تشنج هم یكی از این بیماریها است كه شیوع قابل توجهی در میان افراد دارد، اما گاهی اوقات تشخیصهای اشتباه برخی از پزشكان بیماران را با مشكلات مضاعفی رو به رو میكند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران ؛ تشنج هم یكی از این بیماریها است كه شیوع قابل توجهی در میان افراد دارد، اما گاهی اوقات تشخیصهای اشتباه برخی از پزشكان بیماران را با مشكلات مضاعفی رو به رو میكند.همین موضوع به دغدغهای برای جامعه پزشكان تبدیل شده تا نگاه ویژهای به این بیماری داشته باشند. 26 مارس برابر با 6 فروردین ماه به روز جهانی بنفش اختصاص پیدا كرده تا از این طریق آگاهی عمومی و حمایت همه جانبه از این بیماری انجام شود.
این تلاش جهانی به منظور بالا بردن سطح فرهنگ جوامع و گفتوگو در این رابطه است كه نخستین بار در سال 2008 توسط كسیدی مگان (Cassidy Megan) دختری 9 ساله و مبتلا به صرع در كانادا پایهگذاری شده و به سرعت در اكثر كشورهای جهان با استقبال مواجه شد و از آن جهت رنگ بنفش به عنوان رنگ بینالمللی صرع شناخته شده است كه از گل گیاه اسطوخودوس و موثر برای درمان تشنجات الهام گرفته شده است. هر ساله در جهان مراسم ویژهای در این روز برگزار میشود و امید است در كشور ما نیز تحولی در دیدگاهها رقم بخورد تا شرایط درمان این بیماران هموارتر شود.
دكتر سید سهراب هاشمی فشاركی متخصص مغز و اعصاب و محقق در زمینه تشنج با ما به گفتوگو نشسته كه میخوانید:
آیا عارضه تشنج در میان افرادجوامع شایع است؟
آمار سازمان جهانی بهداشت مبنی بر این است كه یك درصد از جمعیت كشورها به این عارضه مبتلا میشوند و به طور قطع میتوان گفت این آمار بیشتر هم شده است، البته از این تعداد نزدیك به 40 درصد آنها به دارودرمانی پاسخ خوبی نخواهند داد و نیازمند بررسیهای بیشتر هستند.
در ایران چه تلاشهایی درخصوص این بیماری صورت گرفته است؟
در ایران تقریباً از سال 1385 این دغدغه شدت پیدا كرد و نخستین بار در شهر اصفهان بخش E.m.uepilepsi مربوط به درمان این عارضه راهاندازی شد و سپس در شهر تهران و در بیمارستان خاتمالانبیا و پس از آن در خردادماه سال 1390 بیمارستان پارس، به بخش مانیتورینگ اپی لپسی تجهیز شد تا از این طریق بیمارانی كه دارودرمانی در مورد آنها اثربخش نخواهد بود در این بخش مورد مداوا قرار گیرند.
مهمترین نكته در مورد این بیماری چیست؟
دو موضوع مهمی كه در مورد برخی افراد با تشخیص تشنج وجود دارد این است كه امكان دارد مشكل آنها ارتباطی، به اپیلپسی Epilepsi نداشته باشد یا این كه داروی مصرفیشان مناسب یا كافی نباشد به همین دلیل انجام بررسیهای دقیق توسط پزشكان حاذق مهمترین موضوعی است كه درخصوص این عارضه مطرح است.
علایم را چگونه شناسایی كنیم؟
در عارضه تشنج انتظار میرود فرد با لرزه و یا واقعه حركتی روبهرو باشد. حمله تشنجی (Seizure) كه در اثر تخلیه الكتریك قشر مغز ایجاد میشود گاهی دارای تظاهرات بیرونی است كه حملات صرعی را نشان میدهد و گاهی ممكن است با تظاهرات حركتی همراه باشد كه در این صورت نشانهای از بروز تشنج است.
ممكن است فرد در این شرایط حركتی نداشته باشد، بلكه احساسی مثل شنیدن صدا، دیدن جرقه، گزگز یا مورمورشدن صورت و یا قسمتی از بدن، دیدن چیزهای ساده مثل توپهای رنگی یا اشكال هندسی، استنشاق بوی بد را داشته باشد. البته ممكن است موارد پیچیدهتری را حس كند مثل این كه محیط تغییر كرده است و یا این كه شرایطی را كه در آن قرار دارد، قبلاً دیده باشد. در این صورت و با تكرار این حملهها اپیلپسی شكل میگیرد و موضوع شایع در این مواقع این است كه فرد بیهوش خواهد شد، دست و پا میزند و از این حالات در عوام با عنوان صرع یاد میشود.
نمونه دیگری هم وجود دارد؟
نمونه شایع دیگری از صرع این است كه فرد ماتشده و هوشیاری خود را از دست میدهد. نمونه شایع دیگر هم با مات شدن فرد، حس فرو بردن آب دهان خود را نشان میدهد، گاه لب و دهان فرد به صورت غیر ارادی میجنبند كه این قبیل صرعها مربوط به لب گیجگاهی، موضعی و یا كانونی هستند.
بهترین كار برای تشخیص درست بیماری؟
همانطور كه گفته شد اپی لپسی یك تخلیه الكتریك است كه تشخیص بموقع و درست پزشك آن را مشخص خواهد كرد. در این موارد انجام نوار مغزی دقیق و قابل قبول كه حداقل یك ساعت و سی دقیقه به طول میانجامد تا حد زیادی كمككننده است اما متأسفانه در اكثر مواقع گرفتن نوار مغزی به درستی انجام نمیشود و در این صورت یك فیلمبرداری معمولی كه بتوان از طریق آن حركات بیمار در زمان حمله را مشاهده كرد بسیار كارساز و موثر خواهد بود. به این وسیله میتوان متوجه شد، تغییرات مربوط به تمام قشر مغز یا قسمتی از آن بوده است. از طرفی با مشاهده این فیلمهای ضبطشده میتوان به حركات دست، صورت و چشم بیمار اشراف داشت. البته اگر اطرافیان زاویه خوبی را برای تصویربرداری انتخاب كرده باشند، تا حد بسیار زیادی به تشخیص درست پزشك كمك خواهند كرد.
دلیل به وجود آمدن عارضه تشنج و بهترین راه درمان آن چیست؟
یكی از دلایل بروز تشنج اتفاقاتی است كه در زمان زایمان رخ میدهد و یا این كه به صورت مادرزادی با فرد همراه است. در این صورت ممكن است از زمان تولد ضایعهای وجود داشته باشد كه عوارض آن با مشكل تشنج اشتباه گرفته شود. علاوه بر این عفونتهای مغزی بعد از تولد، نرسیدن اكسیژن هنگام تولد، ضربه یا تومورهای مغزی و اسكروز بخش هیپوكامپ مغز قابل جراحی است. هیپوكامپ مغز بخشی از لب گیجگاهی است كه به حافظه مربوط است كه در برخی افراد و بیشتر در دوران كودكیشان شروع به آبشدن و سفت شدن میكند كه كانون بسیار خوبی خواهد شد برای تشنجهای گیجگاهی كه با خارج كردن این قسمت به وسیله عمل جراحی میتوان از بروز تشنج جلوگیری كرد.
پزشكان معمولاً پس از پیدا كردن این بخش، ابتدا سعی میكنند از طریق دارو به درمان آن بپردازند اما در صورتی كه دارو درمانی پاسخدهنده نباشد، وقت گذراندن و معطل كردن بیفایده است چرا كه با مصرف داروهای بخش اول تا سوم 4 تا 57 درصد امكان بهبود وجود دارد و بایستی در صورت نتیجه نگرفتن انجام عمل جراحی را به كار گرفت كه امیدواری به بهبودی در این صورت بیشتر است و اگر مشكل مربوط به اسكروز هیپوكامپ باشد میتوان تا 80 درصد به بهبودی امیدوار بود و البته در صورت تشخیص صرع لوب تمپورال باید بدون معطلی برای جراحی بیمار تصمیم گرفت.
كشورهای دیگر در برخورد با این بیماری چطور عمل كردهاند؟
در كشور كانادا تقریباً از 70 سال قبل این اعمال جراحی انجام میشده است درحالی كه در ایران حدود 5 سال است كه این اعمال جراحی صورت میگیرد.
با وجود این، انجام عمل جراحی بهترین راه درمان است؟
برای درمان این عارضه هنوز داروی قطعی شناسایی نشده است، اما در صورتی كه داروهای موجود بینتیجه باشند و با شكست روبهرو شوند میتوان به سراغ راههای دیگری رفت كه موفقیتآمیزترین آنها، انجام عمل جراحی است.در عمل جراحی با تحریك عصب واگ و مخچه، علامت صرعی كاهش پیدا كرده و به این ترتیب حملات قطع میشوند.
آیا پیروی از رژیم غذایی خاص كمككننده است؟
نتایج برخی از تحقیقات نشان میدهد استفاده از رژیمهای غذایی خاص در مورد اطفال و با افراد بالغ كه كاندیدای عمل جراحی نباشند تا 50 درصد موثر است. آمارهای گزارششده از امریكا و ایران حاكی از آن است كه پرهیز از مصرف برخی مواد غذایی مثل سوسیس، كالباس در امریكا و خوردن مواد غذایی سرد مثل خیار، ماست، شیر و... در ایران، فرد را با كاهش حملات روبهرو میسازد.
هزینههای مربوط به درمان، تحت حمایت بیمه است؟
هزینه مربوط به بخش مانیتورینگ اپیلپسی بسیار بالاست و تحت حمایت بیمهای نیست. در صورتی كه حتی اگر دیدگاه انسانی را كنار بگذاریم، این قبیل حمایتها از نظر اقتصادی به نفع بیمه هم خواهد بود و ضرر اقتصادی كه قرار است بابت پرداخت دارو بپردازد از هزینههای مربوط به بستریهای مكرر، هزینه حمل و نقل، خسارت ناشی از جدایی نیروی كار از فضای كاری و... كمتر است.
بنابر این اگر بتوان این مورد را به عنوان یك طرح ملی پذیرفت شاهد پیشرفت بهتری در این زمینه خواهیم بود. همانطور كه در كشورهای اروپایی و امریكایی از این طرح استقبال شده، به طور قابل توجهی نیز مقرون به صرفه بوده و به دید یك سرمایهگذاری به آن نگاه میشود.هزینههای بالای مربوط به این بخش باعث میشود عمده بیماران مبتلا به مشكل اپیلپسی از این شیوه درمانی استفاده نكنند از این رو امید است، توجهات بیشتری در این خصوص صورت بگیرد تا كمتر شاهد بیمارانی باشیم كه از چنین مشكلاتی رنج میبرند.
روند شیوع این بیماری چطور پیش میرود؟
طبق همان آمار یكدرصدی سازمان جهانی بهداشت كه در ابتدا به آن اشاره شد، در كشورمان نزدیك به 750 هزار بیمار مبتلا به اپیلپسی داریم كه نیازمند درمان هستند. هر روز نیز به تعداد این افراد افزوده میشود. به طوری كه از تیرماه سال 1390 در بخش مانیتورینگ اپیلپسی بیمارستان پارس، نزدیك به 110 بیمار بستری شده كه به دلایل متفاوت بین 48 ساعت تا 7 روز در این بخش بستری بودهاند.
تمام افراد بستریشده در این بخش مشكل مشابهی داشتهاند و از این طریق درمان شدهاند؟
خیر، چرا كه نزدیك به 30 درصد بیماران با تشخیص اشتباه مواجه شده بودند و مشكل آنها ارتباطی با تشنج نداشت. از طرفی دهها بیمار به این بخش آمده بودند كه بیشتر از دو سال داروی مربوط به تشنج مصرف میكردند در حالی كه مشكلات آنها هیچ ارتباطی با عارضه تشنج نداشته است و تنها حملات قلبی یا سایر بیماریها و مشكلات، این حالات را برایشان فراهم كرده بود و در این بخش پس از تشخیص درست، مشكل آنها تنها با مصرف یك قرص ساده برطرف شد.
برای مثال فردی را با سر و صورت كبود به این بخش انتقال داده بودند با این ادعا كه به محض بلند شدن برای اجابت مزاج دچار تشنج میشود. بیمار زیردستگاههای مربوطه خوابانده شد اما هیچ گاه موجی از تشنج تشخیص داده نشد و دچار این مشكل هم نشد. بازهم به محض این كه از تخت برمیخاست زمین میخورد. تصمیم گرفته شد او را به پزشك دیگری معرفی كنیم. به همین دلیل برای بررسی بیشتر به متخصص قلب ارجاع داده شد وطی بررسیهای لازم، متوجه فشار خون بسیار پایین فرد هنگام برخاستن شدیم كه با مصرف داروهایی بسیار ساده، مشكل حل شد.
نمونه این افراد زیاد بودهاند. از دختران مجردی كه به اشتباه با تشخیص تشنج روبهرو شده بودند و به تمام خواستگاران از ترس مطلع كردن آنها از بیماری تشنج پاسخ منفی میدانند تا افرادی كه خود را به داروها وابسته كرده بودند و با افسردگی دست و پنجه نرم میكردند اما پس از قطع مصرف دارو، متوجه شدند كه هیچ مشكلی نداشتهاند.
میتوان گفت هر فرد به طور قطع چند روز نیازمند بستری در این بخش است؟
بیماری صرع، از دسته بیماریهایی است كه مدتی به حالت خاموشی میرود و مجدد بازمیگردد، از این رو نمیتوان بیماران مبتلا به این عارضه را برای مدت طولانی در بخش مانیتورینگ اپیلپسی بستری كرد چرا كه به هیچ عنوان مقرون به صرفه نیست از این رو در صورت دیده نشدن حملات اپیلپسی فرد برای مدتی مرخص میشود.
آیا حملات مربوط به اپیلپسی مدت زمان زیادی طول میكشد و با چه علایمی همراه است؟
به ندرت اتفاق میافتد كه این حملات بیشتر از 30 دقیقه به طول انجامد. معمولاً بین 50 تا 120 ثانیه ادامه پیدا میكند، اما همین زمان كوتاه نیز از نظر پزشك بسیار طولانی است. در مورد بخش دوم سوال نیز گاهی اوقات ممكن است فرد حملات را به خاطر داشته باشد و یا این كه بخشی از آنها را به یادآورد و یا حتی هیچ چیز را به خاطر نداشته باشد. در برخی موارد ممكن است در زمان حمله صحبت كند و اگر حملهها به صورت حسی باشد، اغلب افراد هوشیاری كامل خواهند داشت اما معمولاً در حملات صرعی كه با حركت لب و دهان، دست و پا و خیره شدن یا پلك زدن فرد همراه باشد، هیچ چیز را به یاد نخواهد آورد.
در برخورد با موضوع تشنج میان كشور ایران و سایر كشورها تفاوتهای قابل ملاحظهای وجود دارد؟
همینطور است. در كشورهای غربی به محض این كه فرد دومرتبه پشت سر هم آب دهانش را قورت میدهد، به وجود مشكل تشنج مشكوك خواهند شد اما در ایران این رفتار فرد را به ادا درآوردن ربط میدهند.دقیق شدن در مورد مشكل تشنج به همین اندازه ظرافت میطلبد. شاید باور این موضوع برای برخی افراد سخت باشد اما همین كه برخی از دانشآموزان زمان نوشتن املا یك خط را جا میاندازند نشانهای از وجود علایم مربوط به تشنج است و البته لازم به ذكر است علامتهای تشدید، سركش، نقطه و یا جا انداختن یك كلمه مربوط به این نظریه نمیشود بر همین اساس سازمان بهداشت جهانی اعلام كرده است در تمام مدارس پرسشنامهای در میان معلمان توزیع شود تا در صورت برخورد با چنین مواردی با دقت عمل بیشتری رفتار كنند چرا كه در صورت اقدام به موقع میتوان با تجویز یك قرص، به مشكل خاتمه داد، ضمن این كه پیشرفت تحصیل دانشآموز نیز به طور قابل توجهی تضمین خواهد شد.
به طور كلی، در مورد درمان عارضه صرع، چه اهدافی مدنظر است؟
در به كارگیری شیوههای درمانی مربوط به عارضه صرع دو موضوع مهم مدنظر است. نخست بالا بردن كیفیت زندگی فرد و سپس كنترل حملات مربوطه در صورت پیروی و تلاش برای رسیدن به این دو هدف، نه تنها حملات ناشی از صرع كنترل و به تدریج كاهش پیدا میكند، بلكه شرایط زندگی فرد نیز بهبود پیدا میكند و به این ترتیب زمینهای فراهم میشود تا حملات به صفر رسیده و بعد از مدتی كانون ایجادكننده حملات خاموش شود. از طرفی از آنجا كه گاهی اوقات مصرف داروهای لازم برای كاهش میزان حملات، به قیمت كیفیت زندگی افراد تمام خواهد شد، انجام اعمال جراحی بسیار موثر و كمك كننده است زیرا انجام عمل جراحی در بهترین حالت تا 80 درصد شانس موفقیت را به همراه میآورد درحالی كه با دارو شانس بهبودی بسیار كمتر از این میزان است.
با وجود این اگر اتفاقاتی كه از كنار آنها به راحتی میگذریم نشانهای از وجود مشكلات مربوط به تشنج است، افرادی كه در مشاغل حساس و سخت مشغول به كار هستند در صورت مواجهه با این مشكل در معرض خطر قرار دارند؟درست است. فردی كه در زمان بیداری با اختلال هوشیاری همراه است مانند فردی كه رانندگی میكند، به شنا در استخر میپردازد یا فردی كه با وسایل كاری دقیق سروكار دارد، نمیتواند به ادامه این فعالیتها بپردازد. این قبیل قانونها در كشور ما وجود دارد اما با سیستمهای اجراییمان هماهنگ نیست به همین دلیل فراوان هستند بیماران مبتلا به تشنج كه شغلشان رانندگی است. درحالی كه در اكثر كشورها به دنبال نامه پزشك مبنی بر این كه فرد به علایم صرع مبتلا است گواهینامهاش باطل خواهد شد.
ممكن است تشنج به خودی خود برطرف شود؟
برخی از تشنجها و صرعهای كوچك با فرارسیدن دوره بلوغ از بین میروند اما گاهی اوقات ضایعات مادرزادی در سن بلوغ نمایان شده و تشنج را به وجود میآورند. در این گونه موارد هم عمل جراحی كمككننده است اما نتیجه قطعی در برنخواهد داشت و در میان تكتك افراد نتیجه متفاوت خواهد داشت اما در حالت كلی زمانی كه این ضایعات مشخص شوند و ارتباطشان با تشنج تایید شود، شانس موفقیت در بهبود بسیار بالا خواهد رفت.
حاذق بودن یك پزشك در مورد برخورد با این بیماری تا چه حد تعیینكننده است؟
همانطور كه گفته شد بسیاری از افرادی كه با تشخیص عارضه تشنج مراجعه میكنند، اصلاً دچار این مشكل نیستند بلكه عارضههای قلبی، مشكلات و تشنجهای روانی، اختلالات خواب، كابوسهای شبانه، راه رفتن در خواب و مواردی از این دست علت اصلی مشكلات آنها بوده و به دلیل تشخیص اشتباه سالها از داروهای ضد تشنج استفاده كردهاند.
از این رو هنر یك پزشك است كه بتواند در ارتباط با مشكل مراجع خود، تشخیص درستی دهد و بین حملههای او افتراق قائل شود. این كه تشنجها از نوع ژنرالیزه هستند یا نوع فوكال و این كه از كدام قسمت مغز ناشی میشوند دیگر موضوعی است كه یك پزشك متخصص باید به آن آگاه باشد.
براساس موضوعات مطرحشده، شاید تشنجها خطرناك نباشند اما از نظر یك پزشك خطرناك به حساب میآیند و باید در این زمینه تمام توان یك جامعه، در بخشهای مختلف به كار گرفته شود تا هر روز بیشتر از پیش شاهد كاهش اشتباهات و آسیبها در این زمینه باشیم.
نظر شما