سلامت نیوز : ایران از نظر پیشگیری افـراد به مـواد اعتیـاد‌آور جـزو ضعیف‌ترین کشورهای دنیا محسوب می‌شود و رتبه پایینی را در این‌باره به خود اختصاص داده است. حتی با توجه به تصویب سند نقشه راه پیشگیری در دو سال گذشته، هنوز در این زمینه هیچ‌گونه نتیجه مثبتی عاید نشده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه بهار ؛ طبق آماری که ستاد مبارزه با موادمخدر ارائه کرده، یک‌میلیون و 350‌هزار ایرانی از 75‌میلیون ایرانی معتاد به مواد افیونی و محرک‌زا هستند که البته اکثر کارشناسان، آمار واقعی را بالاتر از این ارقام تخمین می‌زنند. در این زمینه با دکتر فرید براتی‌سده، مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی گفت‌وگو کرده‌ایم که در زیر می‌خوانید.

در حال حاضر وضعیت اعتیاد کشور چگونه است؟
طبق آخرین آمارهای ستاد مبارزه با موادمخدر یک‌میلیون و 350‌هزار ایرانی در بند اعتیادند و به احتمال قریب نیز عده‌ای هم هستند که به صورت تفننی از موادمخدر و محرک‌زا استفاده می‌کنند، که متاسفانه در این زمینه آماری نداریم. البته در سال گذشته ما تحقیقی در تهران انجام دادیم که آمار میزان مصرف‌کنندگان شیشه که تجربه یک‌بار مصرف را داشتند حاکی از 8/2 افراد بوده است که البته این موارد را نمی‌توان جزو آمار معتادان به حساب آورد زیرا استفاده آن‌ها تفننی و یک‌بار بوده است. با این حال، آمار بسیار بالایی با توجه به جمعیت جوان کشورمان است و می‌تواند مشکل‌ساز باشد.

اما آمارهای غیررسمی خبر از بیش از دومیلیون معتاد می‌دهند؟
بله، خیلی از کارشناسان و متخصصان آمارهایشان بالاتر از آنی است که ستاد مبارزه با موادمخدر گفته اما هر آماری باید بر مبنای تحقیق باشد.

کدام ماده اعتیادآور رتبه نخست را در میان مصرف معتادان دارد؟
آن‌چه ستاد مبارزه با موادمخدر ارائه داده، مواد افیونی یعنی تریاک و هروئین رتبه نخست را داشته است. البته مصرف تفننی و غیراعتیادی مواد محرک‌زا بیش از مواد افیونی است.

پیشگیری از اعتیاد در حال حاضر در چه وضعیتی است؟
در بحث اعتیاد در کشورمان ما یک رویکرد چهارمحوری یا چهارستونی داریم به نام محور مقابله، پیشگیری، کاهش تقاضا و درمان. این چیزی است که در کشور وجود دارد. اما این‌که چه کارهایی در این چهار محور صورت می‌گیرد محل بحث است. در سال 1389 مجمع تشخیص مصلحت نظام، قانون اصلاحیه مبارزه با موادمخدر را ارائه داد و حتی در قانون سیاست‌های ابلاغی رهبری نیز، پیشگیری از سوق مواد کم‌خطر به پرخطر و مقابله با اعتیاد و بندهای دیگر نیز ارائه داده شده و همچنین به درمان نیز تاکید شده است. حالا با توجه به سیاست‌گذاری‌ها در چهارستون مطرح‌شده، نیروی انتظامی، قوه‌قضاییه، دستگاه‌های حمایتی و درمانی نیز کمک می‌کنند. پس سیاست‌ها در ستاد ارائه و در جهت اجرا به دستگاه‌های مختلف ابلاغ می‌شود اما نکته مهم در ستاد، علاوه بر سیاست‌گذاری، نقش هماهنگی میان سایر دستگاه‌هاست.

با توجه به مسائل مطرح‌شده، سند نقشه راه در پیشگیری به کجا رسیده؟ چقدر از آن اجرایی شده است؟
سند جامع پیشگیری اولیه دو سال گذشته توسط ستاد مبارزه با موادمخدر تصویب شد که بخشی از آن مثلا مربوط به آموزش و پرورش اجرایی شده است اما الان درصدد اصلاح این سند هستیم. البته تا زمانی که این سند اصلاح نشود، سند موجود قابل اجراست.

چه عاملی سبب شده که بخش‌های دیگر این سند قابل اجرا نباشد یا این‌که چه موانعی بر سر راه‌تان قرار دارد؟
بزرگ‌ترین مشکل در این سند اعتبار و بودجه است. ما به 150‌میلیارد تومان برای اجرا کردن این سند نیاز داریم که متاسفانه محقق نشده است چون‌ کسی پیشگیری را جدی نمی‌گیرد. یکی دیگر از مهم‌ترین موانع را باید مدیریت کلان سیستم‌های اجتماعی کشور دانست که مانع بزرگی ایجاد کرده زیرا این سیستم‌ها نگاه پیشگیرانه ندارند و بیشتر دیدشان توانبخشی و درمانی است. کارهای فرهنگی درازمدت است مانند کاشتن گردو که 10، 20سال بعد ثمره می‌دهد نه بادمجان کاری. مدیریت‌های ما آنی و زودگذر است و نمی‌توان روی آن سرمایه‌گذاری کرد. بعضی از مسئولان پیشگیری را هزینه می‌دانند در حالی که پیشگیری سرمایه‌گذاری است. متاسفانه بعضی با این دیدگاه‌ها وارد فعالیت‌های اجتماعی می‌شوند که تنها مختص به دولت گذشته هم نبوده. حتی در این دولت جدید نگاه، نگاه هزینه کردن است. حتی مجلس هم همین دید را دارد. سال گذشته برای این سند به ما 20‌میلیارد تومان دادند که فکر می‌کنم امسال نیز این رقم باید کمتر از سال گذشته باشد؛ سند مصوب ستاد که باید سایر دستگاه‌ها آن را اجرا می‌کردند و نکردند آن‌هم به این دلیل که ستاد باید به آن‌ها پول کمکی دهد، که البته این محل بحث است زیرا پول ستاد نباید کمکی باشد.

فکر می‌کنید دولت جدید چه کمک‌هایی می‌تواند به پیشبرد برنامه بکند؟
اولین نکته مهم این است که دولت جدید باید تکلیف خودش را با مسائل اجتماعی روشن کند. من از منظر کارشناسی فکر می‌کنم هنوز این مساله جدی گرفته نشده، آن‌هم بدین خاطر است که تمرکز دولت بیشتر روی مسائل اقتصادی است و هنوز به آسیب‌های اجتماعی پرداخته نشده. کاری که دولت جدید می‌تواند بکند، سیاست‌گذاری‌ها روی مسائل اجتماعی است. به‌عنوان مثال وزارت نفت، عسلویه را پیش می‌برد چون منافع ملی ایجاب می‌کند اما چرا نباید آسیب‌ها را دید. همان‌طور که دولت در این دو ماه اخیر دستاوردهای خارجی و داخلی خوبی داشته باید روی این مساله هم سیاست‌گذاری کند. نکته بعد، نگاه سیاستمداران و کارشناسان به هزینه‌بر بودن پیشگیری است که هم در دولت قبل و هم در این دولت جدید دیده می‌شود. باید بودجه و اعتبار کافی داده شود. قرار است یک‌میلیارد تومان برای اشتغال معتادان بهبودیافته به ما داده شود که تا الان هیچ خبری از آن نیست.

نقش مردم و سازمان‌های غیردولتی این وسط چگونه است؟
ما نیاز داریم که مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد را جدی بگیریم. هیات دولت باید اعلام کند که در زمینه پیشگیری و درمان، نهادهای دولتی پایشان را بیرون بکشند. دولت باید با بخش مردمی و مردم‌نهادها فعالیت کند. مطمئن باشید اگر سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد نبودند ما حتی همین مقدار پیشگیری هم نداشتیم. در زمینه پیشگیری ما مدیون نهادهای مردمی هستیم. بیش از 80‌درصد کمپ‌ها و کلینیک‌ها توسط بخش‌های غیردولتی اداره می‌شوند. در کاهش تقاضا مردم نقش اساسی دارند و ما هم باید آن‌ها را حمایت و به آن‌ها اعتماد کنیم، مانند انتخابات که مردم آمدند و حماسه آفریدند و دستاوردهای خوب دولت را هم در حوزه خارجی و داخلی داریم می‌بینیم.