سه‌شنبه ۲۶ آذر ۱۳۹۲ - ۱۵:۳۶
کد خبر: 89271

امروزه دانش علمی در شاخه های گوناگون خود به ویژه در علوم پزشکی با اقتضائات و ارزش های اخلاقی، حقوقی و اجتماعی بیشتر درهم آمیخته است که این خود یک رخداد جدید علمی در عرصه جهانی است. دانشگاه های موج نو نیز نسبت به گذشته از رسالت های چندگانه تر و متنوع تر آموزشی، پژوهشی، تربیتی و اجتماعی برخوردار شده اند. تبلور این واقعیت و تجلی این دسته از ارزش ها را با بر عهده گرفتن مسوولیت های علمی، اخلاقی و اجتماعی می توان در شخصیت مطلوب یک پزشک مشاهده کرد. در جهان امروز به دلیل پیشرفت شگفت آور و پرشتاب علوم زیستی و پزشکی و تکنولوژی های نو، میدان عمل و توانمندی های پزشکان در همه جنبه های پیشگیری، تشخیص، درمان و کنترل بیماری ها گسترش یافته ولی...

...به همان نسبت نیز بر دامنه آگاهی های علمی و عمومی جامعه و بیماران افزوده شده است. افزایش آگاهی جامعه نسبت به حقوق شهروندی در زمینه های فکری و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی، زیستی و اقتصادی، بهداشت و درمان و از جمله «حق سلامت» نقش بیمار را در حفظ سلامتی خود و در ارتباط با پزشک بیش از پیش مورد تاکید قرار داده است. از سوی دیگر و به رغم این تحولات، پژوهش ها و مشاهدات نشان می دهند طی دهه های اخیر، مقوله اعتماد بین بیماران و پزشکان به چالش کشیده شده، در صورتی که از دیرباز پایدارترین روابط معنوی، عاطفی و انسانی در این میان وجود داشته است؛ این واقعیت که هنوز پزشکان در ردیف بالاترین گروه های مرجع جامعه به حساب می آیند و نقش و مسوولیت آنان در ساختار نظام سلامت کشورها ایجاب می کند که نسبت به چالش های اخلاقی- اجتماعی و وضع اعتماد عمومی در قبال جامعه پزشکی حساسیت جدی به وجود آید. در واقع درهم آمیختگی حقوق بیمار و پزشک به صورت مساله یی جدید فراروی پزشکان قرار گرفته و به طور طبیعی بالاترین مدافع حقوق بیماران را پزشکان آنان به شمار آورده و متقابلاً آحاد جامعه را نسبت به تامین حقوق و منزلت طبیبان خویش حساس تر کرده است.

در این چشم انداز، من اصلی ترین راهبردهای فائق آمدن بر چالش های پیش رو را در سه زمینه خلاصه می کنم؛

±- ضرورت پایبندی بیشتر اعضای جامعه پزشکی به «آموزه های اخلاقی و حرفه یی طب»

²- ضرورت اتخاذ «رویکرد حقوق بشری» نسبت به امر سلامت و دفاع همه جانبه جامعه پزشکی از حقوق شهروندان در برخورداری از حداکثر سلامت جسمی، روانی، تامین اجتماعی و حقوق شهروندی

³- ضرورت بررسی و اصلاح برنامه های درسی و آموزشی پزشکی از سوی دانشگاه ها، در جهت جامعیت بیشتر و جامعه نگری آنها و پیش بینی سرفصل های مناسب در موضوعات اخلاق و حقوق پزشکی.

چهار اصل مشهور اخلاق پزشکی یعنی اصل احترام به استقلال و آزادی بیمار اصل سودمندی، اصل نازیانمندی و اصل عدالت هم اکنون در سطح جهانی مورد تاکید و استفاده جوامع پزشکی است. علاوه بر این اصول، رعایت سه ضرورت مهم اخلاقی و اجتماعی دیگر نیز اهمیت یافته است؛

اول، ضرورت بروز ارز ش های اخلاقی و اجتماعی در منش، رفتار و شخصیت پزشکان به صورت الگو

دوم، ضرورت اعتماد بالای جامعه نسبت به پزشکان خود

سوم، ضرورت رهبری فرهنگی و اخلاقی پزشک در اجتماع و دفاع او از حقوق بنیادین آحاد جامعه فارغ از هر گونه مرزبندی، تبعیض و تفاوت. ضرورت های فوق از این واقعیت ناشی می شود که طبق مطالعات سازمان بهداشت جهانی (WHO) در این زمان، عوامل اجتماعی در پیدایش یا کاهش بیماری ها نقش تعیین کننده یی یافته است. بر این پایه تاثیر عوامل ارثی و بیولوژیک در امر سلامت حدود 20 درصد، تاثیر عوامل محیطی حدود 10 درصد و نقش دستگاه مسوول بهداشت و درمان و اقدامات پزشکی حدود 20درصد است، در صورتی که نقش عوامل موثر اجتماعی در تامین سلامت بیش از 50 درصد شده است. از میان عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، موضوع عدالت در تمامی وجوه جنسیتی، نژادی، قومیتی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی- درمانی آن موضوعیت دارد. به این ترتیب امروز تاثیر ساختار مدیریتی جامعه و میزان برخورداری حاکمیت ها از دموکراسی، مردمی بودن و مقبولیت حاکمان و رعایت اصول و موازین حقوق بشر و حقوق شهروندی به ویژه «حق سلامت» بر کیفیت خدمات پزشکی و توزیع عادلانه منابع و امکانات تاثیری تعیین کننده است. در جهان کنونی، امر سلامت مانند آموزش و امنیت از جمله امور حاکمیتی محسوب می شود و دولت ها نسبت به تامین بالاترین سطح سلامت برای آحاد شهروندان مسوولیت دارند و باید پاسخگو باشند. اینجاست که نقش بی بدیل پزشک با توجه به اهمیت اجتماعی پزشکان، حاکمیتی بودن امر سلامت و محوریت انسان سالم در توسعه و پیشرفت کشورها خود را نشان می دهد.

انتظار جامعه از پزشکان خود این است که با رویکردی علمی و اصلاح طلبانه، مردمی و دموکراتیک و با جهت گیری دفاع از حقوق شهروندان، در روند احقاق حقوق تضییع شده جامعه و بیماران و اصلاح ساختارهای اجتماعی و نظام سلامت مسوولانه همکاری و مشارکت کنند. از جمله این مسائل و حقوق عمومی که باید به رفع آنها اهتمام کرد، می توان به این موارد اشاره داشت؛

 فقر و محرومیت گسترده ناشی از تبعیض و بی عدالتی و سوءمدیریت در سطح جامعه که منجر به آسیب ها و مشکلات گوناگون از جمله سوءتغذیه، کوتاهی قد کودکان و آسیب های جسمی، روانی و اجتماعی شده است.

 عدم دسترسی برابر به خدمات سلامت که پدیده سلامت عمومی را به عنوان یک امر به هم پیوسته در معرض مخاطره قرار داده است.

 کیفیت نازل آموزش، مدیریت و ارائه خدمات در جنبه های مختلف تشخیص، درمان و پیشگیری

 ناکارآمدی بیمه های درمانی از نظر فراگیری، کمیت و کیفیت و خدمات حمایتی

 ناکارآمدی ساختار نظام سلامت، تعدد مراجع اجرایی و برنامه ریزی و تداخل در وظایف و اختیارات دستگاه های مسوول

 شرایط نامطلوب اخلاقی و حقوقی در مناسبات اداری - مالی و انسانی خدمات سلامت، هزینه های کمرشکن دارو و درمان و فرهنگ عمومی و پزشکی جامعه.

حال باید دید چه مسائل و چالش هایی برای ایفای نقش موثر در این فرآیند وجود دارد؟

مسائل و چالش هایی را که جامعه فرهیخته پزشکی کشور در جهت دفاع از حقوق بیماران و کمک به بهبود کیفیت خدمات سلامت با آن روبه رو است، می توان در این زمینه ها طبقه بندی کرد؛

1- ملاحظات مادی و حرفه یی، انتظار می رود پزشک با توجه به انتخاب آگاهانه و عاشقانه خود و سوگندی که برای وقف خویش برای نجات بیماران و سلامت جامعه خورده است، از پرداختن هزینه های مادی، اجتماعی و سیاسی در این راه انسانی و الهی دریغ نکند.

²- تاثیرپذیری از تبعیض و بی عدالتی نهادینه شده در فرهنگ عمومی و بی تفاوتی نسبت به اعمال آن در امور پزشکی از قبیل درجه بندی و خودی و غیرخودی کردن شهروندان، تبعیض های جنسیتی، مذهبی و قومیتی در ارائه خدمات امور بهداشتی و درمانی یا آموزشی و حقوق سیاسی- اجتماعی که پزشکان به آنها نگاهی نو و مسوولانه داشته باشند.

³- فقدان رویکرد حقوق بشری در مسائل پزشکی و عدم حضور آموزه های لازم اخلاقی و حقوقی در برنامه های آموزشی مدارس و دانشگاه ها و دوره های بازآموزی کادر های پزشکی و پیراپزشکی که در این زمینه ها سازمان نظام پزشکی نیز که موظف به دفاع همزمان از حقوق بیماران و جامعه پزشکی و همکاری در ارتقای نظام سلامت است، باید در سطح شورای عالی، هیات های مدیره مناطق و سازمان اجرایی فعال شده و پاسخگوی مسوولیت های اخلاقی، اجتماعی و قانونی خود باشد.

اینها و مسائلی از این دست می توانند به عنوان دستور کاری پزشکی در قبال چالش های اخلاقی و حقوقی شهروندی که جامعه ما با آنها روبه رو است، به شمار آیند.

 

منبع:روزنامه اعتماد

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha