سلامت نیوز : هر بیماری اگر بموقع تشخیص داده شود، مقابله با آن آسان‌تر خواهد بود. این مساله در مورد اغلب بیماری‌ها صادق است. حتی گاهی یك بیماری عفونی ساده اگر بموقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند به از دست رفتن یك زندگی یا به دنیا آمدن نوزاد ناقص منجر شود و زندگی خانواده‌ای را بشدت تحت تاثیر قرار دهد. حال سوال مهم اینجاست كه چرا با وجود پیشرفت‌های صورت گرفته در علوم آزمایشگاهی و امكان چكاپ‌های سالانه، تشخیص و پیگیری بسیاری از بیماری‌ها در كشور ما پیش از آن‌كه به مرحله حاد خود برسد، فراهم نیست؟

دكتر عیسی صالحی، ایمونولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: متاسفانه در كشور ما جنبه‌های مختلف سلامت جسم و روان در درجه چندم اولویت زندگی است. یعنی بسیاری از افراد به سالم بودن خودرویشان بیشتر از سلامت دهان و دندان یا قلب و عروق خود اهمیت می‌دهند.

به نظر می‌رسد با فرهنگ سازی و گسترش بیمه‌های حمایتگر می‌توان این وضع را تغییر داد. چرا كه اگر از نظر اقتصادی هم به مسأله نگاه كنیم باید گفت كه با چكاپ بموقع و تشخیص زودهنگام بسیاری از بیماری‌ها می‌توان از عوارض بهداشتی، روانی، اقتصادی و اجتماعی بروز بیماری‌های پیشرفته جلوگیری كرد.

آزمایش‌های مهم و حیاتی

بسته به این‌كه هدف از انجام آزمایش چه باشد اهمیت آزمایش‌های مختلف، متفاوت است. گاهی ممكن است آزمایشی برای تشخیص یك بیماری ارزش بسیار ویژه‌ای داشته باشد، در حالی كه در موارد دیگری اصلا اهمیت ندارد.بنابراین تمام آزمایش‌هایی كه از سوی پزشك معالج درخواست می‌شود برای تشخیص یا گاهی رد یك بیماری خاصی كه مورد نظر پزشك است مهم است.

دكتر صالحی با اشاره به فاصله زمانی چكاپ‌های آزمایشگاهی در افراد مختلف می‌گوید: فاصله زمانی بین چكاپ بستگی زیادی به سن بیمار، جنس بیمار، شغل بیمار، وضع سلامت و شیوه زندگی و تغذیه فرد، سابقه ژنتیكی و خانوادگی و عوامل دیگری دارد، اما به طور كلی در افراد طبیعی كه مشكل خاصی ندارند، توصیه می‌شود كه در بالای پنجاه سالگی حداكثر هر یك سال و در افراد با سن پایین تر هر دو تا سه سال یك بار چكاپ انجام شود.

این متخصص علوم آزمایشگاهی تاكید می‌كند: معمول‌ترین آزمایش‌ها شامل قند، اوره، اسید اوریك، چربی‌های خون، آزمایش‌های كبدی، كلیوی، تیروئید و آزمایش بررسی التهاب در بدن و شمارش سلول‌های خونی است كه می‌توان بیماری‌های دیابت، بیماری‌های كلیوی، كبدی، نقرس و بیماری‌های تیروئیدی و بیماری‌های التهابی از جمله آرتریت روماتوئید را با این آزمایش‌ها و البته در كنار معاینات بالینی كه توسط پزشك انجام می‌گیرد، تشخیص داد.

آزمایش​های قبلی را همیشه نگه دارید

همراه داشتن آزمایش‌های قبلی برای مقایسه نتایج آزمایشگاهی با نتایج قبلی بیماران ضروری است. گرچه نتایج بسیاری از آزمایش‌های یك فرد در طول زمان و به دلایل مختلف از جمله مصرف داروها، فعالیت فیزیكی، تغذیه و... دچار تغییرات زیادی می‌شود، اما اگر روال زندگی فرد تغییر چندانی نكند یا درمان خاصی صورت نگیرد، نتایج بسیاری از آزمایش‌های تغییر خاصی نیز نشان نخواهد داد.

یعنی مسئولان آزمایشگاه با در نظر گرفتن تمام این موارد می‌توانند با مقایسه نتایج آزمایش‌ها با نتایج قبلی بیماران جواب آزمایش را با دقت و صحت بیشتری گزارش كنند.بنابر تاكید متخصصان، نگهداری آزمایش‌های قبلی تا سال‌ها بخصوص در مورد تشخیص بیماری‌های عفونی خاصی كه عفونت مادام العمر ایجاد می‌كند، بیشتر كاربرد دارد.

آزمایش‌های ضروری همیشگی

به گفته دكتر صالحی‌ اگر فرد، بیماری خاصی نداشته نباشد یك چكاپ معمولی شامل بررسی قند، اوره، اسید اوریك، چربی‌های خون، آزمایش‌های كبدی، كلیوی، تیروئید و آزمایش بررسی التهاب در بدن و شمارش سلول‌های خونی سالانه یا هر دو سال یك بار برایش كافی است.

وی تاكید می‌كند: البته در صورتی كه فرد سابقه ابتلا به بیماری‌های خاصی را داشته باشد یا سابقه خانوادگی مرتبط با بیماری خاصی را داشته باشد، آزمایش ویژه آن بیماری نیز به آزمایش دیگر اضافه خواهد شد. درآقایان در سنین سالمندی بررسی اختلالات پروستات را هم می‌توان به این آزمایش‌ها اضافه كرد.

تاثیر دارو‌ها بر نتیجه آزمایش

بنابر تاكید متخصصان علوم آزمایشگاهی تاثیر داروها بر نتیجه آزمایش بسته به نوع داروی مورد استفاده و نوع آزمایش درخواستی متفاوت است. بعضی از داروها بر بعضی آزمایش‌ها اثر بسیار زیادی دارد مثلا مصرف وارفارین یا آسپرین یا تركیبات مشابه تاثیر شدیدی در نتایج آزمایش‌های انعقادی دارد، ولی بر میزان قند و اوره خون تاثیری ندارد.

بنابر این هنگام مراجعه به آزمایشگاه بهتر است نوع و مقدار داروی مصرفی را به آزمایشگاه اطلاع دهیم تا آزمایشگاه با اطمینان بیشتری بتواند نتایج صحیح را گزارش كند. همچنین پرسیدن سوابق یك بیماری در شخص مورد آزمایش به مسوولان آزمایشگاه كمك می‌كند روش و استانداردهای مناسب با شرایط بیمار را در انجام آزمایش‌ها اعمال كند.

مهم‌ترین آزمایش‌ها برای سرطان‌های شایع در زنان و مردان

بنابر تاكید متخصصان، در خانم‌ها سرطان‌های پستان و دهانه رحم شایع‌تر است كه برای تشخیص زودهنگام آنها علاوه بر معاینه پزشك متخصص آزمایش‌های متعددی وجود دارد كه توسط پزشك معالج درخواست می‌شود.

آزمایش تشخیص تومورهای سرطان پستان، بررسی نمونه‌های پاپ اسمیر (آزمایش تشخیص سرطان دهانه رحم) و انجام بررسی‌های حضور HPV (آزمایش تعیین نوع ویروس زگیل تناسلی از نظر میزان خطرناك یا بی‌خطر بودن) در دستگاه ادراری تناسلی از این دسته آزمایش‌ها در خانم‌هاست.در مورد آقایان سرطان پروستات در سنین سالمندی شایع است و انجام آزمایش‌های تشخیص سرطان پروستات از قبیل PSA به طور سالانه توصیه می‌شود.

بررسی میزان آنزیم‌های كبدی

آنزیم‌های كبدی پس از تخریب سلول‌های كبدی در خون آزاد می‌شود و افزایش مقدار خونی این آنزیم‌ها می‌تواند بیانگر اختلالات كبدی باشد.دكتر صالحی با اشاره به این مطلب می‌افزاید: اختلالات كبدی طیف وسیعی از بیماری‌ها از بیماری‌های عفونی گرفته تا بیماری‌های ناشی از مصرف الكل یا بیماری‌های خودایمن را شامل می‌شود. از سوی دیگر باید در نظر داشت آنزیم‌هایی كه به اصطلاح كبدی نامیده می‌شود، اختصاصی كبد نبوده و در بیماری‌های دیگری نظیر بیماری‌های پانكراس، دستگاه گوارش و حتی بیماری‌های استخوانی مقادیر آنها افزایش می‌یابد. پس تفسیر نتایج آزمایشگاهی مرتبط توسط پزشك متخصص و با در نظر گرفتن علائم و شرایط بالینی صورت می‌گیرد.

علائم بالینی پیش از آزمایش تشخیص سرطان

بنابر توصیه متخصصان، خون‌ریزی‌های مشاهده شده در ادرار و مدفوع را بخصوص در سنین سالمندی باید جدی گرفت. چراكه اگر سرطان در دستگاه گوارش یا ادراری رخ دهد، می‌تواند موجب بروز خون‌ریزی در این دستگاه‌ها شود. گرچه هر خون‌ریزی ناشی از سرطان نیست، اما از آنجا كه سرطان ممكن است هر بافت یا اندامی را درگیر كند و عوارض و علائم مختلفی را موجب شود، پس توصیه می‌شود هر گونه عملكرد غیرطبیعی قسمت‌های مختلف بدن خود را جدی بگیریم و قبل از این‌كه بیماری‌ها از جمله سرطان به مرحله غیرقابل درمان یا مراحل مشكل‌تر برسد با مراجعه به پزشك متخصص و آزمایش‌های دوره‌ای از وضع سلامت خودآگاهی پیدا كنیم.