سلامت نیوز : شیشه سال 1384 وارد كشور شد؛ ماده محرک توهم‌زا كه به گفته دکتر حسین باهر اول جسم مصرف‌كننده را مثل خوره می‌خورد و بعد سلامت روح و در نهایت سلامت اخلاق را به بیماری برگشت‌ناپذیری دچار می‌كند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ؛ حسین باهر جامعه‌شناس، مشاور امور رفتاری و عضو فرهنگستان علوم پزشكی تحقیقات متمركزی را در زمینه آسیب‌های نوپدید انجام داده. وی در گفت‌و‌گویی كه می‌خوانید به پاره‌ای از نتایج این پژوهش‌ها بویژه در زمینه مصرف مواد مخدر صنعتی می‌پردازد
شیوع مصرف شیشه كه جزو مخدرهای توهم‌زا به شمار می‌آید و پیامدهای جبران‌ناپذیر آن به عنوان یك ماده مخدر صنعتی به یك معضل اجتماعی جدی تبدیل شده است، به نظر شما علت اصلی گرایش بسیاری از جمله جوانان به مصرف شیشه چیست؟
دو معضل بیكاری و بیعاری عامل اصلی گرایش جوانان به مواد مخدر صنعتی است. بیكاری و نداشتن اشتغال مولد برای قشر ضعیف جامعه نه تنها عامل افزایش فقر خواهد بود، بلكه قشر جوان را وا می‌دارد تا برای گذران اوقات فراغت خود كه مدت زمان آن كم نیست، به این مواد رو آورند. اما این موضوع در قشر مرفه جامعه به شكل دیگری پدیدار می‌شود، به این معنا جوانی كه در رفاه كامل به سر می‌برد دغدغه كسب و سود ناشی از اشتغال را ندارد. هر زمان كه بخواهد پول در اختیارش قرار دارد.
اما مشكل این گروه چگونگی مصرف پول است. هر چه بخواهد دارد و این موضوع به مرور زمان برایش راضی‌كننده نیست، بنابراین برای فرار از پوچی كه به آن دچار شده است به این مواد گرایش پیدا می‌كند.بنابراین جوان اگر به شغل متناسب با علایق خود اشتغال داشته باشد، زمانی پیدا نخواهد كرد تا به پای پوچی مصرف شیشه، فدا كند.
البته فقط موضوع مصرف شیشه نیست، در حال حاضر انواع مخدرها از سنتی گرفته تا مسكرات و مواد مخدر صنعتی به نوعی گریبان جوانان را گرفته است، اما مواد مخدر صنعتی به دلیل دسترسی آسان و ارزان شیوع بیشتری دارد.
به عنوان كسی كه در زمینه آسیب‌های نوپدید پژوهش و تحقیق داشته اید، آیا آمار و ارقامی از جمعیت جوانان گرفتار به مواد مخدر صنعتی وجود دارد؟
مواد مخدر صنعتی از امور منكر به شمار می‌آیند و جوانان اغلب آن را انكار و مخفی می‌كنند، بنابراین اگر آمار و ارقامی در این زمینه موجود باشد مربوط به مراكز درمانی و مشاوره‌ای است. گرچه آماری كه از سوی این مراكز اعلام می‌شود به هیچ عنوان قطعی نبوده و از واقعیت بسیار دور است.
با این حال ما به عنوان عضوی از فرهنگستان علوم پزشكی و شاخه‌ای از سلامت اجتماعی در غالب مشاوره‌هایی كه انجام می‌دهیم به نتایج و واقعیت‌هایی می‌رسیم كه گاهی از بازگو كردن برخی از این واقعیت‌ها منع می‌شویم. این در حالی است كه بیان آمار و ارقام یك هدف را دنبال می‌كند و آن توقف شیوع و پیشگیری است. به عنوان مثال ابتلای فرد به آنفلوانزای مرغی با این هدف به اعلام عموم می‌رسد كه بیماری كنترل شده و ادامه نیابد.
با همه این حرف‌ها مسائل و معضلات اجتماعی در كشور كم نیست و شیشه یكی از آسیب‌هایی اجتماعی است كه با درگیر كردن قشر جوان آثار ناگواری از خود برجای گذاشته است. من به عنوان مدیر پروژه آسیب شناسی‌های نوپدید، مسائلی را به لحاظ بروز این آسیب‌ها در اجتماع به صورت پدیده‌ای نو ظهور كه به تازگی وارد ایران شده است، مورد بررسی قرار داده ام.
در این بررسی‌ها به نتایجی دست پیدا كرده‌ایم و در اختیار نهادهای ذیربط قرار داده‌ایم، اما به دلایل مختلف از اعلام و بیان آن خودداری می‌كنند. علاوه برآن گاهی آسیب‌هایی در كشور بروز كرده كه در تمام دنیا بی‌سابقه است. بر همین اساس ما نمی‌خواهیم به واقعیت‌ها واقع بینانه بنگریم و به سمت حقیقت حركت كنیم، فكر می‌كنیم اگر چشم‌ها را ببندیم شب می‌شود.
به اعتقاد من هدف از اعلام آمار و ارقام درباره شیوع آسیب‌های اجتماعی مانند شیشه، پیدا كردن راه حلی برای مقابله و پیشگیری است. شكافی كه در سد ایجاد می‌شود اگر ترمیم نشود در كوتاه مدت همه سازه سد را از بین خواهد برد.آسیب اجتماعی هم به این شیوه در جامعه حركت می‌كند.
شما دلیل اصلی گرایش جوانان به مواد مخدر صنعتی را بیكاری معرفی كردید. اما براساس برخی گزارش‌ها، آرایشگاهها و باشگاه‌های ورزشی به بازاری برای عرضه و مصرف این‌گونه مواد تبدیل شده‌اند. یعنی قشر جوانی كه مشغول كار است و برای پر كردن اوقات فراغت خود به این مكان‌ها مراجعه می‌كند هم در امان نخواهند بود، دلیل اصلی این اتفاق چیست؟
تا جایی كه من اطلاع دارم یكی از راه‌های تأمین مالی باشگاه‌ها و آرایشگاهها اعم از زنانه و مردانه آزادی استعمال دخانیات، عرضه و مصرف مواد مخدر صنعتی از جمله شیشه است. در موارد متعدد این افراد برای دریافت مشاوره به بنده مراجعه می‌کنند و مدعی می‌شوند كه اگر شیشه مصرف نشود چرخ باشگاهشان آنطور كه باید نمی‌چرخد و به لحاظ مادی به ضرر خواهد بود. حتی برخی از مسئولان این باشگاه‌های ورزشی خودشان مصرف‌كننده شیشه هستند و اعتقاد دارند اگر مصرف‌كننده باشند مشتری هم به راحتی از این موضوع استقبال كرده، به تجویزشان اعتماد می‌كند. بنابراین كم نیستند جوانانی كه در این مراكز به ظاهر موجه گرفتار دام اعتیاد می‌شوند.
اما آنچه قابل اهمیت است این است كه در این مراكز از نقطه ضعف روانی افراد استفاده می‌شود. مثلاً خانمی كه با هدف لاغر شدن به باشگاه ورزشی مراجعه می‌كند، علاقه‌مند است در كوتاه‌ترین زمان به نتیجه برسد، بنابراین از نقطه ضعف او سوء‌استفاده شده، پیشنهاد مصرف شیشه در قالب مكمل‌های درمانی داده می‌شود.
در آرایشگاه‌های زنانه تجویز شیشه برای لاغری است و در باشگاه‌های بدنسازی به آقایان با هدف افزایش وزن. با همه تناقضی كه در پیچیدن نسخه‌ها وجود دارد، در نهایت هر دو گروه علی رغم معتاد شدن به نتیجه دلخواه می‌رسند، دلیل این موضوع چیست؟
به لحاظ علمی بدن مستعد فرمان‌های مغز است، علاوه برآن زمانی كه فرد شیشه مصرف می‌كند كاملاً آماده فرمان پذیری است، بنابراین فرمان لاغری یا افزایش وزن نتیجه مطلوب را به دنبال خواهد داشت. البته در آرایشگاهها و باشگاه‌های ویژه بانوان در كنار مصرف شیشه، دستور رژیم غذایی هم داده می‌شود و در باشگاه‌های ویژه آقایان علاوه بر شیشه، مكمل‌های انرژی زا و نیروزا تجویز می‌شود، بنابراین نتیجه مطلوب به ظاهر به دست می‌آید. غافل از این‌كه رفته رفته روح و روان فرد را به ویرانی می‌كشاند.
به هر ترتیب به اعتقاد بنده این تلقین است كه فرد را به نتیجه دلخواه می‌رساند و اثراتی كه به واسطه مواد مخدر صنعتی و مكمل‌های غذایی در شخص ظاهر می‌شود،در رتبه بعدی اهمیت قرار دارد.
گرایش رو به افزایش زنان به مصرف شیشه چه عواقبی را به دنبال خواهد داشت؟
زن ناموس خداست در شرایطی كه عفت و كرامتش حفظ شود. حفظ این ارزش زمانی اتفاق می‌افتد كه شعورش بر شعارش غلبه كند و بالطبع وقتی كه مشاعر خود را از دست دهد خیلی ساده است كه بقیه داشته هایش را از دستش درمی‌آورند. تعارف نداریم زنی كه عفیف نباشد كثیف است و بین این دو واژه در معنا فاصله كمی وجود دارد. به این خاطر است كه در همه ادیان برای زن از عفت صحبت می‌شود.
در این میان هستند دختران و زنان شریفی كه در اثر فقر و فاقه از یك سو و فقر فرهنگی از طرفی دیگر ناچار به خودفروشی می‌شوند و داستان شیشه هم توانسته بسیاری از زنان را به دلیل فقر مالی و فرهنگی بعضاً به خودفروشی بكشاند.
مصرف هر ماده مخدری بی‌تردید اثراتی را بر جسم و روان فرد می‌گذارد، در این میان مصرف شیشه چه اثرات مخربی را به لحاظ جسمی و روحی درپی خواهد داشت؟
شیشه از جمله مخدرهایی است كه اثر مستقیم بر سلول‌های مغزی دارد و مصرف مكرر آن به مرور زمان این سلول‌ها را ازبین خواهد برد. بنابراین به لحاظ علمی هیچ راه بازگشتی برای سلول‌های از دست رفته وجود ندارد. البته به تازگی با پیشرفت علوم، با جایگزین كردن سلول‌های بنیادین به عنوان سلولی كه نقش تولد سلول از دسته رفته را می‌تواند ایفا كند، این مشكل قابل درمان خواهد بود.
مواد صنعتی حتی مشروبات الكلی اثر ساختارشكن دارند. زمانی كه ریه ورم می‌كند در كوتاه مدت بهبود می‌یابد. اما اگر بخشی از ریه مشكل جذبی پیدا كند بسختی می‌تواند به حالت اول باز گردد به این دلیل كه در ساختار ریه خلل وارد شده است.
با این توضیح، این نتیجه حاصل می‌شود كه سلامت جسمی مصرف‌كنندگان شیشه كاملاً به خطر می‌افتد و در مرحله بعد سلامت روح دچار اختلال شده و زمینه به خطر افتادن سلامت اخلاقی مصرف‌كنندگان مواد مخدر صنعتی فراهم می‌شود. براین اساس بسیاری از رفتارهای نامتعارفی كه در خیابان‌ها مشاهده می‌كنیم همه حاصل مصرف مخدرهای صنعتی است كه فرد را به نوعی انحطاط اخلاقی كشانده است.
براساس بررسی‌های صورت گرفته تأثیراتی كه مصرف شیشه در خانم‌ها و آقایان می‌گذارد كاملاً متفاوت است. به‌طوری كه این بررسی‌ها نشان داده مصرف شیشه از سوی آقایان باعث خواهد شد فرد به دیگر آزاری رو آورد و مصرف این ماده مخدر از سوی خانم‌ها باعث می‌شود، فرد به خودآزاری رو آورده، به افسردگی دچارشود. در نهایت هم این افسردگی به خودكشی می‌انجامد. در نتیجه هر انحرافی به تخریب ساختاری و كلی منجر خواهد شد، زمانی كه شكاف دیوار ترمیم نشود به‌طور قطع دیوار ریزش خواهد كرد.
در بین كسانی كه برای درمان اثرات سوء مواد مخدر صنعتی به شما مراجعه می‌كنند، از میان مشكلات عدیده‌ای كه مصرف شیشه به لحاظ رفتاری براین افراد می‌گذارد چه چیزی بارزتر به نظر می‌رسد؟
فراموشی! اغلب افرادی كه شیشه مصرف می‌كنند در نوعی فراموشی به سر می‌برند و عامل بروز چنین رفتاری پاك شدن بخشی از قطاع خاكستری مغز در اثر مصرف شیشه است.
به‌طور مثال دو جوان به نام‌های محمد و علی برای مشاوره به من مراجعه می‌كنند كه اتفاقاً در همین باشگاه‌های ورزشی به دام مواد مخدر صنعتی افتاده‌اند. با بازوان ورزشی و سینه ستبر! اما شیشه آن‌ها را به جایی رسانده است كه بیرون آمدنشان از خانه با خودشان است و بازگشت‌شان با خدا. زمانی كه قصد بیرون آمدن از خانه را دارند آدرس منزل را در جیب خود می‌گذارند تا اگر در اثر فراموشی ناشی از مصرف مواد راه منزل را گم كردند، بتوانند از طریق آدرس نوشته شده از دیگران كمك بگیرند.
از اینها گذشته براساس برخی آمار و ارقام گفته می‌شود افرادی كه در گذشته مواد مخدر سنتی (تریاك، هروئین و...) مصرف می‌كردند امروز به مواد صنعتی گرایش پیدا كرده‌اند، چه دلیل و عوامل پنهانی وجود دارد؟
دلیل عمده و اصلی این گرایش، در دسترس بودن مواد مخدر صنعتی، ارزان قیمت بودن آن و چگونگی مصرف آن است. ماده مخدری مانند شیشه به راحتی و در پایین‌ترین قیمت نسبت به مواد دیگر خریداری می‌شود و مصرف آن به آسانی و دور از چشم عموم است.
در گذشته مواد مخدر سنتی مانند تریاك و شیره مقبوح شده بود و خانواده‌ها ننگ داشتند از گرایش به آن، اما امروزه یكی از بدترین مسائلی كه مواد مخدر صنعتی و مسكرات پیدا كرده، این است كه قباحت قبلی را به وقاحت بعدی تبدیل كرده، به‌طوری كه جوان بدون آن‌كه به این موضوع نگاه منكر داشته باشد از عنوان این‌كه به شیشه اعتیاد دارد هیچ ابایی ندارد. بنابراین تغییر نگاه به مصرف مواد مخدر گرایش به آن را سهل و آسان می‌كند.
مصرف‌كنندگان شیشه واقعاً می‌توانند ترك كنند؟
اغلب مراجعه‌كنندگانی كه گرایش به مواد مخدر از هر نوعی دارند، در پاسخ به این‌كه آیا ترك كرده‌ای می‌گویند: 10 بار ترك كردم اما.... این بدین مفهوم است كه فرد بدون زمینه قبلی اقدام به ترك كرده و چون شرایط برایش هیچ تغییری نكرده با كوچكترین خلأ دوباره به مصرف مواد رو آورده است.
بنابراین باید عواملی كه باعث ارتكاب فرد به كشیدن شیشه شده است از بین برود و تا زمانی كه این عوامل وجود دارد فرد نخواهد توانست مصرف مواد را به‌طور قطعی كنار بگذارد. معضلات مالی و اقتصادی، در دسترس بودن مواد مخدر، برگزاری پارتی‌ها و جشن‌هایی كه با این هدف شكل می‌گیرد باید از زندگی فرد رخت بربندد. با این اتفاق مصرف‌كننده هر ماده مخدری خواهد توانست در زمینه ترك موفق عمل كند.
و اما نقش دولت برای پیشگیری و درمان این معضل؟
بروز مفاسد اجتماعی ناشی از وجود اقتصاد بیمار است. بنابراین لازم است اقتصاد در كشور راه جدیدی را تجربه كند. در كنار اقتصاد موضوع مهم دیگر رفع معضل بیكاری در بین جوانان است. بیكاری در ابتدا نوعی بیماری است اما در نهایت به بیعاری در فرد منجر می‌شود. شخصی كه كار دارد فرصت فكر كردن به مواد مخدر و هر مفسده دیگری را ندارد، اما همین كه فرد بیكار و بی‌هدف باشد فرصت پیدا می‌كند به موضوعات دیگر بپردازد.
با ایجاد اشتغال 90 درصد مفاسد اجتماعی از بین خواهد رفت. احساس مولد بودن، داشتن درآمد، بی‌هدف نبودن با داشتن شغل به وجود خواهد آمد. خداوند همه تملكات ما را منوط به سعی و تلاش می‌كند به‌طوری كه در كتاب آسمانی آمده است «انسان صاحب هیچ چیزی نیست مگر این‌كه برای آن سعی و تلاش كرده باشد.» بنابراین آن دسته از كسانی كه در پول غوطه‌ور هستند و از راه‌های نامتعارف به ثروت رسیده‌اند موضوع بحث ما نیستند.
موضوع بعدی فقر فرهنگی است كه به آن دچار هستیم. فرهنگ در جامعه ما در زمینه آموزش خوب حركت كرده، اما در پرورش دچار انحطاط شده است. تا جایی كه دلتان بخواهد افراد با تحصیلات بالا در كشور وجود دارند اما در پرورش و دستیابی به خرد بسیار عقب مانده‌ایم.
یكی از اشكالاتی كه می‌توان درباره آن ساعت‌ها بحث كرد این است كه جوانان امروز سواد دارند، اما به قولی از شعور كافی برخوردار نیستند. محفوظاتشان خوب است اما معلومات ندارند و دلیل ساده همه اینها ادعاهای طبق طبقی است كه دارند و بر این باورند كه با چند كلاس درس خواندن به همه علوم و فهم بشری دست یافته‌اند.بنابراین نقش دولت برای رهایی از موضوع اعتیاد، در دو زمینه اقتصاد و فرهنگ قابل اهمیت است، حل مشكلات موجود دراین دو محور بسیاری از آسیب‌های اجتماعی را درمان خواهد كرد..
دو معضل بیكاری و بیعاری عامل اصلی گرایش جوانان به مواد مخدر صنعتی است. بیكاری و نداشتن اشتغال مولد برای قشر ضعیف جامعه نه تنها عامل افزایش فقر خواهد بود، بلكه قشر جوان را وا می‌دارد تا برای گذران اوقات فراغت خود كه مدت زمان آن كم نیست، به این مواد رو آورند.
نظر شما