دریاچه ارومیه که از چند سال پیش به دلیل خشکیدن و پسروی آب در کانون توجه مسوولان کشور، کارشناسان، رسانه ها و بویژه مردم قرار گرفته اکنون در بدترین وضع در انتظار عملی شدن طرح های نجات است.

سلامت نیوز : دریاچه ارومیه که از چند سال پیش به دلیل خشکیدن و پسروی آب در کانون توجه مسوولان کشور، کارشناسان، رسانه ها و بویژه مردم قرار گرفته اکنون در بدترین وضع در انتظار عملی شدن طرح های نجات است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا ؛ هنوز علت اصلی وقوع این فاجعه زیست محیطی به طور دقیق مشخص نشده و نظرات مختلف در این خصوص از سوی کارشناسان امر ارایه می شود و هرکدام از این نظریه ها، منطق و استدلال خود را دارد.

این بحران زیست محیطی که یکی از بزرگترین مخاطرات زمین شناختی و زیست محیطی ملی کشور محسوب می شود، مسوولان را بر آن داشته تا در کنار تشکیل ستاد احیا این دریاچه، همایش های مختلفی برگزار کنند.

در حالی که نزدیک به 18 سال از آغاز پسروی آب این دریاچه می گذرد اما در سال های اخیر میزان پسروی آن تا حدی بوده که نگرانی از ایجاد طوفان های نمکی در استان های همجوار را تشدید کرده است.

در حال حاضر قسمت جنوبی دریاچه به طور کامل خشک شده و از ناحیه شرق نیز به شدت در حال کویری شدن است و بر اساس گفته های مسوولان 85 درصد از این دریاچه خشک شده است.

میان گذر شهید کلانتری، حفر چاه های غیر عمیق، احداث سد، کاهش میزان بارنگی و تغییرات اقلیمی و خشکسالی های اخیر از مهم ترین دلایل خشک شدن این دریاچه از سوی کارشناسان اعلام می شود.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین عوامل زیادی را در به وجود آمدن این بحران دخیل می داند.

مرضیه لک، میان گذر شهید کلانتری که بر روی این دریاچه احداث شده را یکی از دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه عنوان کرد.

وی معتقد است قطع جریان آب در زیر این دریاچه موجب خشک شدن بخش وسیعی از آن شده در حالی که چنین وضعیت مشابهی در یکی از دریاچه های آمریکا با ایجاد پل با سکوها و ستون های چوبی به نجات دریاچه انجامید.

وی بهترین راه نجات دریاچه را تفکیک آن به بخش های کوچک تر و حفظ بخش عمیق تر در فاز اول عنوان کرد و گفت: هیچ کدام از راهکارهای ارایه شده در خصوص نجات دریاچه واقع بینانه نبوده و احتمال دارد علاوه بر هزینه بسیار زیاد، سبب از دست رفتن منابع آب شیرین اطراف این دریاچه شود.

لک افزود: شناخت علل کاهش ناگهانی تراز آب دریاچه ارومیه باعث ارایه راهکار مناسب برای احیای آن می شود.

این متخصص ، آب مورد نیاز برای احیای این دریاچه را 21 میلیارد متر مکعب درطول مدت هفت سال اعلام کرد و گفت: طرح پیشنهادی سازمان زمین شناسی برای احیای دریاچه نجات مرحله ای آن است.

وی صرفه جویی در مصرف آب شیرین بویژه در بخش کشاورزی، تفکیک دریاچه به بخش های کوچکتر و برداشت توام نمک برای استفاده اقتصادی را از دیگر مراحل احیا این دریاچه عنوان کرد.

عضو پژوهشکده علوم زمین، حفر چاه های غیر عمیق و احداث سد را نیز از دیگر عوامل دخیل در پسروی و خشک شدن این دریاچه عنوان کرد و گفت: طرح انتقال آب دریای خزر برای احیای این دریاچه توجیه اقتصادی و منطقی ندارد و باید راهکار علمی و درستی برای نجات این دریاچه بکار گرفته شود.

البته در دولت قبلی نیز مصوباتی برای نجات این دریاچه صورت گرفت که متاسفانه هیچ کدام عملی نشد تا وضعیت این دریاچه روز به روز وخیم تر شود.

راهکارهای مختلف دیگری برای نجات این دریاچه از سوی کارشناسان امر ارایه می شود که از جمله می توان به اصلاح روش آبیاری در کشاورزی منطقه، صرفه جویی در مصرف آب و بستن چاه های غیر مجاز اشاره کرد.

علی سالکی کارشناس محیط زیست و دانشجوی دکترای دانشگاه تهران با بیان اینکه مشکل دریاچه ارومیه یک شبه به وجود نیامده که یک شبه رفع شود، گفت: اقدام عجولانه در نجات این دریاچه نه تنها کمک حال این دریاچه نخواهد شد بلکه می تواند ضررهای جبران ناپذیری نیز بر آن وارد کند.

وی خاطرنشان کرد: انتقال آب ارس، روانه کردن آب سدها به سمت این دریاچه و یا برداشتن موانع مصنوعی موجود در دریاچه که به گفته برخی کارشناسان چرخه محیط زیست در این دریاچه را برهم زده باید کارشناسانه صورت گیرد و پس از رسیدن به حد قطعیت به مرحله اجرا درآید.

وی گفت: البته بر اساس گفته رییس سازمان محیط زیست مقدمات اجرای راهکارهای 18 گانه مصوب دولت جدید برای نجات دریاچه ارومیه فراهم و به تمام دستگاه های مرتبط ابلاغ شده که باید با تخصیص اعتبار و بودجه لازم برای این کار، این راهکارها هرچه سریع تر عملیاتی شوند.

سالکی همچنین در خصوص طرح انتقال آب خزر و یا ارس به این دریاچه گفت: این طرح، طرحی هزینه بر و بی فایده است و شاید با انجام این طرح بجای یک بحران با سه بحران در آینده مواجه شویم.

کارشناس ارشد آبیاری نیز با اشاره به تحقیقاتی که در این خصوص انجام داده است، گفت: در سال های اخیر روند کاهش تراز دریاچه ارومیه مستقل از روند بارش حوزه آن بوده است.

اسماعیل جعفرزاده استفاده بیش از حد از آب های زیرزمینی را یکی از دلایل کاهش میزان آب دریاچه در طول سال های اخیر عنوان کرد و افزود: میزان جذب و نفود آب در زمین های اطراف دریاچه ارومیه، به مراتب کمتر از زمین های زراعی است.

وی اظهارکرد: با توجه به بالا بودن میزان استفاده از آب های زیر زمینی و همچنین ضریب نفوذ پایین آب در این زمین ها، موجب کاهش آب های زیر زمینی و در نتیجه پایین رفتن آب دریاچه شده است.

عضو هیات علمی زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز عامل انسانی را نیز در به وجود آمدن این بحران دخیل دانست و گفت: سهم آذربایجان شرقی از حوضه آبریز دریاچه را 41 درصد، آذربایجان غربی را 46 درصد و کردستان را 10 درصد اعلام کرد و افزود: پیش از این آب 21 رودخانه به دریاچه ریخته می شد که با احداث 72 سد بزرگ و کوچک در این مسیر به تدریج آب ورودی به دریاچه کمتر شده است.

حسنعلی رمضانی خاطرنشان کرد: هم اکنون یک پنجم آب حوضه های آبریز به دریاچه ریخته می شود که این امر موجب کم شدن آب و بالا رفتن میزان نمک در آن شده و به 330 میلی گرم در لیتر رسیده است.

وی غفلت از پرداختن به قوانین زیست محیطی، تصمیمات غیر کارشناسی، نبود جایگاه برای متخصصان مدیریت ارزیابی محیط زیست، نبود برنامه توسعه پایدار و استمرار آبگیری رودخانه های بالا دست را از جمله عوامل انسانی دخیل در فاجعه دریاچه ارومیه دانست و بر سرمایه گذاری لازم برای حل مشکلات تاکید کرد.

رمضانی خواستار توجه مسوولان ارشد اجرایی به چشم انداز مدیریت بلند مدت دریاچه ارومیه شد و گفت: خودداری مقامات از تصمیم های غیر کارشناسی در امر توسعه و تخصیص منابع، تعیین شاخص ها و استراتژی های توسعه پایدار و اقدام بر اساس آنها از جمله راهکارهای نجات این دریاچه است.

وی خواستار اجرای طرح جامع مدیریت منابع آب در حوضه آبریز دریاچه شد و افزود: تخصیص منابع مالی لازم برای پیشبرد برنامه ها، جلوگیری از برداشت های غیر مجاز آب و آموزش و اطلاع رسانی برای مشارکت مردمی مناسب ترین راهکار نجات دریاچه است.

کارشناس امور آب و دانشجوی دکترای دانشگاه تهران رها سازی آب، بارور کردن ابرها، لایروبی رودخانه ها و انسداد چاه های غیر مجاز را دردرمان مقطعی این معضل مهم توصیف کرد و گفت: برای حل قطعی و ریشه ای این معضل باید مطالعات دقیق انجام شده را در کنار هم قرار داد و سپس راهبردی ترین طرح را با دقت اجرا کرد.

فریده گنجه لو خاطرنشان کرد: عوامل مختلفی در بروز این بحران زیست محیطی دخیل بوده که مهم ترین آنها، تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها در سال های اخیر بوده است.

وی گفت: برداشت های غیرمجاز و استفاده بی دانش از آب در بخش کشاورزی نیز با تغییرات اقلیمی دست به دست هم داده و موجب کاهش آب های زیرزمینی و همچنین میزان آب ورودی به این دریاچه شده است.

وی در خصوص ساخت پل بر روی این دریاچه و تاثیر آن در ایجاد این بحران افزود: تمام عوامل می توانند در خشک شدن و یا پسروی آب این دریاچه تاثیرگذار باشند و روی تمام این عوامل باید مطالعات دقیق صورت گیرد.

کارشناس امور تحقیقات کشاورزی نیز از اصلاح مدیریت آب در باغات و اراضی کشاورزی به عنوان یکی از راهکارهای مناسب برای مقابله با پسروی دریاچه ارومیه یاد کرد.

جعفر علیزاده گفت: صرف اینکه سیستم آبیاری مکانیزه و یا قطره ای در مزارع و باغات پیاده شود نمی تواند از هدر رفت آب جلوگیری کند، بلکه باید آموزش های لازم در این زمینه به کشاورزان و باغداران داده شود.

وی افزود: بخش کشاورزی در این منطقه همانند دیگر نقاط کشور بیشترین مصرف آب را به خود اختصاص می دهد، از این رو کنترل و هدایت این بخش می تواند کمک شایانی به نجات این دریاچه کند.

مردم منطقه نیز وقوع خشکسالی های پی درپی، ساخت سدها، برداشت بی رویه آب از رودخانه ها، حفر چاه ها، افزایش دما و کاهش میزان بارندگی را از جمله عوامل اصلی پسروی دریاچه ارومیه عنوان می کنند.

به نظر می رسد کاهش میزان آب ورودی به این دریاچه نیز در خشک شدن تدریجی آن نقش داشته به طوری که میزان آب ورودی به این دریاچه تا سال 75 به میزان پنج میلیارد مترمکعب بوده که این مقدار هم اکنون به 2.3 میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.

به گفته مدیرکل محیط زیست آذربایجان غربی در حال حاضر قسمت جنوبی دریاچه به طور کامل خشک شده و از ناحیه شرق نیز به شدت در حال کویری شدن است چرا که از سال 75 به بعد دریاچه ارومیه نزدیک به 30 میلیارد مترمکعب آب از دست داده و فقط 2 میلیارد مترمکعب آب باقی مانده که این مقدار، نزدیک به شش درصد از کل آب دریاچه ارومیه است.

حسن عباس نژاد عقیده دارد رطوبت خارج شده از دریاچه عامل اصلی بارندگی در منطقه و عامل کنترل آب و هوا است که با افزایش دما در این منطقه، رطوبت و بارندگی نیز کاهش یافته است.

به اعتقاد او سدسازی عمده ترین دلیل خشک شدن این دریاچه است چرا که رودها و سیلاب ها اصلی ترین منابع تامین کننده آب دریاچه ارومیه اند، اما متاسفانه در سال های اخیر با سدسازی جلوی رودها و سیلاب ها گرفته شده است.

از گفته ها و نظرات کارشناسان امر اینگونه برمی آید که تمام عوامل ذکر شده با درصدهای کم و یا زیاد، در به وجود آمدن این بحران زیست محیطی نقش دارند و برای اینکه بزرگ ترین دریاچه شور کشور به بزرگ ترین معدن نمک کشور تبدیل نشود باید هرچه سریع تر طرح های عملی بررسی شده را عملیاتی کرد.

دریاچه ارومیه واقع در شمال غرب ایران که بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی محصور شده ۱۴۰ کیلومتر طول و ۵۵ کیلومتر عرض، مساحت آبخیز آن ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع ، مساحت دریاچه ۵۲۰۰ کیلومتر مربع ، حداکثر عمق ۱۶ متر (۵۲ ft) و ارتفاع از سطح آبهای آزاد ۱۲۶۷ متر است.

دریاچهٔ ارومیه، دومین دریاچهٔ آب شور دنیا و بزرگ ترین دریاچهٔ داخلی ایران است که به طور عمده از رودخانه های زرینه رود، سیمینه رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می شود.

حوضهٔ آبریز دریاچه ارومیه ۳٪ مساحت کل ایران را دربر می گیرد و این حوضه با داشتن دشت هایی مانند دشت تبریز، ارومیه، مراغه، مهاباد، میاندوآب، نقده، سلماس، پیرانشهر، آذرشهر و اشنویه، یکی از کانون های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به شمار می رود.

پارک ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی، از جالب ترین و نغزترین زیستگاه های طبیعی جانوران در ایران به شمار می رود و در حال حاضر ۲۷ گونه پستاندار، ۲۱۲ گونه پرنده، ۴۱ گونه خزنده، ۷ گونه دوزیست و ۲۶ گونه ماهی حیات وحش این دریاچه را تشکیل داده اند.

آب دریاچهٔ ارومیه بسیار شور و میزان نمک محلول در آن دو برابر اقیانوس ها است به این دلیل، هیچ ماهی و نرم تنی به جز گونه هایی از سخت پوستان (آرتمیا)، دیاتوم ها و فیتوپلانکتون ها در آن زندگی نمی کنند و آب آن هیچ وقت یخ نمی زند و شنا کنندگان نیز می توانند بر روی آب آن شناور بمانند.

دریاچهٔ ارومیه دارای ۱۰۲ جزیره است که همهٔ آن ها از سوی سازمان یونسکو به عنوان اندوختهٔ طبیعی جهان به ثبت رسیده اند.

جزیرهٔ اِشک، زیستگاه پرندگان زیبای کوچک، از جمله مرغ آتش و تنجه و همچنین تعدادی گوزن زرد ایرانی و گوسفند وحشی (قوچ و میش) به آن انتقال داده شده اند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha