سلامت نیوز : سازمان بهزیستی كشور از مهم‌ترین نهادهای حمایتی دولتی است كه از طریق بودجه عمومی به افراد معلول و محروم جامعه كمك می‌كند. پس از پیروزی انقلاب، سازمان بهزیستی كشور از ادغام سازمان‌های خیریه و حمایتی كه در این بخش فعالیت می‌كردند، آغاز به كار كرد.سازمانی كه ارتباط مستقیم با بخش آسیب پذیر جامعه دارد.اما مشكل بزرگ اینجاست كه آیا این سازمان در طول مدیریت رئیسان قبلی توانسته است با سازمان‌های دیگر تعامل داشته باشد و آیا خانواده‌های معلولان و نیازمندان كمك‌های بهزیستی، از نحوه عملكرد این سازمان رضایت دارند؟

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز ؛ دكتر مجید ابهری، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی در این ‌باره به تهران امروز می‌گوید: «عدم تخصص مدیران عالی در رابطه با مسائل اجتماعی باعث شده است،این سازمان دچار همایش‌زدگی و روز‌مرگی شود.با توجه به اینكه دولت یازدهم محور برنامه‌های خود را براساس توسعه، تعالی فرهنگی و اجتماعی قرار داده است و عنایت ویژه‌ای به پیشگیری،كنترل و مقابله با آسیب‌های اجتماعی مبذول داشته است، لازم است برای تحقق اهداف اجتماعی سازمان‌ها و نهادهای متولی همسو با برنامه‌های دولت حركت كنند.» این آسیب‌شناس اجتماعی تاكید می‌كند: «سازمان بهزیستی و هلال‌احمرشاخص‌ترین نهادهای مرتبط با اهداف اجتماعی دولت هستند و با توجه به گسترش تاسف انگیز نابهنجاری‌های اجتماعی و سیاست‌زدگی نهادهای یاد شده در دولت‌های گذشته، لازم است رویكرد مدیریتی مخصوصا در سازمان بهزیستی مورد توجه قرار بگیرد.»

هزینه مستمری بگیران سازمان كم است

«سازمان بهزیستی تلاشش خوب بوده است،اما باید نسبت به تعامل این سازمان با سایر سازمان‌های مرتبط با بهزیستی دقت شود.»این گفته‌های فرج‌الله عارفی،عضو كمیسیون اجتماعی مجلس نهم است.این نماینده مجلس معتقد است: «همایون هاشمی،رئیس سازمان بهزیستی تاكنون تاحدودی به وظایفش عمل كرده است،اما مشكل اصلی این سازمان كمبود بودجه است،زیرا اعتبارات كم است.» از سوی دیگر، این نماینده مجلس می‌گوید: «امسال نگاه ویژه‌ای به سازمان بهزیستی شد و بودجه بیشتری به این سازمان اختصاص داده شده است و باید منتظر نتایج این توجه ویژه هم بود!»او تاكید كرد: «دولت محترم باید سعی كنند بودجه بیشتری به این سازمان بدهند،زیرا رقمی كه مستمری بگیران دریافت می‌كنند بسیار پایین است.»

بخش اعظم وظایف بهزیستی بر دوش شهرداری

بهزیستی به عنوان سازمانی كه باید به‌طور مستقیم در زمینه جمع‌آوری كودكان كار و خیابان فعالیت كند،نسبت به وضعیت كمپ‌های ترك اعتیاد نظارت داشته باشد،یا از میزان آسیب‌های اجتماعی بكاهد،چقدر در این زمینه موفق عمل كرده است؟بر سر هر چهارراه كودكانی ایستاده‌اند كه به جای نشستن پشت میز مدرسه، آموزش فروش فال را یاد می‌گیرند و نهادی كه مرتبط با این موضوع است با مقصر دانستن مراكز دیگر،بار مسئولیت را به دوش سازمان‌های دیگر نهاده است.

چندی پیش در زمینه جمع‌آوری متكدیان از سطح شهر،رضا جهانگیری فرد،معاون اجتماعی رفاه شهرداری تهران اعلام كرده بود: «در زمینه جمع‌آوری متكدیان از سطح شهر،كمیته امداد تعامل مناسبی دارد،با بهزیستی هم تعاملات خوبی داشتیم،اما رئیس عوض شد و همین تغییرات كار را مشكل می‌كند.»مجید ابهری، رفتارشناس در این زمینه می‌گوید: «در حال حاضر بخش اعظمی از وظایف و فعالیت‌های ذاتی سازمان بهزیستی بر دوش شهرداری قرار گرفته است و در شهرستان‌ها نیز حركت چشمگیری از این سازمان ملاحظه نمی‌شود.تنوع وظایف سازمان بهزیستی از افراد معتاد تا كودكان بی‌سرپرست،فرزندان فاقد والدین،وجود معلولان جسمی،ذهنی و حركتی و كودكان عقب افتاده همه در حوزه وظایف سازمان بهزیستی قرار دارد.»

چالش‌های پیش رو سازمان بهزیستی

خبرهایی كه این روزها در حوزه اجتماعی دهان به دهان می‌چرخد كم نیستند.اما یكی از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو سازمان كه در این چند روز اخیر واكنش كارشناسان را به همراه داشته است،وجود كمپ‌های اعتیاد غیرقانونی است.فرید براتی سده،معاون پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی،چندی پیش اعلام كرده بود: «متاسفانه در حال حاضر براساس آمار رسمی تعداد كمپ‌های غیرمجاز ۲ برابر كمپ‌های مجاز است كه ادعا می‌كنند از سازمان بهزیستی مجوز دارند در حالی كه خیلی از آنها مجوز را جعل می‌كنند.»

دكتر مجید ابهری،در مورد چالش‌های پیش رو سازمان بهزیستی می‌گوید: «موضوع ساماندهی مراكز ترك اعتیاد و مراقبت‌های بعد از ترك از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو سازمان است.در حال حاضر 4 هزار مركز ترك اعتیاد قانونی در كشور وجود دارد،كه 4 برابر این آمار مركز غیرقانونی ترك اعتیاد نیز مشغول فعالیت هستند.معاون سازمان بهزیستی درباره این مراكز اعلام كرده است كه قادر به كنترل این مراكز غیرقانونی نیستیم.اما سوالی كه پیش می‌آید این است كه،پس فلسفه وجودی سازمان بهزیستی چه كاربردی می‌تواند داشته باشد.»ابهری تاكید می‌كند: «شكنجه‌های جسمی و روحی كه در مراكز غیرقانونی صورت می‌گیرد،مسئولیت سازمان بهزیستی را دو چندان می‌كند.البته در زمینه پیشگیری، قوه قضائیه كارهایی انجام داده است.اما كارنامه سازمان بهزیستی در دولت گذشته قابل دفاع نیست.

ریاست بهزیستی هیچ گاه به مددكاران اجتماعی نرسید

از نگاه آسیب‌شناسی اجتماعی و سازمانی،مدیریت كلان و اجرایی سازمان بهزیستی در دست یك شخص مددكار اجتماعی باید قرار بگیرد.مجید ابهری، می‌گوید: «مدیران فعلی در كارنامه شخصی و تجربی خود عملكرد قابل قبولی در رابطه با موضوعات اجتماعی ندارند.دولت یازدهم كه با شعار ساختار گشایی به میدان آمده است در اولین قدم باید تكلیف مدیریت سازمان بهزیستی را مشخص كند تا با ایجاد امید در دل‌های نخبگان اجتماعی و همچنین نیازمندان به سازمان بهزیستی مشكلات را حل كند.معلولان در جامعه ما مظلوم‌ترین اقشار هستند.اگرچه همه چیز را در مدیریت نمی‌توان خلاصه كرد اما همه چیز به مدیریت قوی مربوط می‌شود.»

رئیس سازمان بهزیستی سیاست‌زده نباشد

سالار مرادی عضو دیگر كمیسیون اجتماعی مجلس نهم با اینكه بخشی از انتقادات موجود به عملكرد سازمان بهزیستی را قبول دارد اما تغییرات مدام در راس مدیریتی این سازمان را به نفع هیچ‌كس نمی‌داند. او می‌گوید: «كسی كه در راس سازمان بهزیستی مشغول به كارمی‌شود نباید سیاست‌زده باشد و سیاست‌زده عمل كند.» او سختكوشی و توجه به منافع اجتماعی مردم و افراد آسیب دیده را مهم‌ترین ویژگی‌های فردی می‌داند كه باید سكاندار سازمان محیط‌زیست باشد و می‌گوید: «رئیس فعلی سازمان تا حدودی خوب عمل كرده است.زیرا خودش از حوزه تامین اجتماعی آمده و تا حدودی با این حوزه آشناست.اما از سویی دیگر در این سازمان باید به بودجه توجه بیشتری شود.زیرا افرادی كه از این سازمان خدمات می‌گیرند جزو مظلوم‌ترین اقشار جامعه هستند.»

نباید از آسیب‌های اجتماعی غافل شد

محمدرضا راه‌چمنی رئیس سابق سازمان بهزیستی نیز در گفت‌وگو با تهران امروز تعیین تكلیف سازمان بهزیستی را یكی از مهم‌ترین مسائل دولت در راه ساماندهی انواع آسیب‌های اجتماعی می‌داند و می‌گوید: آسیب‌های اجتماعی مانند یك شبكه در هم تنیده هستند كه یك علت مشخص ندارند به همین دلیل است كه گفته می‌شود تنها راه مهار آسیب‌های اجتماعی، برخورد همه جانبه نگر با انواع آسیب‌هاست. به‌عنوان مثال درصد بالایی از هم پاشیدگی خانواده‌ها ناشی از اعتیاد است و تعداد زیادی از كودك آزاری‌هایی كه در جامعه به وقوع می‌پیوندد در خانواده‌های طلاق اتفاق می‌افتد، تعداد زیادی از دختران فراری و زنان خیابانی معلول خانواده‌های معتاد هستند، به همین دلیل است كه گفته می‌شود آسیب‌های اجتماعی طبیعتا به صورت یك شبكه هستند كه هركدام از اینها به نوعی می‌توانند آسیب اجتماعی دیگری را ایجاد كنند. پس تنوع و سیال بودن آسیب‌های اجتماعی و بروز آسیب‌های نوظهور، زنگ‌خطری است كه اگر برای آن برنامه‌ریزی صورت نگیرد، و اگر مدیریت منسجمی مانند سازمان بهزیستی نتواند برای كنترل آنها اقدام كند طبیعتا موضوع آسیب‌های اجتماعی همچنان به عنوان یكی از موضوعات حاشیه ساز و خطرناك در كشور ما وجود خواهد داشت.

دكتر راه‌چمنی در ادامه با بیان اینكه، آنچه مسلم است برای كاهش آسیب‌های اجتماعی باید عواملی كه زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی هستند را برطرف كرد می‌گوید: مثلا فقر، مسائل معیشتی و اقتصادی،‌مسائل درون خانواده‌ها از قبیل مشاجرات و كودك‌آزاری و... و عوامل محیطی همه به نوعی زمینه‌ساز و عامل به وجود آورنده آسیب‌های اجتماعی هستند كه هر كدام ریشه‌های متعددی دارند. اما با وجود این در هم تنیدگی نمی‌توان گفت كه نمی‌شود با آسیب‌ها مبارزه كرد. نمی‌توانیم بگوییم به علت همسایه بودن با افغانستان نمی‌توانیم جلوی ورود موادمخدر به كشور را بگیریم، پس نمی‌توان با اعتیاد مبارزه كرد و بعد انتظار داشته باشیم مثلا تعداد زنان یا كودكان خیابانی گسترش پیدانكند، آمار طلاق كم شود و شاهد افزایش بزهكاری نباشیم. بلكه باید با مسائل اجتماعی كه پیش روی مسئولان قرار می‌گیرد به صورت جامع و با نگاهی كلان برخورد كرد تا بتوانیم نتایج خوبی از آن استخراج كنیم.

او در ادامه تاكید می‌كند كه برنامه‌ریزی درست و منسجم، مهم‌ترین اقدامی است كه سازمان‌هایی چون بهزیستی كه به نوعی با آسیب‌ها به‌طور مستقیم در گیر است باید داشته باشد و از این وضعیت انفعال و بی‌خیالی در بیاید. از سوی دیگر همزمان باید مشكلات معیشتی و اقتصادی مردم حل شود تا بتوان به كاهش آسیب‌ها كمك كرد.