در کشور ما قریب به دو دهه است که نقش بهرهوری در افزایش راندمان سازمانها مورد عنایت قرار گرفته است. در سالجاری با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص اصلاح الگوی مصرف، پرداختن به بهرهوری از اهمیت ویژهای برخوردار شده است. بهرهوری در سطوح گوناگون فردی، ملی، جهانی و در حوزههای تجاری، صنعتی خدماتی و اقتصادی مطرح میشود.
در حالی که بهرهوری در حوزههای بهرهوری نیروی کار، بهرهوری سرمایه بهرهوری کلی عوامل تولید مورد توجه قرار میگیرد، در کشور ما بهرهوری کل عوامل تولید فقط در 23% از رشد اقتصادی نقش داشته است. نتایج ارائه شده حاکی است که بزرگترین مانع ارتقاء بهرهوری در کشور ایران، اقتصاد بزرگ دولتی و عدم استفاده از پتانسیل بخش خصوصی و وجود موانع اساسی خصوصیسازی است. این نقصان به عینه نیز در حوزه سلامت قابل مشاهده است.
طی سالهای اخیر سمینارهای متعددی در مورد بهرهوری در سیستمهای مربوط به سلامت برگزار شده است. بهرهوری را در وزارتخانهها و سازمانهای بخش بهداشت و درمان در زمینههای اداری و مالی، مدیریت اطلاعات، مدارک پزشکی، پرستاری، راندمان کاری پزشکان و دستیاران، بخشهای بیمارستانی، مصرف دارو و بسیاری دیگر از حوزهها میتوان سنجید و بهبود بخشید.
از نظر اینجانب به عنوان استاد فیزیولوژی، بهرهوری فقط محدود به سیستمهای مدیریتی نمیباشد، بلکه مفهوم گسترده بهرهوری را در عملکرد ارگانهای مختلف بدن به عینه رویت میکنم. پروردگار رحمان اعضای گوناگون بدن را چنان آفریده که همواره به بالاترین کارایی و اثربخشی در نحوه عمل اعضا بر میخوریم و هر آینه که در این 2 معیار بهرهوری در اعضای بدن خللی رخ دهد، وضعیتی به وجود میآید که از آن تحت عنوان dysfunction یا بیماری یاد میکنیم. اعتقاد به بهرهوری نگرش به رجحان بهداشت، بهبود تغذیه و دیگر روشهای پیشگیرانه را تقویت میکند. روشهایی که استفاده کمتری از منابع را به همراه دارند.
پرداختن به سلامت فیزیکی و روانی کارکنان در کلیه سازمانها و سازگار ساختن محیط کار با شرایط بهداشتی موجب افزایش بهرهوری میگردد. بررسیهای آماری نشان داده که در سیستمهای مربوط به بخش سلامت نیز توجه ویژه به ارگونومی پرسنل بهداشتی و درمانی میتواند میزان عفونتهای بیمارستانی، حوادث کار، بروز عوارض ناخواسته و قصور پزشکی را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
در این راستا لایحه ارتقا بهرهوری بالینی کارکنان نظام سلامت در دو بند به مجلس ارائه شد که کمیسیون بهداشت و درمان با کمک کارشناسان آن را به 5 بند ارتقا داد تا کیفیت خدمات و وضعیت پرسنل بخش سلامت بهبود یابد.
ارتقاء بهرهوری در سیستمهای بهداشتی، درمانی از طریق فرهنگسازی آموزش تحقیق پژوهش نهادینه میشود. دریافت این مفهوم که مواد اولیه، منابع انسانی، روشهای مدیریتی، روشهای تشخیصی و درمانی بیماریها، تکنولوژی مورد استفاده بطور روزافزون دچار تغییر میشوند، مدیریت این سیستمها را ملزم میسازد که از طریق آموزش با مبانی این تغییرها آشنا شوند و همزمان در پی بهینه سازی الگوهای بکار رفته باشند.
از آنجایی که گیرندگان خدمت در سیستمهای سلامت مردم و بیماران هستند. مشتریمداری میتواند به عنوان محور بهبود بهرهوری قرار گیرد. اطمینان نسبت به خدمات ارائه شده ارتباط اخلاقی مناسب بین دهندگان و گیرندگان خدمت، هزینه معقولانه و قابل پذیرش خدمات ارائه شده و دسترس بودن به موقع خدمات و نهایتاً امکان پیگیری وضعیت بیماران ومردم از جمله مواردی است که در دیدگاه مشتری مداری میتواند مورد لحاظ قرار گیرد.
قانون اساسی حاکمیت را به تأمین بهداشت و درمان مناسب برای کلیه آحاد اجتماع مکلف نموده است. یافتهها نشان میدهد که رضایتمندی بیماران از کیفیت خدمات ارائه شده در بخش خصوصی بالاتر میباشد. بهبود وضعیت سازمانهای بیمهگر به منظور پوشش دادن کامل هزینههای بیماران، تغییر دیدگاه سازمانهای بیمه از درمان محور به بهداشت و سلامت محور و پرداختن به روشهای پیشگیرانه میتواند ضمن افزایش رضایت مردم به کاهش هزینهها منجر شود. استفاده از پتانسیلهای بخش خصوصی منجر به کاهش تصدیگری دولت و کم حجم کردن دولت در بخش سلامت، بهداشت و درمان خواهد شد. نیل به این اهداف به مفهوم دستیابی به بهرهوری بالاتر میباشد.
در سنجش بهرهوری تعیین شاخصهای بهرهوری کلی و جزئی در حوزه سلامت با توجه به ماهیت داینامیک بهداشت و درمان، مشخص ساختن هزینههای صورت گرفته و از آن مهمتر تعیین میزان خروجی یا به عبارتی میزان سلامتی و بهداشت دست یافته، بسیار مشکل میباشد.
مخاطبین عزیز با شاخه مهمی از دانش ریاضی به نام Operation Research یا تحقیق در عملیات به مراتب بیشتر از اینجانب آشنایی دارند. OR به مفهوم آنالیز سیستماتیک و کمی است که در تصمیمسازیها و سیاستگزاریهای منطقی کاربرد وسیعی دارد. چتر مفهوم OR متدها و رویکردهای آنالیتیک متعددی را در برمیگیرد که از آن جمله میتوان به مدلسازی، برنامهریزی ریاضی، آنالیز تصمیمها، سنجش هزینهها، کمینه کردن هزینهها، بهنیهسازی تخصیصها، طراحی و توسعه شاخصها و روشها به منظور پیشبینی، مونیتورنیگ و ارزیابی اشاره نمود. حداقل از 1971 در ایالات متحده میتوان به مقالات سودمندی در خصوص استفاده از OR در بخش سلامت دسترسی یافت. در اروپا نیز از 1975 گروه ویژهای به نام Operational Research Applied to Health Services یا ORAHS در 22 کشور اروپایی و در 17 کشور ماوراء بحار فعال میباشد. چنانکه پیشتر گفته شد تعیین و اندازهگیری شاخصها و ارزیابی نهایی روشهای اصلاح بهرهوری، از چالشهای مهم بهرهوری در حوزه سلامت است، بر اساس این توضیحات معاونت فنی و برنامهریزی سازمان نظام پزشکی در نظر دارد پژوهشگران فرهیخته و علاقمند این شاخه از دانش ریاضی و مدیریت را فراخوان نماید، تا با همکاری سازمان نظام پزشکی و دیگر متولیان امر سلامت بتوانند این شاخه از دانش ریاضی را در بخش بهداشت و درمان بسط داده و کاربردی نمایند. باشد که ایران اسلامی بتواند به رشدی پایدار در حوزه سلامت و آنهم بر اساس افزایش بهرهوری دست یابد.
منابع:
1- سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان
2- ویکی پدیا، دانشنامه آزاد: بهرهوری
3- مرکز تحقیقات و بررسیهای اقتصادی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران: گزارش اصلاح الگوی مصرف
4- The European Working Group: Operational Research Applied to Health Services.
5- J. Robert Boston, PhD: Operational Research in Health Services.
6- Franklin Dexter. Eric Marcon. Xiaolan Xie: Operational Research Applied to Health Services 2007.
7- The Framework for Operations and Implementation Research in Health and Disease Control Programs.
8- Japan Productivity Center.
9- Peter E Hart: Productivity in the National Health Service.
نظر شما