سلامت نیوز: در خرداد ماه ۹۱ روستا نشینان ۴۱ روستای استان خوزستان را ترک کردند تا خانه ها، مزارع و مراتع شان در اختیار پروژه ساخت سد گتوند علیا قرار گیرد و در زیر دریاچه سد مدفون شود اما سهم این تعداد روستایی از پروژه ساخت سد، کوچ اجباری از روستا به حاشیه شهرها، آوارگی، از دست دادن زمین های کشاورزی و در نهایت فقر و بیکاری بوده است.

 به گزارش سلامت نیوز به نقل از پایگاه خبری فراسخن، در سال ۸۲ در ۱۰ کیلومتری شهرستان گتوند در استان خوزستان پروژه عظیم کشوری سد گتوند علیا با هدف تأمین بخشی از برق مورد نیاز ایران (۴٬۵۰۰ گیگاوات‌ ساعت در سال)، کنترل سیلاب‌های فصلی کارون و نیز تنظیم آب کشاورزی زمین‌های پایین‌دست آغاز به کار کرد. هدف فانتزی‌تر این طرح استفاده از دریاچه پشت سد به عنوان جاذبه گردشگری منطقه بود.

حالا اما پس از گذشت ۱۰ سال از شروع به کار این پروژه نه تنها اهداف مورد نظر آن محقق نشده‌اند بلکه فاجعه‌های زیان بار زیست محیطی را نیز برای مردم منطقه و جلگه خوزستان به همراه داشته است. یکی از مهم ‌ترین چالش‌های ایجاد شده پیرامون این سد، بحث وجود گنبد‌ها و رگه‌‌های نمکی در اطراف محل آبگیری سد است که پس از آبگیری سد به زیر آب رفته و در حال حاضر منجر به شوری بیش از حد آب در پایین ‌دست این سد شده‌اند.

آوارگی نزدیک به چهل هزار روستایی، زیر آب رفتن روستاهای آنان و تبدیل شدنشان به حاشیه نشین شهرهای خوزستان، زیر آب رفتن آثار تاریخی و باستانی منطقه، قطع ۹۰ روزه برق در برخی روستاها به هنگام آبگیری سد، از بین رفتن گونه های جانوری کمیاب منطقه تنها بخشی از حاشیه هایی است که پیرامون ساخت این سد ایجاد شده اند.


آبنیرو، شرکتی که خوزستان را تبدیل به شوره زار کرد
شرکت توسعه منابع آب و نیرو به عنوان متولی احداث سد و نیروگاه برقابی گتوندعلیا در تاریخ خرداد ماه ۹۱ در جوابیه‌ای که به پایگاه خبری همشهری آنلاین ارسال کرده بود اظهار داشته بودند: هرچند سرمایه‌گذاری قابل توجهی برای احداث پروژه گتوندعلیا تاکنون به انجام رسیده است، لیکن همانطور که اشاره گردید نسبت سود به هزینه این پروژه بسیار قابل توجه بوده به‌گونه‌ای که تنها با احتساب سود حاصل از فروش برق تولیدی آن، روزانه بیش از یک میلیارد تومان درآمدزایی ایجاد شده و در مدت بسیار کوتاهی، سرمایه‌گذاری انجام شده مستهلک خواهد شد. در خاتمه خاطرنشان می‌سازد کیفیت آب رودخانه کارون در مقطع خروجی از سد گتوندعلیا نه تنها در بیشتر ماه‌های بعد از آبگیری به میزان قابل توجهی از وضعیت آن طی ماه‌های مشابه ۵ سال اخیر بهتر بوده است بلکه پیش‌بینی می‌شود با راه‌اندازی واحدهای بعدی نیروگاه در آینده نزدیک، ارتقای کیفی بیشتری نیز در آن ایجاد شود.

سوال اصلی اینجاست که بازدید کار‌شناسان و اصحاب رسانه از پروژه‌ای فنی که تخصصی در خصوص چگونگی تأثیر گذاری و کار آن ندارند چگونه می‌تواند به شفاف شدن مطلب کمک کند و حال آنکه مستند‌ترین مدارک در این خصوص دستگاه‌های تصفیه آب گرانقیمتی است که مردم ساکن در نزدیک‌ترین محل به این سد در حال حاضر مجبورند از آن‌ها برای قابل نوشیدن کردن  آشامیدنی خود استفاده کنند.

به علت بالا بودن درصد شوری این آب باید با فاصله‌های زمانی کوتاهی فیلترهای این دستگاه‌ها را عوض کنند. کسانی که شرایط مالی نامطلوب تری برخوردارند قادر به تهیه دستگاه‌های تصفیه آب مورد نظر نیستند و مجبورند.

محمد یکی از مردم این منطقه که ساکن منطقه عقیلی است در این خصوص می‌گوید: شرکت آبنیرو هنوز حاضر نیست اعتراف کند که سد گتوند یک اشتباه بوده و برای ما مشکل ایجاد کرده است. دولت می‌گوید این پروژه در کنترل ماست پس دستگاه‌های تصفیه آبی که باز هم توان تصفیه کامل آلودگی آب رودخانه را ندارند چگونه توجیه می‌کند؟ ما از نزدیک با این مشکل دست به گریبانیم و خواهش میکنیم دولت در این مورد تدبیری بیندیشد.

حاج علی که چند بار کشاورز نمونه شده از محصولات اخیرش راضی نیست و معتقد است آب مصرفی کشاورزی کیفیت قبل را ندارد.
موج مهاجرت در منطقه به علت شوری آب و از بین رفتن زمین‌های حاصل خیز کشاورزی
در مرداد ماه ۱۳۹۰ هالی روستاهای ظلم آباد، دهلران، دشت بزرگ و کوه زر از توابع عقیلی، بخاطر شور شدن چاه آب آشامیدنی منطقه خود، علیه سد گتوند علیا به اقامه دعوی پرداختند.

سرهنگ منجزی رئیس شورای روستای دهلران از توابع عقیلی در گفتگو با ایبنانیوز ضمن اعلام این خبر، گفت: آب آشامیدنی چهار روستای ظلم آباد، دهلران، دشت بزرگ و کوه زر از یک چاه قدیمی تأمین می‌شد و همزمان با بالا آمدن سطح آب دریاچه سد گتوند علیا و نفوذ احتمالی «آب – نمک» از مخزن سدگتوند به سفره‌های زیر زمینی، شور شده است.

رئیس شورای اسلامی روستای دهلران از توابع عقیلی گفت: محرومیت از آب شیرین در هفته‌های اخیر فشار شدیدی بر روی اهالی این چهار روستا وارد کرده و پانزده خانوار مجبور به مهاجرت شده‌اند و روستا را تخلیه کرده و به نقاط دیگر رفته‌اند.

وی تاکید کرد: ما در شکایتی که علیه آب و نیرو تقدیم دادگاه کردیم، ادعای پول نقد نداریم بلکه می‌خواهیم چاه آب آشامیدنی ما را به وضع سابق درآورند تا آب زلال و شیرین آن دوباره برقرار شود و ما مجبور به مهاجرت از روستای آباء و اجدادی خود نشویم.


روستاهایی که تبدیل به شهر شده اند، شهر ارواح
پس از گذشت دو سال از شکایت مذکور نه تنها تمهیدی در این زمینه اندیشیده نشده است بلکه مهاجرت‌ها همچنان ادامه دارند و بعضی از روستاهای کم جمعیت‌تر منطقه تبدیل به شهر ارواح شده‌اند و مردم مجبور شده‌اند زمین‌های حاصلخیز خود را که اکنون دیگر تبدیل به شوره زار شده‌اند‌‌ رها کنند و در شهرهای نزدیک به کارگری شده و به زندگی بسیار پایین‌تر از سطحی که در روستاهای خود داشتند به علت تفاوت سطح اقتصادی و فرهنگی زندگی روستایی با شهری، رضایت دهند.

در زمستان ۱۳۸۹ علی سلاجقه معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور طی نامه رسمی به مقامات مافوق خود خواستار توقف عملیات اجرایی سد گتوند علیا به علت تخریب گسترده محیط زیست شد. سلاجقه سپس در یک میزگرد مطبوعاتی در اهواز که خبر آن توسط خبرگزاری فارس منتشر گردید، انتقادات اصولی به سد گتوند علیا را مطرح کرد. پیرو مصاحبه مطبوعاتی سلاجقه و طرح انتقادات از سد گتوند، افزایش فشارهای سیاسی به وزیر جهاد کشاورزی منجر به برکناری این استاد دانشگاه از ریاست سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور شد تا جزو معدود مسئولانی قرار گیرد که به خاطر تعهد علمی خود، قید میز ریاست را می‌زند.


شیرهای سنگی که به زیر آب رفتند

آه روستائیان آواره دامن آبنیرو را گرفت/ مسئولین سد ۹۰ روز در تابستان برق را قطع کردند تا روستائیان را مجبور کنند خانه هایشان را واگذار کنند

در خرداد ماه ۹۱ روستا نشینان ۴۱ روستای استان خوزستان را ترک کردند تا خانه ها، مزارع و مراتع شان در اختیار پروژه ساخت سد گتوند علیا قرار گیرد و در زیر دریاچه سد مدفون شود اما سهم این تعداد روستایی از پروژه ساخت سد، کوچ اجباری از روستا به حاشیه شهرها، آوارگی، از دست دادن زمین های کشاورزی و در نهایت فقر و بیکاری بوده است.
برای افتتاح سد به تعدادی از روستاییان گفتند، براساس قانون باید برای انجام این پروژه ملی با شرکت آب و نیرو به عنوان سازنده سد گتوند در خوزستان همکاری کنند و از روستاهای خود خارج شوند تا آب سد، خانه آنها را پر کند.  کارشناسان شرکت آب و نیرو به روستاییان گفتند خانه هایی که با سنگ و بدون ملات ساخته بودید متری ۶۰۰ تومان بیشتر نمی ارزد ولی اگر زمینهای کشاورزی مرغوبی داشته باشید که کنار رودخانه قرار گرفته، می توان برای آنها تا متری ۲۰ هزار تومان نیز قیمت گذاشت.

قطع ۹۰ روزه برق و نبود آب شرب در گرمای طاقت فرسای تابستان باعث بروز بیماری های پوستی در میان ساکنان روستاهای پشت سد گتوند علیا شد. این روش های قرون وسطایی صرف نظر از درست یا غلط بودنشان روستائیان را با مشکلتی نظیر فاسد شدن مواد خوراکیشان در گرمای تابستان، بیماری های عفونی ناشی از استفاده آب آلوده و گرمازدگی در  روزهای گرم تابستان روبرو کرد.

تپه رسی که برای جلوگیری از ورود نمک های سازند گچساران به آب رودحانه پیشبینی شده بود

گارانتی توربینها لغو شد
سدی که قرار بود بزرگترین سد خاکی خاور میانه باشد و توسعه و اشتغال را برای ساکنان جلگه خوزستان به همراه داشته باشد و البته مقدار قابل توجهی برق برای کشور تولید کند محموعه ای از مصیبت را برای مردم خوزستان به ارمغان آورد. نکته قابل تامل این است که با شور شدن آب شرکتهای گارانتی حاضر با ادامه گارانتی توربینهای سد نشده و مسئولان بدون گارانتی توربینها را راه اندازی کرده اند. این بدان معنی است که شرکت های بین المللی اطمینانی به درست کار کردن توربین ها در شرایط سد گتوند علیا نداشتند.

 

شکاف برداشتن تپه رسی پس از زمانی کوتاه

آب شور شد و سد گتوند علیا مسدود نشد
در مهرماه سال ۹۰ مسئولین محیط زیست خوزستان وعده داده بودند تا در صورت افت کیفیت آب کارون دریچه‌های تنظیمی سد گتوند را مسدود و از آبگیری مرحله دوم این سد جلوگیری کنند. علی محمد شاعری قائم مقام سازمان حفاظت محیط زیست در حاشیه همایش یک روزه جایگاه برنامه پنجم توسعه در بخش پایش و مدیریت زیست محیطی در گفت‌و‌گو با خبرنگاران، نسبت به تغییر کیفیت آب رودخانه کارون در اثر انحلال سازند نمکی در دریاچه سد گتوند علیا هشدار داده و اظهار کرده بود: سازمان حفاظت محیط زیست اعتقاد دارد که در شرایط بحرانی و سیلابی افزایش EC اتفاق می‌افتد و شوری آب بالا می‌رود.

وی تصریح کرد: سازمان حفاظت محیط زیست و بهداشت بر اساس وظایف قانونی خود از هر اقدامی که سلامت و بهداشت مردم را به خطر بیندازد جلوگیری می‌کنند، بر همین اساس چنانچه تغییرات در کیفیت پایین دست رودخانه کارون به گونه‌ای باشد که سلامت و بهداشت عمومی منطقه را تهدید کند مطابق با ضوابط و مقررات وظیفه قانونی خود را انجام خواهیم داد.

علی محمد شاعری قائم مقام سازمان حفاظت محیط زیست در حاشیه همایش یک روزه جایگاه برنامه پنجم توسعه در بخش پایش و مدیریت زیست محیطی در گفت‌و‌گو با خبرنگاران، نسبت به تغییر کیفیت آب رودخانه کارون در اثر انحلال سازند نمکی در دریاچه سد گتوند علیا هشدار داده و اظهار کرده بود: سازمان حفاظت محیط زیست اعتقاد دارد که در شرایط بحرانی و سیلابی افزایش EC اتفاق می‌افتد و شوری آب بالا می‌رود.

وی ادعا کرده بود: حفاظت محیط زیست و بهداشت بر اساس وظایف قانونی خود از هر اقدامی که سلامت و بهداشت مردم را به خطر بیندازد جلوگیری می‌کنند، بر همین اساس چنانچه تغییرات در کیفیت پایین دست رودخانه کارون به گونه‌ای باشد که سلامت و بهداشت عمومی منطقه را تهدید کند مطابق با ضوابط و مقررات وظیفه قانونی خود را انجام خواهیم داد. کارون شور شد اما اقدامی در خصوص سد گتوند علیا صورت نگرفت.