.در این تحقیق كه در شهرك خمینی آباد شهرضا انجام شد ، 20 زن باردار سالم غیرورزشكار بین سنین 20 تا 30 سال ،كه دارای فعالیت جسمانی خاصی نبودند ،انتخاب شدند .بر اساس پیش آزمون كه شامل اندازه گیری میزان هموگلوبین ،هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون بود ،10 نفر به صورت تصادفی به عنوان گروه تجربی و 10 نفر دیگر به عنوان گروه كنترل در نظر گرفته شدند . گروه تجربی در یك برنامه 8 هفته ای نظارت شده ،شركت كردند كه این برنامه شامل تمرینهای منتخب هوازی به مدت 8 هفته (هر هفته 3 جلسه 45 دقیقه ای ) بود ، در حالیكه گروه كنترل در هیچ یك از برنامه های ورزشی شركت نداشتند .پس از اتمام مدت 8 هفته ، مجدداً از 20 نفر میزان هموگلوبین ،هماتوكریت و گلبولهای قرمز اندازه گیری شد . نتایج داده ها با استفاده از تستهای F و t گروه های وابسته ،مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج حاكی از آنست كه ،پس از 8 هفته تمرین منتخب هوازی میزان هموگلوبین ،هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون افراد گروه تجربی نسبت به گروه كنترل ،به طور معنی داری افزایش داشت (در محدوده فیزیولوژیكی ) (درسطح خطای 05/0 ). بنابراین از این تحقیق می توان نتیجه گرفت كه تمرین منتخب هوازی ،یك روش مؤثر و بی ضرر در كاهش بیماری كم خونی در زنان باردار می باشد .

مقدمه
بارداری یك فرایند بسیار پیچیده فیزیولوژیك است كه می تواند بر دستگاه های مختلف و از جمله بر شاخصهای هماتولوژیك تأثیر بگذارد .در طی بارداری ،تغییرات فیزیولوژیك و مورفولوژیك ایجاد شده تنظیم متابولیكی بدن را تغییر می دهد .در زنان باردار به دلیل افزایش نیازهای جنین و مادر ، حجم خون مادر به تدریج شروع به افزایش می كند .در سه ماهه دوم بارداری به سرعت بر میزان آن افزوده شده و در هفته های آخر بارداری ، به یك میزان ثابت می رسد. با وجود تشدید خون سازی ، هموگلوبین و هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون به میزان كمی در طی بارداری طبیعی كاهش می یابد(6). اما گاهی بر اثر عوامل مختلف این وضعیت فیزیولوژیك ، شكل پاتولوژیك به خود گرفته و این شاخص های هماتولوژیكی، بیش از حد طبیعی خود كاهش می یابد كه این حالت موجب بروز كم خونی می گردد كه در زنان باردار غیرشایع نیست(4) . در حین زایمان ،حجم زیادی از گلبولهای قرمز خون مادر از دست می رود و گاهی حجم گلبولهای قرمز از دست رفته ،بزرگتر یا مساوی حجم اضافه شده در زمان بارداری است بنابراین باعث افت هموگلوبین و هماتوكریت خون به مقدار كمتر از حد طبیعی می گردد و باعث ایجاد عوارض ناشی از این اختلال می گردد . علاوه بر آن ،در مواردی كه غلظت هموگلوبین و هماتوكریت مادر بالاتر از حد طبیعی باشد نیز سلامت مادر و جنین مورد تهدید قرار می گیرد(6) . بنابراین حفظ میزان هموگلوبین ، هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون در محدوده طبیعی در یك زن باردار از اهمیت خاصی برخوردار است . انجام فعالیت فیزیكی ،تمام سلولهای بدن را به نوعی تحت تأثیر قرار می دهد و  ورزش و برنامه های تمرینی موجب تغییرات هورمونی می گردد (2 ) و در این میان بافت خون و عوامل خونی نیز به دلیل نقش مهمی كه در سوخت و ساز بدن و تأمین اكسیژن و دفع دی اكسیدكربن بدن دارند ،تحت تأثیر قرار می گیرند. بافتهای خون نیز تحت تأثیر فعالیتهای هوازی و بی هوازی قرار می گیرند و تغییراتی در جهت سازگاری در عوامل خونی صورت می گیرد . به نظر می رسد تغییرات طولانی مدت بافت خون بیشتر در رابطه با فعالیتهای هوازی طولانی مدت باشد . در عین حال  تحقیقات انجام شده حکایت از این موضوع دارند که فشار بیش از حد تمرینی ،سبب بروز اختلالاتی در عملکرد غدد مترشحه داخلی می شود (1) .  در صورتی که فعالیت ورزشی مناسب در بهبود شاخص های خونی نقش دارد ، این موضوع مورد توجه متخصصین علوم ورزشی قرار گرفته است  . برنامه تمرینی مؤثر نیازمند ترکیبی از شدت ،مدت ،تعداد جلسات و نوع تمرین برای اعمال اضافه بار بر دستگاه های مختلف بدن و ایجاد سازگاری است (5). در مجموع برای بهبود و تنظیم شاخص های خونی برنامه های تمرینی متعددی پیشنهاد شده است .از جمله این برنامه های تمرینی ،تمرینات هوازی منظم می باشد كه در واقع به تمریناتی اطلاق می شود كه انجام آنها برای مدت زمان معین ،باعث فعالیت قلب و شش می شود به گونه ای كه اثرات مفیدی در بدن ایجاد می نماید . این تمرینات همچنین باعث تقویت ،هماهنگی و انعطاف پذیری كاملتر عضلات و مفاصل می گردد . علاوه بر آن ،فعالیت مناسب در حاملگی باعث بهبود عملكرد قلبی – عروقی و بهبود خون رسانی به اندامهای مادر و جنین میگردد(24) .همین طور تحقیقاتی بر روی اثر تمرینات منظم بر تغییرات هموگلوبین،  هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون انجام گرفته است كه نشان می دهد فعالیت ورزشی مناسب در دوران بارداری باعث افزایش میزان حجم خون ،پلاسما و نیز حجم سلول های قرمز خون می گردد (11). انجام ورزش در دوران بارداری میتواند باعث حفظ میزان هموگلوبین ، هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون در محدوده طبیعی و بهبود شاخصهای مذكور می گردد .در عین حال تعدادی از محققین به نتایج متناقضی دست یافته اند و گزارش نموده اند كه سطح بالای هموگلوبین در آزمودنی ها ، ناشی از افزایش كم در میزان حجم پلاسما بوده و نباید با حالت آهن مناسب اشتباه گرفته شود زیرا این وضعیت می تواند علامتی برای خطرات احتمالی در بارداری باشد(6) .تحقیقات انجام شده نشان داده است كه ادامه تمرینات ورزشی در دوران بارداری هیچ اثر منفی برمادر، رشد جنین و نتایج بارداری ندارد بلكه باعث می شود كه فرد از نتایج بارداری بهتری برخوردار باشد (16).در جامعه ما اغلب زنان فاقد فعالیتهای ورزشی مرتب هستند .شروع دوران بارداری، آنها را ملزم به رعایت احتیاطهای ویژه ای برای بهتر پرورش دادن جنین می گرداند . لذا ترس از ایجاد صدمه به كودك و یا جلوگیری از تأخیر رشد جنینی ،به اضافه یك سری ناآگاهی ها باعث به وجود آمدن محدودیت های حركتی برای آنان می گردد .در نتیجه شاهد افزایش عوارض ناشی از كم تحركی دوران بارداری در جامعه هستیم و زنان باردار از این مشكل رنج می برند .
لذا این پژوهش در نظر دارد اطلاعات و آگاهی هایی را درباره تأثیر یك دوره تمرین منتخب هوازی بر میزان هموگلوبین ،هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون زنان باردار بدست آورد.

نمونه آماری
جامعه آماری در این تحقیق ،شامل زنان باردار غیرورزشكار شهرك خمینی آباد شهرضا ،با دامنه سنی 30-20 سال می باشد . محقق به منظور گزینش نمونه آماری خود ،با مشخص كردن شرایط شركت در تحقیق ، به مسئولین واحد مامایی درمانگاه خمینی آباد شهرضا ، در مورد پژوهش مورد نظر توضیح كامل داد . مراجعین به واحد مامایی ،  توسط پزشك و مامای مربوطه در خصوص تحقیق و شرایط شركت در آن توجیه شدند .  سپس 31 زن باردار غیرورزشكار، داوطلب شركت در این تحقیق شدند . محقق پس از تكمیل فرم های مراقبت بارداری كه حاوی اطلاعات فردی و سوابق مامایی و پزشكی زنان بود ، 20 نفر را كه هیچگونه بیماری خاصی از قبیل بیماریهای قلبی – عروقی ، كلیوی ، تنفسی ، دیابت و نیز سابقه مشكل خاص در بارداری قبلی نداشتند و در  دومین بارداری و سن حاملگی 22-20 هفته به سر می بردند ، به عنوان نمونه پژوهشی انتخاب كرده، جهت همه آزمودنی ها معاینه قلب و ریه و بررسی آزمایشات و سونوگرافی دوران بارداری انجام شد .سپس این 20 نفر با انتساب تصادفی به دو گروه تجربی و كنترل تقسیم شدند .

روش جمع آوری اطلاعات
پس از انتخاب نمونه های تحقیق برای تعیین گروه های نمونه ،از آزمودنی ها خواسته شد كه رأس ساعت مقرر جهت انجام پیش آزمون كه شامل اندازه گیری میزان هموگلوبین ،هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون بود حضور داشته و بعد از بدست آوردن نتایج ،آزمودنی ها با انتساب تصادفی به دو گروه 10 نفری (تجربی ،كنترل ) تقسیم شدند .قبل از شروع تمرینات در هر دو گروه معاینه از نظر قلب و ریه و فشار خون و ضربان قلب جنین و نیز بررسی سونوگرافی محصولات حاملگی به عمل آمد . به علاوه هر هفته یك بار ،از لحاظ فشار خون و ضربان قلب جنین و دیگر موارد پزشكی ،توسط ماما و پزشك مربوط ،كنترل می شدند .گروه تجربی زیر نظر مربی به طور مرتب ،به مدت 8  هفته (هر هفته 3 جلسه و هر جلسه 45 دقیقه )و كلاً 24 جلسه در تمرین های منتخب هوازی شركت داشتند ،در حالیكه گروه كنترل در هیچ یك از تمرینها شركت نكرده و ضمناً هیچ گونه فعالیت ورزشی هم نداشتند .لازم به ذكر است كه هر دو گروه طبق بخشنامه شماره 9354/59/12/پ مورخ 19/6/1386 شبكه بهداشت و درمان (برنامه هماهنگ كشوری ایمن «مراقبت های ادغام یافته سلامت مادران »IMPAC)، یك قرص آهن و یك كپسول مولتی ویتامین حاوی 400 میكروگرم اسیدفولیك ، روزانه مصرف می نمودند .
تمرین گروه تجربی شامل موارد زیر بود :3 دقیقه راه رفتن آرام ،5 دقیقه حركات كششی ،7 دقیقه گرم كردن عمومی ،20 دقیقه برنامه هوازی ریتمیك همراه با موزیك ،7 دقیقه تمرینات اختصاصی ویژه دوران بارداری ،4 دقیقه تمرینات برگشت به حالت اولیه (سرد كردن ).شدت برنامه تمرینی با گرفتن ضربان قلب آزمودنی ها كنترل می شد . طوریكه طبق توصیه های كالج آمریكا متخصصان زنان و زایمان ،ضربان قلب افراد در حین تمرین از 140 ضربه در دقیقه بالاتر نمی رفت و برای جبران آب از دست رفته بدن نوشیدن مایعات قبل ،حین و بعد از برنامه ورزشی رعایت می شد .
بعد از پایان دوره تمرین جهت انجام پس آزمون در آزمایشگاه كلینیك كسایی شهرضا برای مشخص شدن میزان متغیرهای مورد نظر (هموگلوبین ،هماتوكریت و گلبولهای قرمز خون)از طریق نمونه خون اندازه گیری شد .

روش آماری
برای تجزیه و تحلیل آماری از آزمون F  و t گروه های وابسته در سطح خطای 05/0 در محیط نرم افزاری SPSS  استفاده شد.

نتایج و  یافته های تحقیق
جدول(1) آزمون تحلیل کواریانس میانگین پس آزمون  هماتوکریت و هموگلوبین و گلبولهای قرمز خون
 در گروه پس از تعدیل میانگین پیش آزمون

 

جدول(1) ،نشان می دهد كه با كمك آزمونF در سطح خطای 05/0 بین دو گروه از نظر شاخصهای مورد مطالعه (هموگلوبین ،هماتوكریت و گلبولهای قرمز )پس از 8 هفته تمرین، تفاوت معنی دار است .

جدول ( 2) مقایسه نتایج پیش آزمون و پس آزمون  شاخص ها در گروه آزمایش

 

<!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:roman; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;} @font-face {font-family:Calibri; panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:swiss; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:-1610611985