سلامت نیوز : افزایش آسیب‌های اجتماعی در پایتخت و ریشه دواندن آن در بافت فرسوده شهر، باعث شد تا سازمان نوسازی بافت‌های فرسوده شهر تهران که متولی رسیدگی به این بخش از شهر است به فکر چاره‌ای بیفتد و از پژوهشگران حوزه آسیب‌های اجتماعی دعوت کند تا اطلسی جامع درباره آسیب‌های اجتماعی که در این منطقه شهر وجود دارد، تهیه کنند.

با گذشت بیش از 7 ماه از آغاز این طرح، «دکتر مجید ابهری» آسیب شناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی و مدیر این طرح، درباره مهمترین نتایج تحقیقات خود به «حمایت» می‌گوید: طبق تحقیقات ما محله‌های دروازه غار، هرندی و مولوی آسیب‌خیزترین مناطق پایتخت هستند و ساماندهی این مناطق باید در اولویت برنامه‌های مدیریت شهری قرار گیرد. ابهری معتقد است که توجه به عوامل تشکیل‌دهنده جرم و بسترهای وقوع بزهکاری نشان می‌دهد که بعد از فرد بزهکار، اوضاع فرهنگی محل زندگی وی تاثیر مستقیم و قطعی در وقوع جرم دارد و بافت فرسوده نیز یکی از بسترهای زایش و گسترش انواع آسیب‌های اجتماعی در کلان‌شهری مثل تهران است. گفت‌وگوی حمایت با دکتر ابهری را در این باره بخوانید.

چرا بافت فرسوده شهر تهران را برای پژوهش خود انتخاب کردید؟
با توجه به اینکه 60 درصد از آسیب‌های اجتماعی شهر تهران از بافت فرسوده آن سرچشمه می‌گیرد و ناهنجاری‌هایی مانند اعتیاد، خرده فروشی مواد مخدر و سرقت‌های خرد در خانه‌های مجردی در این منطقه بسیار زیاد است؛ همچنین وجود کودکان کار و خیابانی و استقرار اتباع بیگانه و مهاجران غیر قانونی به طور نسبی در این قسمت از شهر تمرکز یافته است، سازمان نوسازی شهر تهران با عنایت به این موضوع، این محله‌ها را به منظور تهیه اطلس آسیب‌های اجتماعی شهر تهران انتخاب کرد.

بر اساس این پژوهش قرار است چه اقداماتی در این قسمت از پایتخت صورت گیرد؟
قرار است آماری نسبی از آسیب‌های اجتماعی به تفکیک جغرافیایی در بافت فرسوده به دست بیاوریم. همچنین طبقه‌بندی و گروه‌بندی آسیب‌ها بر اساس نوع آن از جمله وجود کودکان کار، معتادان تزریقی و کارتن خواب و ...، اقدام دیگری است که در صدد انجام آن هستیم. بنابراین علاوه بر ریشه‌یابی ناهنجاری‌های اجتماعی در این منطقه، می‌توانیم راه حل‌های کاربردی برای برون رفت از اوضاع موجود را پیدا کنیم و آن را به نهادها و مسئولان مرتبط پیشنهاد کنیم.

تهیه این اطلس از چه زمانی آغاز شده است و چه کسانی در اجرای آن شما را یاری می‌کنند؟
تهیه این طرح از خرداد ماه امسال با بررسی‌های مقدماتی و بازدیدها و مستندسازی‌ها به عنوان مقدمه طرح کلید خورد و تا ابتدای آذرماه به طول انجامید. از 17 آذرماه نیز عملیات پژوهش به طور میدانی و گسترده در این مناطق آغاز می‌شود. در تهیه این طرح از همکاری کارشناسان اجتماعی و دانشجویان پژوهشگر علوم روان‌شناسی و اجتماعی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری بهره‌مند شده‌ایم. با توجه به اینکه در سال‌های اخیر شهرداری تهران از نهادی صد درصد خدماتی به نهادی فرهنگی اجتماعی تبدیل شده است و فقط این سازمان است که در تهیه اطلس آسیب‌های اجتماعی به ما کمک می‌کند. ای کاش سازمان‌های دیگر مانند بهزیستی که اصلی‌ترین متولی رسیدگی به این موضوع است نیز با سپردن پژوهش‌های علمی به اساتید حداقل نقشی در حل این معضل اجتماعی به عهده می‌گرفت.
اهمیت اجرای پژوهش برای شهر تهران چیست؟
اهمیت اجرای این پژوهش هم به این دلیل است که با انجام آن می‌توان الگوی جامع‌تری برای سبک زندگی ایرانی-اسلامی در شهری با خصوصیات تهران ارایه کرد. مهم‌ترین عارضه فرهنگی در این‌گونه بافت‌ها تقابل
پاره فرهنگ‌ها با یکدیگر است زیرا افراد با پایگاه‌های مختلف اجتماعی در کنار یکدیگر قرار گرفته و مبادله تجارب بزهکارانه در آنان به سادگی صورت می‌گیرد. کودکان کار و آن گروه از افرادی که در خیابان‌ها و چهارراه‌ها به گلفروشی، دست فروشی یا تکدی‌گری مشغول هستند همه در این‌گونه اماکن زندگی می‌کنند. حیاط‌های شلوغ با اتاق‌های متعدد که هر کدام یک خانواده 4 تا 6 نفره را در خود جای داده از مشخصات اصلی بافت‌های فرسوده هستند. آنچه در این محله‌ها به وفور می‌توان مشاهده کرد موتورسواران توزیع‌کننده موادمخدر هستند که به سهولت در کوچه‌های تنگ و باریک رفت و آمد کرده و به محض مشاهده ماموران انتظامی به یکدیگر اطلاع‌رسانی می کنندتا به مخفیگاه‌ها بروند. اقدام مهمی که در این زمینه توسط شهرداری تهران انجام شده بازسازی این بافت‌هاست. اما باید سازمان‌ها و نهادهای دیگر هم به کمک شهرداری بروند تا بتوان هر چه زودتر این بافت‌ها را تبدیل به اماکن جدید کرد و از عوارض بعدی اجتماعی و فرهنگی جلوگیری کرد.

واقعا همه متکدیان ساکن بافت فرسوده پایتخت، افرادی نیازمند هستند؟
نه، متأسفانه با بررسی‌هایی که درباره ساکنان این مناطق کرده‌ایم به این نتیجه رسیده‌ایم که عده‌ای از آنان که در لباس تکدی‌گری و گدایی در شهر پراکنده هستند، دارای چندین باب خانه، اتوبوس و حتی کامیون هستند و از زندگی در بافت فرسوده تهران به عنوان مغازه یا شغل خود استفاده می‌کنند. بسیاری از آنان جزو باند گدایی تهران به نام «گ. پ. ت» یعنی گدایان پایتخت و توابع هستند و برای گدایی در منطقه‌ای خاص سرقفلی می‌پردازند. متأسفانه مردم ما هم به دلیل حس ترحم دچار روحیه گداپروری شده‌اند و این افراد با پول یامفتی که به دست می‌آورند هر روز بر تعداد دارایی‌های خود اضافه می‌کنند. یکی دیگر از مزایای تهیه اطلس آسیب‌های اجتماعی پایتخت نیز این است که افراد مستحق آبرومند را شناسایی می‌کنیم و آنان را با مسئولانی که می‌توانند کمکی کنند یا خیران ارتباط می‌دهیم.

طبق نتایج 7 ماهه تحقیقات شما، پر آسیب‌ترین منطقه پایتخت کجاست؟
آنچه که تحقیقات به ما نشان داده این است که محله‌هایی مانند دروازه غار، هرندی و مولوی به علت داشتن خانه‌هایی با 5 الی 15 اتاق پر آسیب‌ترین
محله های پایتخت هستند. زیرا این خانه‌ها نه تنها از نظر فنی و ایمنی عمر مفید خود را گذرانده اند و ممکن است با وزش یک باد تند یا زلزله 2 ریش‌تری فرو ریخته و فجایع سنگینی را به بار بیاورند، هر کدام دارای مستأجرهایی به تعداد اتاق‌های خود و از فرهنگ‌ها و اقوام مختلف با مشاغل گوناگون هستند. این مستأجران اغلب دارای شغل‌هایی مانند دزدی، قاچاق فروشی، دست فروشی و تکدی گری و از این دست مشاغل‌هستند. عده ای از ساکنان این خانه‌ها فرزندان بسیاری دارند که آنان را با قیمتی روزانه 6 هزار تومان به گدایان تهرانی اجاره می‌دهند. یکی دیگر از آسیب‌های اجتماعی این مناطق که به طور جدی باید از آن جلوگیری کرد مبادله تجارب بزهکارانه و وجود روابط نامشروع بین افراد ساکن آن است. بنابراین شناسایی این افراد و معرفی آنان به نهادهای مربوطه می‌تواند تأثیر مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشد.