سلامت نیوز : اگر اجازه دهیم «کودکی» مان از لایه های عمیق درون بالا بیاید و نفس بکشد؛ و اجازه بدهیم کمی با ما سخن بگوید: حتما می پرسد «هی! حواست کجاست؟ همه هفته را کار کرده ای، دویده ای، خسته شده ای! به خانواده نگاه کن! اصلا می دانی چند وقت است نرفتی پارک، سفر، گردش ... حواست هست که چند وقت است از تماشای یک فیلم یا راه رفتن روی برگ های خشک پاییز خبری نیست ... سرت را بالا بگیر، ببینم! داری کجا می روی؟» آن وقت زندگی چقدر شادتر بود

وقتی «کودکی» در «سالخوردگی» هم شکوفا می شود

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان ؛ و گاه همین «کودکی» است که خانواده ای را آن قدر به شور و جوش می آورد که پدر و مادرش را وادار می کند تا به پارک نزدیک منزل شان بروند. مهین یک دختر جوان است او می گوید: والدین من پیر هستند و به خصوص پدرم حال و حوصله بیرون رفتن از خانه را ندارد. امشب به آن ها اصرار کرده ام تا شام را در پارکی که نزدیک خانه مان است بخوریم. به چهره زوج سالخورده نگاه می کنم و می بینم چندان هم ناراضی نیستند که از هوای خوب پارک استفاده کنند و ظاهرا کودک درون آن ها هم در حال لبخند زدن است. راستی شما چقدر به تفریح اهمیت می دهید؟ و تا چه اندازه حاضرید برای آن وقت بگذارید؟ این سوالات کافی است تا یک خبرنگار را به خیابان و پارک ها بکشاند تا از حال و هوای تفریح که یکی از نشانه های نشاط، شادمانی و بهجت مردم جامعه است، آگاه شود.یکی از مهم ترین سوالات و مولفه های تفریح که به ذهن می آید، هزینه های آن است.

به نظر می رسد شاید در نظر برخی از ما هرگونه تفریح و شادمانی الزاما باید با مخارجی همراه باشد. پس با همین نگاه صحبتم را با مهین ادامه می دهم؛ می گوید: «با توجه به روحیه پدرم که اصلا اهل گردش و تفریح نیست، گاهی من اصرار می کنم و به اجبار هم که شده است آن ها را به مکان های تفریحی که برای سن و سال  آن ها هم مناسب است، می برم و بارها با آن ها صحبت کرده ام که قرار نیست برویم جایی که حتما پول خرج کنیم، فقط از هوای آزاد استفاده می کنیم تا کمی انرژی بگیریم و از محیط خانه و کارهای روزمره فاصله بگیریم.» مهین و والدینش را که برای صرف شام آماده شده اند، تنها می گذارم. مجید، نوجوان ۱۷ ساله ای است که پای سخنش می نشینم. او فرزند پنجم یک خانواده پرجمعیت است و بیشتر برادر و خواهرانش ازدواج کرده اند. می گوید: «با این که رفتن به پارک یا هر جای دیگری برای نشستن و غذاخوردن هیچ خرجی ندارد ولی پدر و مادرم اهل این گونه گردش ها نبودند و نیستند ما خیلی کم به تفریح می رویم شاید سالی یک بار در ایام عید که به یکی از روستاهای اطراف سر می زنیم.» مادر مجید خانه دار است و پدرش شغل آزاد دارد.درک حال و هوای مجید برایم سخت نیست، وقتی که نگاهم در حسرت دیدن خانواده که همه با هم به تفریح واقعی آمده باشند، آرام بر سنگفرش پارک فرو می غلتد .

اوقات فراغت را دریابید

واقعیت آن است که در نظر گرفتن وقتی برای تفریح تحت تاثیر نگاه ما به برنامه های اوقات فراغت مان است. «غلامرضا بابایی»، پژوهشگر مسائل اجتماعی در این باره به خراسان می گوید: موضوع تفریح در جامعه شناسی اوقات فراغت قرار می گیرد. او ادامه می دهد: افراد به جز نیازهای روانی وفیزیولوژیکی، نیازهای دیگری هم دارند که باید آن ها را برطرف کنند و آن هم در نظر گرفتن ساعاتی برای اوقات فراغت است که متاسفانه در ایران این موضوع، ساماندهی، مرتب و برنامه ریزی شده، نیست.بابایی با اشاره به شیوه زندگی روستایی در گذشته تاریخی مان می افزاید: در آن دوران، چون افراد بیشتر وقت شان را برای کار در بیرون از خانه و به فعالیت های کشاورزی، دامپروری یا دامداری می گذراندند در واقع اوقات فراغت را در خانه و کنار خانواده سپری می کردند و چون زمان کار از هوای آزاد برخوردار بودند و به اندازه کافی تحرک داشتند احساس نیاز به تفریح و اوقات فراغت را چندان تجربه نمی کردند ولی با گسترش زندگی شهری دیگر افراد تحرک چندانی ندارند و آن قدر جلوه های زندگی مدرن از در و دیوار نمایان است که وقتی برای اوقات فراغت باقی نمی گذارد.

بسیاری تعریف درستی از اوقات فراغت ندارند

این پژوهشگر نکته بسیار مهمی را یادآوری می کند متاسفانه بسیاری از افراد تعریف درستی از اوقات فراغت ندارند، یکی از مولفه های مهم این موضوع آن است که فعالیت موردنظر در اوقات فراغت «انتخاب» فرد باشد؛ برای مثال کسی که به فرزندش قول داده است که هر دو هفته یک بار او را به پارک ببرد، نمی توان گفت که او تفریح می کند زیرا او زیر بار تعهد است نه یک انتخاب آزادانه.این که چه کاری را می توان «تفریح» نامید؛ متناسب با شرایط هر فردی تفاوت دارد. به گفته بابایی کاری تفریح محسوب می شود که آسایش و آرامش روانی در فرد ایجاد کند که این امر در هر کسی به شکلی بروز می یابد. این پژوهشگر از نبود پژوهش و مطالعه ای جامع در کشور در مورد این موضوع گلایه مند است و تاکید می کند: آمار چندانی از چگونگی گذراندن اوقات فراغت و سهم تفریح در سبد خانوار ایرانی نداریم ولی آن چه مسلم است در سبد خانوار، تفریح به صورت منظم، برنامه ریزی نشده است.

وی خاطرنشان می کند: در برخی کشورها میلیاردها تومان اعتبار صرف برنامه های ورزشی می شود و در نتیجه اعتبار موردنیاز برای درمان کاهش می یابد، این نشان می دهد که سلامت و نشاط مردم چقدر اهمیت دارد ولی در کشور ما این نگاه وجود ندارد که نشان می دهد ما به موضوع تفریح و نشاط اهمیت نمی دهیم.علاوه بر این مسائل؛ نگرش خانواده ها و توجه آن ها به در نظر گرفتن تفریح بسیار حائز اهمیت است.

هدف تجدید روحیه است

افسانه خانمی ۳۵ ساله و خانه دار است. او می گوید: من همیشه برای تفریح و گردش آمادگی دارم و منتظرم تا یکی از اقوام یا دوستانم برای بیرون رفتن با من تماس بگیرد، ولی شوهرم همیشه ترجیح می دهد در خانه بماند و تلویزیون تماشا کند، اما سعی کردیم با هم به توافق برسیم. گاهی خواسته او مقدم و گاهی خواسته من اجرا می شود، گاهی هم او در خانه می ماند و من و بچه ها می رویم. او در توضیح شیوه هزینه کردن برای تفریح خانواده شان می گوید: تا بتوانیم از خانه وسایل و مواد مورد نیاز را برمی داریم. اصلا حاضر نیستم خرج اضافه کنم. هدف این است که برویم خوش بگذرانیم و روحیه ای عوض کنیم.خانواده افسانه هیچ وسیله نقلیه ای هم ندارند ولی به گفته خودش بیشتر اوقات با خودروی اقوام از مکان های خوش آب و هوای بیرون شهر سر می زنند.چرا برخی افراد به تفریح نمی پردازند؟ این نگرانی را با دکتر نگار اصغری پور روان شناس در میان می گذارم. در پاسخم می گوید: متاسفانه برخی افراد که غرق گرفتاری های زندگی دنیای امروز هستند، گمان می کنند برای شادی و تفریح حتما نیاز به یک برنامه ساختارمند و از پیش تعیین شده دارند، در حالی که باید بدانند گاهی چیزهایی بسیار کوچک انسان ها را شاد می کند.

به خودتان حق بدهید

این روان شناس می افزاید: گاهی افراد این حق را به خود نمی دهند که وقتی را هم برای تفریح خود در نظر بگیرند و فکر می کنند با این کار وقت خود را هدر داده اند، در حالی که تفریح مناسب به آن ها برای انجام کارهای شان انرژی می دهد. اصغری پور تاکید می کند: تفریح یکی از ۵ نیاز اساسی انسان در کنار نیاز به آزادی، نیاز به قدرت، نیاز به محبت و نیاز به بقاست و باید به آن اهمیت داد. این کارشناس از باور اشتباهی یاد می کند که بسیار هم رایج است و ادامه می دهد: بسیاری از افراد فکر می کنند وقتی باید به شادی و تفریح بپردازند که حس خوب و شادی دارند و وقتی غمگین اند نسبت به این موضوع بی تفاوت هستند.این باور درست نیست، هیچ گاه معجزه رخ نمی دهد، هر کسی انگیزه اولیه را باید برای خودش به وجود بیاورد نه این که منتظر بماند تا حس و روحیه و خلق خوبی داشته باشد تا به تفریح بپردازد. این افراد باید بدانند هرچه منتظر بمانند بیشتر غمگین می شوند و تغییر برایشان سخت تر خواهد بود.

این روان شناس بالینی به افرادی که انگیزه ای برای تفریح ندارند توصیه می کند: گام اول را بردارید اگرچه همواره گام اول سخت است چون همیشه آغاز تغییر سخت است اما گام اول را باید خودتان بردارید هرچند گامی کوچک  یا کاری را انجام دهید که حتما هم از عهده آن بربیایید و هم از آن لذت ببرید تا احساس خوبی داشته باشید البته این کارشناس کمک گرفتن از دیگران را نیز یادآور می شود.گفته های اصغری پور من را به یاد خانواده هایی می اندازد که برای تفریح و شادابی خود اهمیت قائل هستند و بدون هیچ سخت گیری در برنامه ریزی، آن را جزو اولویت های اول خود قرار داده اند. خانواده توسلی یکی از آن هاست. سعید عضو میان سال این خانواده با خنده می گوید: ما الان با ۳ خودرو آمده ایم مسافرت. بدون این که نگران غذا و خوراک مان باشیم همه ما همان اول با هم هماهنگ کردیم تا با غذاهای ساده، سبک و ارزان وعده های غذایی مان را تامین کنیم تا هزینه های بالای سفر مانع تفریح ما نشود. نکته جالب سخنان سعید این بود که گفت ما خانواده ای هستیم که به لحاظ توان مالی متوسط و شاید کمی هم پایین تر از متوسط هستیم ولی همه یا بیشتر روزهای تعطیل همان غذایی را که در خانه درست کرده ایم برمی داریم و با یک هماهنگی تلفنی با آشنایان به تفریح می رویم و به مکان های گران قیمت هم سر نمی زنیم.

بستر ها، فراهم نیست!

احمد رمضانی؛ دانشجوی مقطع دکترای جامعه شناسی و پژوهشگر اجتماعی نیز در گفت وگو با خراسان با اشاره به اهمیت موضوع تفریح در بحث نشاط اجتماعی و تاثیرات مهم آن در سطح جامعه می گوید: اگر نشاط اجتماعی وجود داشته باشد، آسیب های اجتماعی کاهش می یابد. رمضانی ادامه می دهد: ما نیاز داریم بستر های نشاط و شادی را ایجاد کنیم. میزان شادی و نشاط در کشور ما در مقایسه با کشورهای دیگر پایین تر است، آن ها برای این موضوع راهکار اجرایی دارند. متاسفانه ما الگوی شادی خاصی نداریم بنابراین نمی توانیم شاد باشیم و آموزش های لازم را به مردم ارائه نکرده ایم. رمضانی با مرتبط دانستن بحث تفریح و نشاط و شادی در جامعه خاطرنشان می سازد: مباحث تفریح و گردش در زمان بیکاری و اوقات فراغت افراد تحت تاثیر سبک زندگی آن هاست و هرچه سبک زندگی کیفی سازی شود، اوقات فراغت و در پی آن تفریح هم نهادینه تر و موثرتر می شود.وی ادامه می دهد: مردمی که احساس شادکامی بیشتری دارند، بیشتر تلاش می کنند و امید به زندگی در آن ها افزایش می یابد و موجب غنای اوقات فراغت می شود که نتیجه آن داشتن احساس بهتر به زندگی و کاهش افسردگی و استرس است.

حتی یک ریال!

در کنار همه این مسائل و نقش فرد و خانواده که در انجام تفریح بسیار مهم است نباید نقش دولت، رسانه ها و برنامه ریزان را فراموش کرد. توسعه امکانات تفریحی و گسترش فضاهای شاد جمعی نیازی است که سال هاست کارشناسان مختلف از آن یاد می کنند. یادمان باشد برای شاد بودن و برخی از تفریح ها به پول نیاز نیست، شاد بودن را با لبخند زدن می توان تمرین کرد. حذف مشکلات و گرفتاری ها از زندگی هیچ گاه محقق نخواهد شد اما وسعت بخشیدن به دل ها و احساس شادی و امید را می توان انجام داد، بدون هزینه کردن حتی یک ریال.