سلامت نیوز : در جامعه امروز به دلایل مختلف از جمله اعتیاد، بیكاری و از كار افتادگی مردان، طلاق و افزایش تعداد دختران مجرد، تعداد زنان سرپرست خانوار به بیش از دو میلیون نفر رسیده كه هر یك در شرایط خاص خود زندگی می‌كنند. زنانی كه وارد میدان شده‌اند تا خانواده‌شان را از آسیب‌های جدی‌تر نجات دهند.تا دیروز تصور بر این بود كه زنان بیوه و مطلقه در شرایط سنی بلوغ اجتماعی مانند 30سالگی در جامعه حضور پیدا می‌كنند، اما در حال حاضر سن این زنان به زیر 20سال رسیده است، سنی كه زنان در آن تحت‌تاثیر بسیاری از آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز ؛ كارشناسان دلیل اصلی این موضوع را رشد آمار طلاق در بین زوج‌های جوان عنوان می‌كنند. به همین دلیل موضوع زنان سرپرست خانوار آنچنان در این سال‌ها اذهان را مشغول كرده كه بسیاری از آسیب‌شناسان پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی این زنان داده‌اند. راه‌اندازی ستادهایی مانند توانمندسازی زنان می‌تواند برای رفع دغدغه‌های مادی آنها راهگشا باشد. اما برای جلوگیری از افزایش سایر آسیب‌های اجتماعی آنها چه می‌توان كرد؟ به گزارش تهران امروز، كارشناسان مسائل اجتماعی معتقدند زنان سرپرست خانوار در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی قرار دارند.

از یك طرف كاستی‌های عاطفی و حمایتی و از طرف دیگر مشكلات مادی و اقتصادی باعث شده تا این زنان بعضا به‌صورت ناخواسته وارد مدار برخی مشكلات اجتماعی شوند. البته تجارب گذشته نشان می‌دهد اشتغالزایی برای زنان سرپرست خانوار و بازگرداندن حس امنیت به این زنان می‌تواند راهكاری مفید برای حمایت درست از آنها باشد. در این راستاحدود 16 هزار زن سرپرست خانوار زیرنظر شهرداری تهران مهارت‌های زندگی و شغلی را آموزش دیده و وارد چرخه تولید ملی شده‌اند. پروین هدایتی، فعال حوزه زنان درباره زنان سرپرست خانوار در ایران می‌گوید: در دسترس نبودن آمار صحیح از تعداد زنان سرپرست خانوار موجب می‌شود كه نتوان برنامه‌ریزی‌ دقیقی برای سیاستگذاری در زمینه زنان سرپرست خانوار انجام داد. آمار اخذ شده از زنان سرپرست خانوار را نمی‌توان دقیق دانست، چرا كه تعریف مشخصی در متون قانونی درباره زنان سرپرست خانوار نداریم و در نتیجه بانك اطلاعاتی مناسبی برای انجام برنامه‌ریزی‌ها در اختیار نیست.

وی با اشاره به نتایج آمار اعلام شده درباره سرشماری سال 90، گفت: براساس این آمار، دو میلیون و 548 هزار و 72 نفر زن سرپرست خانوار در كشورمان زندگی می‌كنند كه از این میان 463 هزار و 216 نفر شاغل، 35 هزار و 293 نفر بیكار، 18 هزار و 329 نفر محصل، 927 هزار و 837 نفر خانه‌دار، 808 هزار و 214 نفر دارای درآمد بدون كار (مستمری‌بگیر) و 271 هزار و 762 نفر سایر موارد بودند، البته 23 هزار و 421 نفر نیز درباره وضعیت خود اظهارنظر نكرده بودند. براساس این آمار تقریبا نیمی از زنان سرپرست خانوار ایرانی دارای درآمد هستند، بنابراین خوشبختانه تعداد زنان سرپرست خانوار فاقد درآمد، كم است و باید تعداد آنان كاهش پیدا كند. متاسفانه در حال حاضر به علت بالا رفتن آمار طلاق، تعداد زنان سرپرست خانوار در حال افزایش است. ما باید تلاش كنیم كه جدایی بین همسران كاهش یابد؛ چرا كه از این طریق می‌توانیم از افزایش جمعیت زنان سرپرست خانوار جلوگیری كنیم.

فهیمه فیروزفر رئیس ستاد توانمند‌سازی‌ شهرداری تهران در این مورد به تهران امروز می‌گوید: این زنان بیشتر با مشكلات روحی و روانی مواجه هستند تا مشكلات اقتصادی. در این راستا كمبود مشاوره یكی از ضعف‌هایی است كه با آن روبه‌رو هستیم. در قدم اول باید به مشكلات روحی آنها رسیدگی شود تا بتوان به راحتی از سدهای دیگر‌ (اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی) گذر كنیم. همچنین چكاپ سلامت این زنان لازم و ضروری به نظر می‌رسد. جامعه با رویكرد آسیبی به زنان سرپرست خانوار می‌نگرد. باید این نگاه را اصلاح كرد. زنان سرپرست خانوار باید جرات و توانمندی لازم برای دستیابی به هدف را درخود تقویت كنند و با بهره‌مندی از فرصت‌های برابر برای عملی ساختن خواسته‌هایشان تلاش كرده و از محرومیت، ناامنی اقتصادی و فقر رها شوند.

او در ادامه افزود: برای كاهش فقر در زنان سرپرست خانوار و برآورده شدن رفاه، اشتغالزایی آنان از مهم‌ترین اولویت‌هاست. اشتغالزایی در این زنان باعث مشاركت اجتماعی، افزایش مهارت‌ها، كسب هویت، بهبود جایگاه اقتصادی و اجتماعی، افزایش عزت نفس و... در این زنان می‌شود. به همین منظور به گفته فهیمه فیروزفر، در بحث آسیب‌ها اولین تمركز روی زنان سرپرست خانوار بود.در جامعه با رویكرد آسیبی به این زنان نگریسته می‌شود.معتقد بودیم نباید چنین رویكردی به این زنان داشته باشیم. تلاش‌های مختلف برای اصلاح این رویكرد داشتیم كه اگر ما حمایت كنیم و خلأ وجود مرد توسط ما پر شود، زن سرپرست خانوار زن آسیب مندی نیست.در این حوزه اقدامات وسیعی صورت گرفت.طرح جامعی را برای توانمند‌سازی زنان سرپرست خانوار با رویكرد آموزشی و مهارت‌آموزی دنبال كردیم. بحث اشتغال و توانمند‌سازی از بخش‌های مهم این طرح است.در این طرح بیش از 88مركز مهارت‌آموزی كوثر داریم. حقوق وزارت كار دریافت می‌كنند و بیمه هستند.در بخش دیگر، بازارچه‌های خود اشتغالی هستند. برخی از این بازارچه‌ها كالاهای مراكز كوثر را به فروش می‌رسانند.

مهرنوش نجفی‌راغب، فعال امور زنان نیز در مورد وضعیت زنان سرپرست خانوار به تهران امروز می‌گوید: عمدتا زنان سرپرست خانوار با مشكلات مالی مواجه هستند و درصد بسیار كمی هستند كه با مشكلات مالی دست پنجه نرم نمی‌كنند. زنان سرپرستی كه بار زندگی و تامین درآمد زندگی به دوش آنهاست آمار بالایی را به خود اختصاص داده‌اند.زنان سرپرست خانوار یا به صورت مجردی زندگی می‌كنند یا فرزندان و پدر و مادر خود را تحت سرپرستی خود دارند و هزینه‌های زندگی بر عهده آنهاست. در مشكلات اجتماعی و مسائل دیگر مانند مسئولیت‌های اجتماعی، تفریحی و نشاط اجتماعی با زنان دیگر جامعه فرقی ندارند.

عضو شورای شهر همدان به اشاره به مشاغل بانوان در كشور می‌افزاید: از آنجایی‌كه فقر در جامعه ما همانند بسیاری از كشورهای جهان سوم به شدت زنانه است و سهم اشتغال‌زنان به نسبت مردان بسیار پایین‌تر است و مشاغلی كه زنان ما خصوصا سرپرست خانوار به دست می‌گیرند عمدتا مشاغل كاذب هستند یا كارفرما به عنوان كارگر ارزان از آنها استفاده می‌كند یك آسیب اجتماعی است و هم آسیبی است كه از لحاظ روحی آنها را تحت‌فشار قرار می‌دهد. خیلی از روشنفكران و كارشناسان موافق این نیستند كه به این زنان مستمری ماهانه تعلق بگیرد. البته موارد به جز موارد خاص كه زنان از كارافتاده باشند یا به نحوی كه از لحاظ جسمی توانایی كار را نداشته باشند. باید این زنان توانمند و فضای كار و آموزش برای آنها ایجاد شود تا بتوانند روی پای خود بایستند كه هم كسب درآمد و استقلال مالی داشته باشند و هم اعتماد به نفس آنها بالا برود.

مهرنوش نجفی‌راغب با بیان اینكه زنان ایرانی به‌ویژه زنان سرپرست خانوار می‌توانند نقش بسزایی در تولیدات ملی داشته باشند، ادامه می‌دهد: وابسته در جامعه نباشند و در تولید ثروت ملی نقش داشته باشند و احساس مفید بودن داشته باشند تا به شخصیت آنها نیز توهین نشده باشد. نهادهایی كه می‌توانند این فضا را ایجاد كنند سازمان فنی حرفه‌ای كشور، بهزیستی، معاونت امور بانوان ریاست‌جمهوری، سازمان كار و امور اجتماعی كه با برگزاری كارگاه‌های توانمندی آنها را به خود اشتغالی سوق دهند. نباید گفت كسی كه دانشگاه می‌رود توانمند است. به تولید نیاز داریم و در حوزه‌هایی كه وجود دارد حتی مشاغل خانگی (در كنار خانواده و بچه‌ها قرار گیرند) بستگی به منطقه در كشور دارد. در استان چهارمحال و بختیاری گلیم‌بافی، صنایع سنتی و محلی حفظ می‌شود. بازار خوداشتغالی به وجود آورند. با توجه به هنر هر منطقه كارگاه‌های آموزشی برگزار كنند. همچنین باید وام‌هایی به آنها داده شود. این تسهیلات برای تهیه سرمایه اولیه و ورود آنها به چرخه تولید ملی است. حمایت دولت و سازمان‌های مربوطه باید طوری باشد كه این زنان بتوانند به مرور روی پای خود بایستند.

دبیر ائتلاف اسلامی زنان در مورد نقش زنان در جامعه به تهران امروز می‌گوید: زنان سرپرست خانوار در همه ابعاد با مشكل روبه‌رو هستند. آنها به لحاظ جایگاه‌شان در خانواده (خود و همسرش)، جامعه و برخوردهای فرهنگی، مباحث حقوقی، رابطه آنها با فرزندان و... برای آنها دشوار است. دلیل آن نیز جایگاه زن در جامعه است. در خانواده‌ای كه زن سرپرست نیست، زنان با تمام این مشكلات دست و پنجه نرم می‌كنند. وقتی جایگاه انسان به عنوان یك انسان كامل، صاحب‌اختیار، صاحب حق و حقوق دیده نمی‌شود فرزندان نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند. اگر فردی فوت كند و بچه داشته باشد، زن اجازه ندارد سرمایه او را داشته باشد و زنی كه می‌خواهد از بچه‌هایش مراقبت كرده و آنها را تربیت كند، بچه‌ها او را كوچك می‌كنند زیرا قانون جایگاهی برای او در نظر نگرفته است.

توران ولی‌مراد در ادامه می‌افزاید: مسائل و مصائب زن‌ها به‌ویژه زنان سرپرست خانوار زیاد است. زیرا زن به لحاظ انسانیت، برابر مرد دیده نمی‌شود. وقتی مرد سرپرست خانوار است مسائل اقتصادی، ارتباط با جامعه، مسائل اجتماعی و فرهنگی افتان و خیزان پیش می‌رود و نقصانی كه نسبت به زن وجود دارد كمرنگ است. اما وقتی مرد نباشد به دلیل نوع جایگاه زن، یك رابطه ناسالم بین فرزندان با یكدیگر (در صورتی كه خانواده تك فرزندی نباشد)‌ و فرزندان با مادر ایجاد می‌شود. این نقص‌ها همه وقتی به زن سرپرست خانوار یا مطلقه می‌رسد چندین برابر می‌شود. حتی اگر از نظر اقتصادی هیچ‌گونه مشكلی نداشته باشد از لحاظ فرهنگی، خانوادگی، اجتماعی با مشكل دست و پنجه نرم خواهند كرد. چرا راه دوری برویم، مجلس به‌دنبال این است كه قانونی وضع كند تا اشتغال زنان را محدود كند و فرصتی كه می‌توانند داشته باشند را از آنها بگیرد. توانایی اقتصادی خوب یك زن در ترمیم خیلی از روابط نقش بازی می‌كند.

زیرا می‌تواند نیازهای فرزندان خود را برطرف كند. ولی اگر از نظر مالی توانایی كافی نداشته باشد فرزندان كه نیازهای اقتصادی و گوناگون دارند،به مادر معترض خواهند شد. او با اشاره به رفتار این زنان در جامعه ادامه می‌دهد: خیلی از این زنانی كه مطلقه یا سرپرست خانوارند، به دلیل اشكالات فرهنگی، در جامعه وانمود می‌كنند كه همسر دارند. متاسفانه زنان به عنوان ابزاری دیده می‌شوند كه باید خدمت‌رسانی كنند. این دیدگاه بر نگرش مردهای جامعه نیز تاثیر می‌گذارد و جامعه به سمت ناسالم می‌رود. اما اگر ریشه‌ای نگاه كنیم باید در جهت سلامت خانواده قدم برداشت. وقتی ازدواج‌ها ناسالم هستند، خانواده هم ناسالم است. 92 درصد طلاق‌ها در 7 سال اول ازدواج اتفاق می‌افتد و پروسه ازدواج دالان شكنجه برای جوان‌ها شده است. جوان‌ها پس از ازدواج و پس از چند سال زندگی از یكدیگر جدا می‌شوند كه به تولید زن سرپرست خانوار (كه آمار دقیقی از آنها در دست نیست) منجر می‌شود. تا زمانی كه فكری به حال سلامت خانواده نشود به این مشكلات اضافه خواهد شد. اشكال در بخش نخبگان فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است كه دعوای جریان‌های فكری و سیاسی آنها به مشكلات مردم اضافه شده است.

این فعال زنان در مورد مسئولیت سیاست‌گذاری كلان زنان می‌گوید: سیاست ارائه مستمری به زنان سرپرست خانوار، یك قرص مسكن زودگذر است و متاسفانه هنوز مراكز اصلی كه موظف به برطرف كردن مشكلات هستند، همچنان حلقه‌های منفك از یكدیگر، ناهماهنگ و به صورت جزیره‌ای كار می‌كنند. این وظایف مدیران برنامه‌ریز و سیاست‌گذار و قانون گذار و مجریان است كه این مشكلات را برطرف كرده و از توانمندی‌های زنان در سطح كلان استفاده كنند. البته نباید از یاد برد كه به دلیل مدیریت غلط، سرمایه‌ها (افراد بیكار) درست به كار گرفته نشده و معضل بیكاری در جامعه وجود دارد.مهم‌ترین راهكار زنان سرپرست خانوار كه با مشكلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌كنند، ایجاد شغل در سایه قوانین و سرویس‌های حمایتی است. البته منظور از ایجاد شغل این نیست كه تسهیلات كمی به آنها بدهیم و یك‌كارتولیدی در سطح صنایع خانگی شروع كنند و بعد از مدتی نیز نتوانند از پس ادامه آن برآ یند.