سلامت نیوز : مادربزرگم تعریف می‌كرد كه در دوران جوانی‌اش، در مزارع كشت تریاك كار كرده است؛ 40 سال قبل، روستایشان مملو از زمین‌های زراعی بوده كه به جای كشت محصولات كشاورزی، تریاك در آن پرورش می‌دادند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم ؛ البته این كارشان، آن موقع‌ها نه جرم بوده و نه خیلی كار عجیبی بوده است. بسیاری از مردم شهر و روستا برای امرارمعاش و داشتن یك درآمد كارگری، در این مزارع كار می‌كردند؛ آنها هر روز صبح با چاقویی در دست، گل‌های تریاك را تیغ می‌زدند و شیره زرد تریاك را برای صاحب زمین جمع می‌كردند و جالب این‌كه بعد از پایان یك روز سخت كاری، سر تا پای بدن كارگران را هم می‌گشتند تا مبادا كسی هوس كرده باشد تكه‌ای تریاك را زیر لباس‌هایش پنهان كند.

آن روزها به كسی معتاد می‌گفتند كه شب‌هایش را پای بساط منقل و سیخ و تریاك به صبح می‌رساند و مثل دوره ما، خبری از كرور كرور مواد مخدر صنعتی نبود.اما حالا وقتی می‌شنویم كه فلانی معتاد است، اول همه می‌پرسند چه می‌كشد؟ و این چه می‌كشد یعنی این‌كه به كدام ماده مخدر رنگارنگی كه در گوشه و كنار شهر ریخته، معتاد شده است؟

این مواد مخدر رنگارنگ و صنعتی، نه مثل قدیم در زمین‌های زراعی به عمل می‌آید كه بتوان مزارع را یكشبه به آتش كشید و نه عوارضش شبیه تریاك و سایر مواد مخدر سنتی است كه بتوان مصرف‌كننده را از لب‌های سیاه، اندام تكیده و و چشمان خمارش شناخت.

مواد مخدر صنعتی، حاصل تركیب مواد شیمیایی مختلف است كه حالات روحی خاصی برای مصرف‌كننده به دنبال می‌آورد. گیجی، سرخوشی، زوال منطق و بروز توهم، از جمله تبعات رایج این‌گونه مواد مخدر است.

كریستال، كراك، تمجیزك، اكستاسی، شیشه و هروئین، نمونه‌های كوچكی از مواد مخدر صنعتی گوناگونی است كه توسط بشر در آزمایشگاه‌ها ساخته شده و امروزه دامنه توزیع و مصرف این مواد به حدی گسترش یافته است كه حالا ردپای مواد مخدر صنعتی در توسعه‌یافته‌ترین تا كم توسعه‌یافته‌ترین كشورها به چشم می‌خورد.

مواد مخدر صنعتی چگونه جهانی شد؟

شاید نتوان به‌طور قاطع گفت كه اولین بار چه كسی دست به ساخت ماده مخدر صنعتی زد، اما شواهد و قراین تاریخی می‌گوید كه اولین ماده مخدر نیمه صنعتی در كشور آلمان ساخته شده است.

سال‌های اولیه قرن بیستم را می‌توان سال‌های اوج محبوبیت تریاك دانست؛ در آن سال‌ها، این ماده مخدر سنتی در آسیا و اروپا طرفداران پرشماری داشت و این ماده مخدر در درمان بسیاری از بیماری‌ها و كاهش دردها استفاده می‌شد، اما استفاده مفرط از این ماده مخدر موجب شد مردم زیادی در گوشه و كنار جهان به مصرف این ماده مخدر معتاد شوند.

به همین منظور نیز پزشكان و دانشمندان به دنبال دارویی بودند كه در كاهش دردها موثر واقع شود، اما خواص اعتیادگونه تریاك را هم نداشته باشد.موج مصرف تریاك در جهان رو به افزایش بود تا این‌كه داروسازی آلمانی در سال 1896 با تركیب انیدرید استیك و مرفین خالص، دارویی تسكین بخش تولید كرد كه بعدها به نام هروئین مشهور شد.

اگرچه هروئین به‌عنوان یك ماده مخدر سنتی شناخته می‌شود، اما تولید این ماده مخدر نیمه صنعتی موجب شد كه مخدرهای صنعتی دیگری به بازار مصرف وارد شود و مثلا در دهه هفتاد میلادی، رفته‌رفته كوكائین گران‌قیمت نیز از رونق سابقش افتاد و جایش را به مواد مخدر صنعتی ارزان‌قیمتی به نام «كراك» داد.

بالاخره كار تا جایی پیش رفت كه در اواخر قرن بیستم، دیگر با زحمت می‌شد در كشورهای توسعه‌یافته، اجتماع عظیمی از معتادان به تریاك پیدا كرد، اما در مقابل، شهروندان زیادی در این كشورهای توسعه‌یافته به سمت استفاده از الكل و مواد مخدر صنعتی روی آوردند تا شاید راحت‌تر بتوانند با فشارهای روحی پدیدآمده در قرن بیستم كنار بیایند.

تولید شیشه و كراك؛ همین نزدیكی‌ها

بسیاری از مواد مخدر صنعتی در كنج‌ خانه‌ها و پستوها تولید می‌شود؛ این‌كه می‌گوییم ماده مخدر صنعتی، اصلا به این معنی نیست كه برای ساخت این‌گونه مواد مخدر، حتما نیاز به تجهیزات پیچیده آزمایشگاهی و صنعتی وجود داشته باشد بلكه گاه با كمترین تجهیزات ممكن می‌توان دست به ساخت یك ماده مخدر صنعتی خطرناك زد.

برای این كه به بدآموزی متهم نشویم و راه‌های ساخت مواد مخدر صنعتی را آموزش نداده باشیم، فقط به صورت سربسته می‌گوییم كه بسیاری از آشپزخانه‌های ساخت تولید مواد مخدر صنعتی در مناطق كم‌جمعیت، واقع شده است و حتی برخی تولید‌كنندگان هم به ازای دریافت پول حاضر می‌شوند فرمول ساخت را در اختیار تولید‌كنندگان ناشی قرار دهند.

بیشترین تعداد این آشپزخانه‌ها به ساخت ماده مخدر صنعتی «مت آفتامین» یا همان «شیشه» مشغول هستند كه پرمتقاضی‌ترین مخدر صنعتی در ایران هم به حساب می‌آید.پرمصرف‌ترین ماده مخدر صنعتی در ایران از طریق احیای دو ماده شیمیایی به نام «پسودوافدرین» و فسفر قرمز ساخته می‌شود، اما نكته جالب اینجاست كه به دلیل گران بودن ماده «پسودوافدرین»، بسیاری از مواد مخدر صنعتی كه با نام شیشه به مشتری‌ها فروخته می‌شود، كمترین میزان «پسودوافدرین» را دارد و حتی گاهی تولید‌كنندگان شیشه از مواد شیمیایی موجود در قرص‌های رایج «آنتی هیستامین» ـ كه در درمان سرماخوردگی به كار می‌رود ـ برای تولید شیشه استفاده می‌كنند.

داستان مخدرهای صنعتی در ایران

گفته می‌شود اولین‌بار ایرانی‌ها در عصر صفویه با راه‌های كاشت گسترده خشخاش آشنا شدند و سپس روند تولید و مصرف تریاك تا سلسله‌های شاهنشاهی بعدی هم ادامه و گسترش یافت؛ طوری كه حتی در دوران پهلوی، سهمیه ویژه تریاك به معتادان داده می‌شد.

اما تاریخ رواج مواد مخدر صنعتی در ایران را می‌توان به دهه 70 و گسترش ماده مخدر صنعتی «شیشه» نسبت داد؛ طی این سال‌ها، معتادان با این ماده مخدر صنعتی آشنا شدند كه نه مشقت‌های مصرف تریاك را داشت و نه آسیب‌های ظاهری پس از مصرف آن شبیه تریاك بود.

در دهه 80 نیز ایرانی‌ها با ماده مخدر جدیدی به نام قرص‌های «اكس» آشنا شدند كه این ماده مخدر، كاملا صنعتی است و انرژی فرد مصرف‌كننده در یك بازه زمانی به طور غیرعادی بالا می‌رفت.

اما طی چند سال اخیر نیز مصرف كراك بر لیست سیاه مواد مخدر پرطرفدار در ایران اضافه شده است؛ طوری كه قیمت پایین این ماده مخدر باعث شده شمار زیادی از معتادان مواد مخدر سنتی به سمت مصرف كراك روی بیاورند.

فعلا طبق آمارهای رسمی، بین جمعیت یك میلیون و 325هزار نفری معتادان ایرانی، همچنان ماده مخدر تریاك در صدر و پرمصرف‌ترین ماده مخدر در ایران است. پس از این ماده مخدر سنتی، «شیشه» و «كراك» در فهرست پرمتقاضی‌ترین مواد مخدر در كشور ما جای دارد.

همه این حرف‌ها به این معنی است كه امروزه دیگر تغییر الگوی مصرف معتادان ایرانی از مواد مخدر سنتی به مواد مخدر صنعتی، به شكل یك چالش حساس امنیتی و اجتماعی در آمده است؛ یعنی این خطر محتمل است كه تا چند سال آینده، بازار مصرف مواد مخدر سنتی، كمرنگ‌تر از وضعیت فعلی شود و به جای آن، مواد مخدر صنعتی در صدر لیست سیاه پرمصرف‌ها در ایران قرار بگیرد؛ خطری كه افزایش جرم، بزهكاری و گسترش آسیب‌های اجتماعی، كمترین نتیجه آن خواهد بود.