سلامت نیوز : اعتیاد از الگوی مصرف شیشه به سمت هروئین در حال تغییر است اما مسئولان از قافله تشخیص وضعیت، برنامه‌ریزی و آینده‌نگری آن عقب هستند و بیشتر به انکار می‌پردازند، تا اقدام.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس ؛ وضعیت اعتیاد در کشور به گونه‌ای شده که ضرورت تحلیل و بررسی مولفه هایی همچون شیوع،نوع مواد مصرفی،الگوی مصرف،گروه سنی در معرض خطر و بسیاری حتی شاید دیگر بیش از گذشته احساس می شود و البته تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از سنتی به محرک و هدف قرار دادن گروه سنی پویای جامعه که جوانان و نوجوانان هستند مدتهاست که زنگ خطر را به صدا درآورده اما وجود دستگاههای مختلف دست اندار و مسئول در حوزه پیشگیری، کنترل و درمان اعتیاد، همچنان این معضل اجتماعی به پیش می‌رود.

به همین منظور میزگرد بررسی وضعیت اعتیاد در ایران با حضور کارشناسان این عرصه در خبرگزاری فارس برپا شد تا بیشتر با معضل قدیمی و علل ناکامی در کنترل آن آشنا شویم..

این نشست با حضور سعید صفاتیان،مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر،رئیس کارگروه پیشگیری از اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت و مدیر موسسه دانش اعتیاد و روانشناسی و حسین دژاکام،مدیر عامل جمعیت احیای انسانی کنگره 60 که در حوزه ترک اعتیاد فعالیت می‌کند، برگزار شد.

البته فارس تلاش بسیاری کرد تا مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت بهداشت نیز در این میزگرد حضور داشته باشند اما علی رغم پیگیری بسیار خبرنگار این رسانه،مسئولان مرتبط، در این دو دستگاه از حضور در این میزگرد خودداری کردند.

ممکن است برخی آمار و اطلاعات کارشناسان حاضر در این نشست مورد تأیید مسئولان اجرایی نباشد به همین علت خبرگزاری فارس با وجود اینکه مسئولان مرتبط خودشان از حضور در این میزگرد و دفاع از عملکرد خود خودداری کردند اما این آمادگی را دارد تا پاسخ آنان را نیز منتشر کرد. گر چه یکی از معضلات این حوزه تفاوت فاحش ادبیات کارشناسان و دست اندرکاران کنترل اعتیاد با گزارشها و ادبیات مسئولان اجرایی است که خود جای بررسی و آسیب شناسی جدی دارد.

فارس: به عنوان اولین سوال از آقای دژاکام می پرسم به نظر شما، اعتیاد در جامعه ما به چه سمتی می‌رود و نقاط بحرانی ما در بحث اعتیاد چیست؟

دژاکام: به نظر من یکسری نقاط امیدوار کننده وجود دارد و یکسری نقاط ناامید کننده. نقاط امیدوار کننده این است که مردم نسبت به خطرات مصرف شیشه آگاهی یافته‌اند. نکته دیگر این است که هروئین دوباره پا به عرصه وجود گذاشته است. کراک دارد جمع می‌شود، اما نباید خیلی وحشت کنیم. اگر هروئین جای شیشه را بگیرد خطر آن به مراتب کمتر است چرا که بنده در مواجهه با مصرف کنندگان شیشه با اتفاقات بدی مواجه می‌شوم که امنیت جانی مرا تهدید می‌کند.

همانطور که می‌دانید ما در سازمان‌های غیر دولتی هستیم و نگهبان و محافظ نداریم. خیلی از معتادان به علت وضعیت خاصی که دارند از طرفی با چند هزار نفر مصرف کننده «شیشه» رو به رو هستیم که در توهم کامل به سر می‌برند.هر لحظه ممکن است یکی از معتادان با چاقو یا قمه به ما حمله کنند. تهدیدها، مزاحمت‌های تلفنی و تعقیب‌های آنها تا درِ منزل برای ما مشکل ساز می‌شوند.

چندی بر اثر برخورد یکی از همین معتادان در بیمارستانی بستری شدم و 29 میلیون تومان هزینه درمانم شد که همه آن را خودم پرداخت کردم و همه می دانیم که 90 درصد کار درمانی که برای مصرف کنندگان مواد انجام می‌شود در سازمان‌های غیردولتی است.

فارس: آقای دکتر صفاتیان شما چه تصویری از وضعیت اعتیاد در کشور و نقاط بحرانی آن می‌دهید؟

صفاتیان: در حال حاضر مصرف هروئین در حال افزایش است. این خطر را چه کسی باید اعلام کند، من و امثال من نباید بیایند و بگویند فلان ماده مصرفش بالا رفته است، مگر ما ساختار و سازمان دولتی نداریم؟ در این میان چرا سیستم مانیتورینگ در کشور وجود ندارد.

فارس: سیستم نظارت نداریم یا نمی‌خواهیم میزان مصرف را اعلام کنیم؟

صفاتیان: به نظر من نمی‌توانند اعلام کنند باید تحلیل اعتیاد را داشته باشیم تا بتوانیم به صورت دقیق وضعیت پیشگیری و اینکه چقدر در مرزها مواد مخدر کشف می‌شود یا چقدر مرکز درمانی داریم، مشخص شود و از خود بپرسیم 900 تن ماده مخدری که کشف شد چه شد و 220 هزار نفری که دستگیر شدند، چقدر نگهداری آنها برای دولت هزینه داشته است.

200 هزار میلیارد تومان ضرری است که از نگهداری معتادان در سال به دولت وارد می‌شود. این هزینه را چه کسی پرداخت می‌کند؟ مردم 30 درصد آن را می‌دهند و دولت 30 درصد را و 40 درصد مابقی را معتاد برای خرید مواد پرداخت می‌‌کند در این زمینه به نظر می‌رسد باید راهکارهایی را پیدا کرد تا هزینه‌ها کاهش پیدا کند.

فارس: منظور شما این است که سیستم خاصی برای مانیتورینگ ایجاد شود؟

صفاتیان: بله، چرا دو سال پیش نتوانستیم وضعیت امروز را تخمین بزنیم؟ باید از خود بپرسیم آیا ما به اتاق فکر احتیاج نداریم که کارشناسانی در آن بنشینند و از آن نتیجه‌ای بیرون بیاید تا دو سال آینده وارد بحران نشویم. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود تا دو سال آینده وارد بحران شیوع ایدز از راه تزریق مواد شویم.

فارس: ما اتاق فکر برای بررسی وضعیت اعتیاد و برنامه ریزی نداریم؟

صفاتیان: این اتاق فکرها وجود ندارد. فقط روی اعداد و کاغذها بازی می‌کنیم. همه اعتیاد را از دریچه نگاه خود می‌بینند، یکی می‌گوید اعتیاد جرم است، دیگری مانند ناجا اعتیاد را بزه می‌داند و سیاسی‌کاران نیز آن را تهدید آمریکایی و سیاسی می‌دانند. پزشکان هم معتاد را بیمار می‌دانند در این میان یکی باید پیدا شود که کلید را روشن کند تا همه به راحتی بتوانند همه واقعیت‌ را ببینند، فکر می‌کنم سیستم و کلید موردنظر وجود ندارد.

فارس: یعنی خارج از ستاد مبارزه با مواد مخدر، باید کسی ورود کند؟ مگر قرار نبود که ستاد نظارت و هماهنگی کند؟

صفاتیان: قانون به ستاد مبارزه با مواد مخدر اختیاراتی داده است و از ستاد بالاتر در مجمع تشخیص مصلحت قوانین مبارزه با اعتیاد نوشته می‌شود. بر اساس گزارشهای سال 83 تا 86 که در 11 بند سیاست‌ها تدوین شده، 3 بند آن به مقابله و 5 بند به کاهش تقاضا مربوط است.

در بند 6 این سیاست‌ها آمده از تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از مواد کم خطر به پر خطر باید جلوگیری شود. این سیاست کشور است و درخواست رسانه و مردم نیست، بلکه قانون است و دستگاه‌های متولی باید پاسخگو باشد، آنهایی که تاکنون بودند، نتوانستند آن را اجرا کنند و امیدوارم افراد جدید این نگاه را داشته باشند و وظیفه خودشان بدانند که قوانین را اجرا کنند.

فارس: می خواهید بگویید مسئولان نه تنها اجرا نکردند که از قانون هم بی‌اطلاعند؟

صفاتیان: اصلا قضیه معکوس شده است، از سال 86 به سمت مصرف مواد مخدر کم خطر نرفتیم بلکه به سمت شیشه رفتیم که پرخطرترین ماده مخدر است. من هم دوست دارم که در این بازی بد و بدتر، به سمت هروئین بروم تا شیشه، چرا که شیشه عوارض اجتماعی سخت تری دارد. اما همه باید واقعیت تغییر الگوی مصرف، آن هم حرکت به سمت مواد پرخطر را بپذیریم.

فارس: چرا در زمانی که در ستاد مبارزه با مواد مخدر بودید نتوانید این مواد قانونی را اجرا کنید و بعد از شما هم اجرایی نشد؟

صفاتیان: در همین 11 بند قانون بر ارتقای ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر تأکید شده است، اما در دولت‌های 8، 9 و 10 اتفاق نیفتاد. در ارزیابی ساختارهای ستاد مبارزه با مواد مخدر 22 کشور می‌بینیم که اختیارات بیشتری به این ستادها داده شده است، بنابراین اگر فلان مسئول نتوانست قانون مبارزه با مواد مخدر را اجرایی کند، ستاد وارد عمل می‌شود، با مسئول برخورد می‌کند و حرفش ضمانت اجرایی دارد.

فارس: یعنی تصمیمات ستاد مبارزه با مواد مخدر در کشور ضمانت اجرایی ندارد؟

صفاتیان: دارد، اما اختیارات محدودی دارد.

فارس: چطور ممکن است، رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر رئیس جمهور باشد و باز ضمانت اجرایی نباشد؟

صفاتیان: مشکل این است که در دولت نهم و دهم آن قدر نامه‌نگاری شد و افراد رفتند و آمدند تا اوضاع به هم ریخته شد. در این دولت نیز باید ببینیم دیدگاه وزیر کشور که دبیر کل ستاد نیز هست، چگونه است؟ تاکنون جلساتی برگزار کرده و باید منتظر باشیم تا اقداماتش را ببینیم.

به دلیل اختیارات کمتر در دوره‌های قبلی بوده که نتوانستیم موفق باشیم. اعضای ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز مانند سازمان صدا و سیما، وزارت بهداشت و ... هم نتوانستند به وظایف خود عمل کنند و ستاد حداقل کاری که کرد بودجه به آنها نداد و آنها هم قبول کردند کاری نکنند و بودجه هم نگیرند. نمونه‌اش وزارت آموزش و پرورش.

این وزارتخانه می‌گوید ما در مدارس اعتیاد نداریم، این خنده‌دار است. یک بار ما به عسلویه رفتیم تا وضعیت اعتیاد را در آنجا بررسی کنیم. مسئولان عسلویه گفتند که با وحود 50 هزار کارگر، هیچ معتادی نداریم.

این درحالی است که اگر اعتیاد در همه جای دنیا 3 درصد از جمعیت 15 سال به بالا را درگیر کرده در جامعه کارگری این رقم 7 تا 8 برابر می‌شود. به نظر می‌رسد مجمع تشخیص مصلحت باید دخالت کند و اختیارات ستاد مبارزه با مواد مخدر را بالا ببرد،‌چگونه می‌توانیم با 20 هزار میلیارد تومان ضرر ناشی از اعتیاد با بودجه 100 میلیارد تومانی بجنگنیم. 100 میلیارد که برنامه مصوب دارد اما برنامه‌هایش به روز نمی شود. برنامه‌های حوزه درمان اعتیاد را سال 82 ‌نوشتیم و هنوز همان برنامه‌ها اجرا می‌شود، درحالی که الگوی مصرف مدام تغییر کرده است.

فارس: پس کمبود بودجه هم یکی از مشکلات است.

صفاتیان: اینجاست که مجلس باید وارد عمل شود، 5 سال به کمیسیون‌های مجلس می‌رفتم از کمیسیون بهداشت گرفته تا فرهنگی، اجتماعی، کشاورزی و امنیت ملی و دست آخر بودجه مبارزه با اعتیاد 5 تا 10 درصد هم کم می‌شد، اگر چه باید دولت لایحه را بدهد، اما مجلس هم باید این بودجه را با توجه به وضعیت بالا ببرد و مبارزه با اعتیاد را وظیفه ذاتی خود بداند.

همه سازمان‌ها باید مبارزه را وظیفه خود بدانند، اگر بپرسیم وزارت ارشاد چقدر این مسئله را وظیفه خود می‌داند و حتی اگر ستاد نباشد و بودجه سالانه نگیرد، آیا به تولید و چاپ کتاب در حوزه اعتیاد اقدام می‌کند؟

فارس: آقای دژاکام در حال حاضر اعتیاد به چه سمتی می‌رود و جوانان با چه تهدیداتی مواجه هستند؟

دژاکام: به سمت مصرف هروئین می‌رود. وقتی قرص اکس می‌آید کسی آن را آسیب‌شناسی نمی‌کند و وقتی از مد افتاد تازه به فکر بررسی آسیب‌های آن می‌افتیم.

در حال حاضر شیشه در سراشیبی مصرف افتاده است. برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی و نشریات موجب آگاهی مردم شده است. در حال حاضر باید پاشنه کفشمان را برای پیش‌بینی تهدیدات ناشی از مصرف هروئین در آینده، بالا بکشیم. خطر مصرف هروئین به ویژه در زمانی که به صورت تزریقی مصرف می شود خطرساز است.

مسئولان بهداشت و درمان باید آموزش لازم را در این زمینه به مصرف‌کنندگان بدهند. همه ما دوست داریم که اصلاً مصرف کننده‌ای وجود نداشته باشد اما مگر می‌شود. بهتر است نگاهی واقع بینانه داشته باشیم. بر این اساس باید حتی نحوه تزریق را هم به مصرف کننده آموزش دهیم تا حداقل به ورطه ایدز و بیماری نیفتد.

فارس: ممکن است این باور در جامعه به وجود بیاید که متولیان قصد آموزش مصرف مواد را دارند.

دژاکام: باید شرایط را در جای خودش بررسی کرد. گاهی پیش می‌آید که یک مصرف کننده تریاک که گوشه خیابان است با دیدن آژیر ماشین شهرداری پا به فرار می‌گذارد و گاهی هم یک مصرف کننده شیشه با قمه به مأمور دولت حمله می‌کند.

فارس: یکی از خطرات مصرف مواد از راه تزریق، شیوع بیماری‌هایی مثل ایدز و هپاتیت است. برای پیشگیری از این معضل باید چه تدابیری اندیشیده شود؟

دژاکام: باید از همین الان کار را شروع کنیم. برخی برنامه‌های صدا و سیما که می‌تواند آگاهی دهنده باشد در ساعاتی از روز است که مخاطب کمتری دارد. باید به وسیله برنامه‌های صدا و سیما و نشریات آموزش‌ها را آغاز کنیم.

فارس: بنابراین به زعم شما، مسئولان مربوط در این زمینه عقب هستند؟

دژاکام: چیزی که من مشاهده کردم بیانگر این است اما امیدوارم عقب نباشند.