سلامت نیوز : کارشناسان معتقدند که یکی از عوامل گرفتار شدن افراد در دام آسیب‌های اجتماعی در بزرگ‌سالی، نادیده گرفته شدن آنان در دوران کودکی است. به عبارتی گاهی انسان‌ها به دلایل مختلف از سوی دیگران طرد می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود تا آنان نیز برای جلب توجه دیگران حتی دست به کارهای خلاف هم بزنند.

گفت‌وگوی حمایت با «مصطفی آب روشن» جامعه شناس و عضو کارگروه آسیب‌های اجتماعی ایران را در این زمینه بخوانید:

گوشه‌گیری و احساس طرد شدن از سوی جامعه چه عوارض و پیامدهایی در پی دارد؟
انسان موجودی اجتماعی‌است که تمامی خصایص انسانی‌اش در ارتباطات اجتماعی شکل می‌گیرد. نادیده گرفتن افراد موجب بروز نیافتن خلاقیت و شکوفایی استعدادها می‌شود زیرا فاصله تصورات و انتظارات جوانان از واقعیت زندگی‌شان در حوزه نیازهای اساسیِ مدنظر آنان از شاخص‌های دیده نشدن و احساس طرد شدگی است. می‌توان گفت که کمترین پیامد این موضوع تخریب شخصیت فرد است. زیرا افراد دوست دارند که به نوعی شایستگی‌هایشان را در گروه‌های اجتماعی نشان دهند تا پایگاه متناسبی را در جمع کسب کنند و به این متمایز دیده شدن افتخار می‌کنند. بنابراین زمانی که فرد احساس می‌کند جامعه خدمتی به او نمی‌کند و در نقطه مقابل نیز خودش نمی‌تواند خدمتی را به جامعه ارایه کند و از سوی دیگران دیده نمی‌شود، دچار یاس و سرخوردگی شده و احساس می‌کند که از جامعه طرد شده است.

این احساس، خطری هم برای فرد نادیده گرفته شده دارد؟
بله. متأسفانه احساس سرخوردگی در برخی موارد می‌تواند باعث خودکشی، آسیب رساندن به دیگران، طلاق و از این دست مشکلات شود. ضمن اینکه اکثر افرادی که احساس طرد شد‌گی دارند، به گروه‌های کج‌رو و بزه‌کار پناه می‌برند تا لااقل در این گروه بتوانند منزلتی برای خود کسب کنند؛ به عبارتی نوجوانی که در خانواده یا جامعه احساس نادیده گرفته شدن می‌کند، برای جبران کمبودهای عاطفی و همچنین برای کسب حمایت و تایید به دوستان هم سن خود پناه می‌برد. او همیشه به دنبال افرادی می‌گردد که وضعی مانند خودش دارند؛ از این رو گاهی با تحریک و تشویق دوستان ناباب خود، دست به اعمال ضد اجتماعی زده و به راه‌هایی کشیده می‌شود که برگشت از آنها دیگر امکان‌پذیر نیست. زیرا نوجوان در غیاب الگوهای درست، رفتار خود را با کنش‌های رفتاری دیگر دوستانش همانندسازی می‌کند و به شدت از آنان تأثیر می‌پذیرد.

اعتیاد هم می‌تواند در طرد شدگی ریشه داشته باشد؟
باید توجه داشت که گروهی از جوانان در واکنش به دیده نشدن در خانواده و جمع، دچار انفعال می شوند که بی‌تحرکی، یاس و گرایش به مواد مخدر از پیامدهای ناخواسته آن است. اگر سری به قهوه‌خانه(کافی‌شاپ‌) یا قلیان سراهای شهر بزنید می‌بینید که جوانان زیادی به این‌گونه مکان‌ها پناه آورده‌اند تا از فشارهای روحی ناشی از دیده نشدن خود در جامعه کم کنند و با استعمال دخانیات به نوعی توجه دیگران را به خود جلب کنند. در واقع مکان‌هایی این‌چنین نشان‌دهنده شاخصی از وجود طرد اجتماعی جوانان در جامعه است.

همه‌گیر شدن آسیب اجتماعی در جوانان، چه عواقبی را در پی خواهد داشت؟
در صورتی که این مشکل اجتماعی همه‌گیر شود، باید منتظر به وجود آمدن آسیب‌هایی مانند استرس و بیماری‌های روانی بین افراد جامعه باشیم. این موضوع باعث می‌شود در نهایت جوانان به قواعد و هنجارهای حاکم بر جامعه بی‌اعتنا شوند و شکاف شدید بین نسلی و شرایط آنومیک را در جامعه به وجود آید این اتفاق خود نوعی بی نظمی اجتماعی ایجاد می کند و نتیجه بارز آن افزایش تخلفات و بخصوص سرقت، زورگیری و ضرب و جرح است که این روزها آمار آن افزایش داشته است. بنابراین طرد اجتماعی به جز ابعاد اقتصادی که در آن دختران و زنان جوان بیشتر دچار آن هستند در ابعاد دیگر فرا جنسیتی بوده و عموم جوانان و نوجوانان اعم از دختر و پسر را درگیر ساخته است. ذکر این نکته لازم است که تعداد جوانانی که در خطر احساس طرد اجتماعی بالاتر از حد متوسط قرار دارند، کم نیست. این جوانان در وضعیت محرومیت‌های چندگانه و مزمن به سر می‌برند که زنگ خطری برای جامعه و خانواده‌ها محسوب می‌شوند.

چه راهکارهایی را می‌توان برای کاهش این آسیب اجتماعی در کشور اتخاذ کرد؟
قبل از هر چیز خانواده‌ها باید آموزش ببینند که چطور با همه فرزندان خود به طور یکسان برخورد کنند و آنان را در همه مسایل زندگی شریک کرده و دخالت دهند. همچنین مسئولان باید فضای پویا و با نشاطی متناسب با روحیات جوانان در کشور ایجاد و نه تنها به آنان اعتماد کنند، بلکه مسئولیت‌هایی به آنان بسپارند؛ تا جوانان را به آینده شغلی و اقتصادی خود امیدوار کرده و بروز احساس ناامنی آنان جلوگیری کنند. در کنار آن نظام آموزش و پرورش و رسانه‌های جمعی نیز موظف هستند که احساس مهم بودن و حس تعلق خاطر به جامعه را در جوانان ایجاد و حفظ کنند. زیرا اگر به این سرمایه‌های اجتماعی بها داده نشود، همبستگی اجتماعی در نسل جوان از بین خواهد رفت و به طور قطع شاهد آسیب‌های فراوانی در جامعه خواهیم بود.