سلامت نیوز : مسئولانی پشت میز تصمیم‌گیری کنترل اعتیاد نشسته‌اند که فرق تریاک را با قره قروت نمی‌دانند. در برخی کشورها با آزادسازی برخی مواد آن را کنترل کرده‌اند. با دستور و ابلاغیه نمی‌شود اعتیاد را مهار کرد باید به سمت مدیریت اعتیاد برویم.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس ؛ حسین دژاکام،مدیر عامل جمعیت احیای انسانی کنگره 60 در ادامه میزگرد تخصصی بررسی وضعیت اعتیاد در ایران در پاسخ به این پرسش خبرنگار فارس که به نظر شما راه‌حل کاهش و کنترل اعتیاد در کشور ما چیست، چنین گفت.

دژاکام: هر کاری بستر لازم می‌خواهد. گندم را روی آسفالت بریزی، سبز نمی‌شود. از آن گذشته بعد از سبز شدن نیاز به مراقبت دارد ما برای عدم مصرف مواد کدام بستر را فراهم کرده‌ایم. وقتی قلیان‌ها را حذف می‌کنیم نتیجه آن این می‌شود که مخفیانه آن را استعمال می‌کنند و در کنار آن کراک و مشروبات الکلی را هم مصرف می‌کنند.

نمی‌گویم قلیان خوب است اما باید جوانب امر را در نظر بگیریم. به لحاظ ورزشی چه امکاناتی را برای جوان‌هایمان فراهم کرده‌ایم. شهرداری کارش این شده که آسمان تهران را بفروشد تا بزرگراه بزند. کدام ورزشگاه‌ها را برای جوان‌ها آماده کرده است. در کجا یکسری کامپیوتر آماده کرده تا جوان‌ها از اینترنت استفاده کنند. جوان‌ها باید چه کار کنند.

بله این خیلی خوب است که جوان‌‌ها صبح از خواب بیدار شوند و همه بروند مدرسه و درس بخوانند. اما همه که این کار را نمی‌کنند. باید به جوان خط ‌مشی داده شود. می‌گویند نفسَت را سرکار بگذار و گر نه، او تو را سرکار می‌گذارد. کار تربیت بدنی که نباید فقط برگزاری مسابقات ورزشی یا اعزام ورزشکار به مسابقات باشد. آیا کار تربیت بدنی این است که ورزشگاه‌ها را اجاره دهد اگر این طور است که وزیر نمی‌خواهد یک آپارتمان را در نظر بگیرند و کسی را آن جا بنشانند تا اجاره اماکن ورزشی را بگیرد. اول باید برای جوان‌ها خوراک فراهم کنیم بعد از آنها بخواهیم تا دنبال کاری مثل اعتیاد نروند.

ما یک اعتیاد داریم روی کاغذ و یکی داریم کف خیابان. با بخشنامه، ماده و تبصره نمی‌توان معضل اعتیاد را رفع کرد. باید برویم در خیابان و معتاد تزریقی را ببینیم. آیا ما حاضریم با یک معتاد تزریقی ناهار بخوریم. البته مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر مرتب با مصرف کنندگان در ارتباط هستند. منظور مسئولان دستگاههای دیگر است که ارتباط ندارند. اعتیاد که روی کاغذ نیست. مسئله اعتمادسازی است. در سیستم‌های قبلی آن قدر محدودیت برای درمانگاه‌های ترک اعتیاد قائل شده‌اند که در حال جمع کردن درمانگاه هایشان هستند.

فارس: چه محدودیت‌هایی؟

دژاکام: مثلاً در هر شیفت 50 بیمار بیشتر نمی‌توانی ببینی یا فلان شربت و دارو را این قدر باید مصرف کنی. پولی که می‌گیری باید فلان قدر باشد. آیا ما می‌توانیم چلوکبابی‌ها را ملزم به آماده کردن فقط 500 سیخ کباب در روز کنیم. یا به نانوایی بگوییم به هر نفر 50 نان بیشتر ندهید.

بعد می‌گویند تعداد زیاد مراجعان موجب افزایش مصرف دارو و نشت آن می‌شود، در حالی که با قرار دادن بازرسی می توان از وقوع پیشامد نیز جلوگیری کرد. یکی از مسئولان قبلی با حضور در یکی از مراکز درمانی و ایراد گرفتن از آن و قطع دارو موجب تعطیلی آن شد در حالی که آن مرکز می‌توانست 270 بیمار را درمان کند.

کسانی که در زمینه اعتیاد کار می‌کنند باید اعتیاد را دوست داشته و نسبت به آن عشق داشته باشند. مسئولان تمام سازمان‌هایی که می‌خواهند روی مسئله اعتیاد کار کنند باید عاشق باشند. گاهی دیده می‌شود که مسئول اعتیاد در اداره‌ای، ضد معتاد یا پزشک است. نباید به صرف پذیرش یک مسئولیت پای در این عرصه گذاشت. اگر عاشق نیستند در یک چارت دیگری فعالیت کنند.

فارس: بنابراین شما مشکل را کسانی می‌دانید که در این زمینه کار می‌کنند؟

دژاکام: بله، آنها نقش مهمی دارند.

 

فارس:  آقای صفاتیان نظر شما در مورد مهار اعتیاد و آزاد‌سازی مصرف مواد چیست؟

صفاتیان امروز سیاستمداران بزرگ اعتیاد در برخی کشورها دیگر به دنبال مهار و کنترل مواد مخدر نیستند بلکه به دنبال مدیریت بر آن هستند این موضوع را در اواخر دولت هاشمی هم مطرح کردیم اما واکنش‌ها شدید بود باید به دنبال مدیریت برمصرف باشیم.

فارس: یعنی دولت شیر مصرف مواد را خودش به دست بگیرد و اقتصاد آن را هم در دست داشته باشد یا اینکه بتواند خودش بر مصرف نظارت دقیق کند؟

صفاتیان: دومی درست است زمانی که مشاور دادستان کل کشور بودم توزیع سرنگ را در زندان‌ها پیشنهاد دادم آنها هم ابتدا مخالفت کردند چون به معنی پذیرش مصرف مواد در زندان‌ها بود اما اکنون می‌بینیم که جلوی تزریق مشترک گرفته شده است.

هیچ زندانی در دنیا بدون مواد نیست. مدیریت بر مصرف هم یعنی کلینیک‌هایی راه بیندازیم در ساعت‌های مشخص به معتادان مواد مخدر بدهند و برمصرفش مدیریت شود با این کار فاصله بین قاچاقچی و معتاد زیاد می‌شود.

فارس: یعنی دولت وسط قرار گیرد؟

صفاتیان: بله، مراکز درمانی و ترک اعتیاد در حال حاضر هم متادون می‌دهند ولی این به معنی قاچاقچی شدن پزشکان نیست وقتی می‌گوییم 200 هزار نفر را تحت درمان متادون برده‌ایم یعنی 200 هزار نفر از سیستم قاچاق مواد و میلیارد‌ها تومان از چرخه قاچاق حذف شده است اینجاست که باید سیستم مقابله به کمک ما بیاید که البته تاکنون همکاری مناسبی نداشته است.

فارس: فکر می‌کنید چرا این ایده را قبول نمی‌کنند؟

صفاتیان: برخی‌ها فکر می‌کنند چون مسئول شده‌اند بهتر از همه می‌دانند در حالی که باید حرف‌ها را زد و شهامت بازگو بودن در برابر واقعیت را داشت. ما نیاز به «مدیریت» داریم و نباید به دنبال مهار باشیم. مدیریت هم راه‌های خودش را دارد. مدیریت بر پیشگیری بر سازمان‌های مردم نهاد، مقابله و درمان اگر مدیریت را سال‌ها پیش پیاده می‌کردیم امروز پروتکل درمان با شربت تریاک را نهایی کرده بودیم.

بنده معتقدم شربت تریاک یک داروی استراتژیک است و در آینده از لحاظ صادرات و ارز‌بری برای ما سود‌آوری خواهد بود. البته نیازمند انسجام و هماهنگی با وزارت امور خارجه و غیره هستیم تا آن را صادر کنیم. در مورد آزاد‌سازی نیز زمانی خود‌پرداز‌های توزیع سرنگ را آوردیم که همه موضع گرفتند.

فارس: البته نمونه کاملی نبود؟

صفاتیان: درست است اما ورودش مهم بود خواستیم در خیابان‌های کشور آن را نصب کنیم زمین و زمان به ما حمله کردند. مخالفان می‌گفتند ارتباط بیمار و پزشک حذف می‌شود در حالی که این دستگاه‌ها در محلاتی می‌رفت که پزشک ساعت 11 شب در مطبتش نبود آنها می‌گفتند از داروخانه‌ها سرنگ گرفته شود ما تحقیق کردیم دیدیم در محلاتی که معتادشان زیاد است داروخانه‌ها کم هستند و ساعت 12 شب نمی‌گذارند معتاد به آنجا مراجعه کند.هر کاری کردیم مخالفت کردند اما بهزیستی آن را قبول کرد و حوزه ایدز وزارت بهداشت نیز آن را قبول داشت اما حوزه‌های دیگر مخالفت کردند.

آزاد‌سازی مصرف مواد مخدر در خارج از کشور وجود دارد در کشور هلند مراکزی را ایجاد کرده‌اند تا مواد تقلبی به معتادان داده نشود البته شرایط این کشورها با ما فرق دارد کشوری مثل افغانستان در کنارشان نیست باید در این رابطه سیاستمداران و کارشناسان کار کنند بحث شود تا به نتیجه خوبی برسیم.

در خارج از کشور تصمیم‌گیری‌ها طوری است که کارشناسان درگیر می‌شوند اما اینجا سطح مدیریتی متفاوت است و کارشناسان، مدیران سطح‌های کلان را نمی‌بینند.

زمانی که احمدی‌مقدم دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر بود. اتاق فکر ایجاد کردیم به این ترتیب نگاه او به موضوع عوض شد باید ببینیم دبیر کل جدید چقدر به مطالب و دیدگاه‌های کارشناسان اهمیت می‌دهد و به نظر می‌رسد باید اتاق فکر شکل بگیرد چرا که در این اتاق‌ها تصمیمات جدید گرفته می‌شود و اگر مبارزه به همین راه برود آینده‌ای خطرناک خواهیم داشت. چرا که اکنون بازار ما را بازی می‌دهد نه ما بازار را.

فارس: به نظر می‌رسد ستاد مبارزه با مواد مخدر توان سیاستگذاری و هماهنگی دستگاه‌ها را ندارد؟

صفاتیان: کسی که مسئول است در هر رده‌ای وظیفه سیاست‌گذاری ندارد دبیرخانه ستاد این کار را باید بکند و رئیس‌جمهور باید دستگاه‌ها را بخواهد و عملکرد بگیرد.

فارس: با این وجود برون‌داد ستاد را نمی‌بینیم؟

صفاتیان: درست است در حوزه پیشگیری، درمان و سازمان‌های مردم نهاد مشکل داریم. باید پرسید چقدر به سیستم خصوصی اجازه ورود داده‌ایم مبارزه را نمی‌توان با همه دیدگاه‌های دولتی به جلو برد. در کشورهای دیگر همه سازمان‌های دولتی و غیردولتی درگیر می‌شوند.

فارس: آقای دژاکام نظر شما در مورد اثربخشی شربت تریاک در درمان اعتیاد چیست؟

دژاکام: من جزو آن دسته‌ای هستم که معتقدم تریاک (خشخاش) باید در کشور خودمان کشت شود.

فارس: تا دست قاچاقچیان کوتاه شود؟

دژاکام: تریاک 25 آلکالوئید شناخته شده دارد. یکی از آنها مرفین است. اگر مرفین را از بیمارستان‌ها بگیرید تکلیف چه می‌شود. کدئین و نارکوتین دیگر مشتقات تریاک است. داروهای بسیاری داریم که از تریاک ساخته می‌شود. به نظر من خشخاش باید حتماً کاشته شود تا هم مصرف دارویی داشته باشد و هم شربت تریاک از آن ساخته شود تا بتوانیم مسئله اعتیاد را مهار و مدیریت کنیم.

فارس: چرا شربت تریاک را یکی از عوامل مهار و مدیریت اعتیاد می‌دانید؟

دژاکام: شربت تریاک به دلیل یکسری خواص طرفداران بیشتری دارد.

فارس: منظورتان این است که در داروخانه‌ها عرضه شود؟

دژاکام: خیر، مراکز درمانی و درمانگران باید طریقه استفاده از آن را یاد بگیرند.

فارس: سؤال اینجاست که مراکز توزیع کننده شربت تریاک باید تا کجا آزادی عمل داشته باشند؟

دژاکام: آزادسازی خیر. باید در فاز اول همه مراکز درمانی برای استفاده از شربت تریاک آموزش ببینند. چند کلاس گذاشته‌اند اما کافی نیست. باید آموزشی بگذاریم که درست باشد. در حال حاضر یک هزار نفر را پایلوت کرده‌ایم و نتایج خوبی هم گرفته‌ایم. در دوره‌ای 11 ماهه توانستیم نتیجه بگیریم و باید همان را ادامه دهیم.

صفاتیان:مشکل شربت تریاک در وزارت بهداشت است مسئولان سابق سیاست‌ها را اجرا نکردند زمانی که شربت تریاک تولید شد وزارت بهداشت نه آموزش لازم را به پزشکان داد و نه به بخش خصوصی اجازه ورود داد. پس از سالها که از تولید شربت تریاک می‌گذرد اکنون باید بیش از 150 هزار نفر را تحت پوشش می‌داشتیم. اما اکنون این گونه نیست.

فارس: چرا کشت شقایق الیفرا متوقف شد؟

صفاتیان: کشت شقایق را در سال 82 شروع کردیم چرا که به دارو احتیاج داشتیم و مواد مخدر داروی استراتژیکی است که در زمان جنگ و بحران استفاده می‌شود بنابراین به دنبال داروی جدیدی بودیم تا قابلیت کشت داشته باشد. شقایق الیفرا این قابلیت را داشت مجوز برای آن گرفتیم. گیاهی است که مورفین ندارد و از آن داروی بوپرنورفین ساخته می‌شود که بعد از متادون بزرگترین داروی درمان اعتیاد است اما بسیار گران تمام می‌شود.اکنون وارد‌کننده این گیاه هستیم و آموزش‌های لازم را هم برای مصرف  آننداریم قیمتش هم گران است.

فارس: داروی بوپرنورفین اثر‌بخشی بهتری دارد؟

صفاتیان: بهتر نیست بلکه برای افراد خاصی کاربرد دارد ما در اعتیاد بد و خوب نداریم نمونه‌ای از این گیاه را از تاسمانی استرالیا آوردیم و پرورش گلخانه‌ای دادیم و از مراکز کشت در اسپانیا نیز بازدید کردیم. کشت آن را در مجمع تشخیص مصلحت بردیم و در قانون هم قید شد اما بنابه دلایلی جلوی آن را گرفتند.

اما اکنون مجدداً در کارگروه پیشگیری از اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت با رأی بالایی کشت آن تصویب شد و در دو هفته گذشته کشت مجدد آن مصوب شد. اما هنوز اعلام نشده و شاید 6 ماه تا یک سال طول بکشد چرا که نیاز به هماهنگی با وزارت جهاد کشاورزی دارد.

فارس: آقای دژاکام شما با اردوگاه‌های اجباری موافقید؟

دژاکام: کل اعتیاد یک علم است. من 35 سال در حوزه مبارزه با مواد بوده‌ام. تخصص خاصی می‌خواهد. نمی‌توانید چند تا استاد را جمع کنید تا نظر بدهند. خیلی از این مسئولان فرق قره قورت را با تریاک نمی‌دانند. این اشتباه را نباید کرد. فکر می‌کنند هر کس تخصص دانشگاهی دارد، متخصص اعتیاد است. متأسفانه اعتیاد شده جیره خور بقیه علوم زیرا خودش رشته تخصصی نداشته است.

فارس: چرا این باور وجود دارد که هر کجا که باشی می‌توانی مواد مخدر را ظرف چند دقیقه به دست آوری؟

دژاکام: زندانی که چند تا دیوار دارد نمی‌تواند جلوی استعمال مواد مخدر را بگیرد. 100 سال است که مواد مخدر جا باز کرده است. افراد زیادی از مصرف کننده گرفته تا قاچاقچی و فروشنده از مواد مخدر منتفع می‌شوند.وقتی که نمی‌توان زندان را کنترل کرد چطور می توان کشور را کنترل کرد.می‌دانید چقدر دلار، طلا و ارزها به افغانستان می‌رود. چرا این پول باید به افغانستان برود.