سلامت نیوز : این روزها دیگر موادمخدر،فقط از نوع سنتی‌اش در بازار نیست كه بدانیم چگونه باید با آن برخورد كنیم.تنوع موادمخدر صنعتی و سنتی باعث شده است،شناخت انواع موادمخدر به یك ضرورت غیرقابل كتمان برای خانواده‌ها و جوانان بدل شود.از سوی دیگر پیشی گرفتن تعداد مواد روانگردان جدید در مقایسه با تعداد مواد تحت كنترل كنوانسیون‌های بین‌المللی باعث شده است كه تعداد زیادی از این نوع مواد بدون هیچ ممنوعیتی به نقاط مختلف دنیا ترانزیت شوند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز ؛ بر اساس گزارش اخیر سازمان ملل بخشی از موادمخدر در پوشش‌هایی مختلف همچون موادغذایی گیاهی و شادی‌بخش‌ در كشورهای مختلف توزیع می‌شود.در همین زمینه دكتر بابك دین‌پرست معاون كاهش تقاضای مشاركت مردمی ستاد مبارزه با موادمخدر نهاد ریاست‌جمهوری با اشاره به این موضوع معتقد است: «دستگاه‌های ذی‌ربط باید نسبت به نظارت و بررسی عملكرد و فعالیت‌های عطاری‌ها اقدام كنند.»

از سویی دیگر،مصرف‌كنندگان این ماده به دلیل استعمال مكیدنی این ماده و تحریك ترشحات بزاقی مجبورند به كرات ترشحات بزاقی خود را تخلیه كنند و این تخلیه موجب انتقال بیماری‌های عفونی همچون سل و هپاتیت می‌شود.درخصوص مشكلات،معضلات و راهكارهای این موادمحرك سعید صفاتیان،معاون سابق ستاد مبارزه با موادمخدر در گفت‌وگو با تهران امروز،اعلام كرد: «تبلیغات قوی قاچاقچیان در مقابل تبلیغات ضعیف دولتی موجب شده است كه قاچاقچیان در حال حاضر پیروز میدان باشند و مصرف‌كننده‌های زیادی را به سمت خود بكشانند و این در حالی است كه چند سالی می‌شود جراید به موضوع آگاهی دادن به مردم پرداخته‌اند اما سوال اینجاست كه در كل كشور چند نفر روزنامه و مجله مطالعه می‌كنند؟»

مواد محركی كه مخدر نیستند!

در این سال‌ها،انواع موادمخدر آنقدر وسیع و گسترده شده است مانند لباس، كفش و كیف كه در یك دوره مدلی از آن مد و پرمصرف می‌شود؛در دوره‌ای دیگر ماده مخدر جدیدی جای آن را به خود اختصاص می‌دهد.در این وادی گسترده موادمخدر،موادمحركی نیز به بازار آمده است و مهم‌ترین تبلیغ قاچاقچی‌ها آن كه باعث شده جوانان كنجكاو،راحت‌تر به سمت آن كشیده شوند؛«عدم اعتیادآوری» آن است. علاوه بر آن، دلایل نادرست دیگری كه موجب شده برای یك بار هم كه شده این مواد «محرك» كه با خود نام «مخدر» را یدك نمی‌كشند امتحان كنند تبلیغات مثبت این مواد از سوی افراد سودجو است. مانند كاهش اضطراب، استرس، تنش‌های عصبی،ریلكسیشن،زیبایی، شادابی و حتی بالا بردن هوش و استعداد! «ناس»، «گرس» و «پان پراگ» سردمداران موادمحرك این روزها هستند كه غیر از افراد مسن و كمی سن بالا، جوان‌ها و حتی دانش‌آموزان را نیز به سمت خود كشانده است. علاوه بر آنچه در بالا به آنها اشاره شد قیمت پایین و جرایم سبك‌تر این مواد نسبت به موادمخدر دیگر موجب شده بیشتر از مواد دیگر مانند تریاك، هروئین و شیشه به سمت آن راغب باشند.

تبلیغات ضعیف دولتی برابر تبلیغات قوی قاچاقچیان

اتفاقی كه چندان خوشایند نیست و به گفته كارشناس‌های اعتیاد یكی از مهم‌ترین دلایل تمایل به سمت اینگونه مواد، تبلیغات ضعیف دولتی از جمله وزارت بهداشت، وزارت ارشاد، صداوسیما و آموزش و پرورش در مقابل تبلیغات قوی قاچاقچیان است و از سوی دیگر سازمان‌های مردم نهاد نیز فعالیت‌های كمرنگی در این خصوص انجام داده‌اند و علاوه بر آن خانواده‌ها اعتیاد را فقط برای همسایه می‌دانند برای همین كمتر تمایل دارند برای آموزش به سراغ مراكزی بروند كه اطلاعات لازم را كسب كنند. متاسفانه دسترسی به موادمحركی مانند «ناس»، «گرس» و «پان پراگ» آنقدر ساده شده است كه به گفته معاون سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌توان آنها را به راحتی آن هم با قیمت نه چندان بالا خریداری كرد . اتفاق ناخوشایندی كه هر روز بیشتر از دیروز جوان‌های كشور را به سمت خود می‌كشد و شاید هر روز دیرتر از دیروز باشد تا مسئولان، مردم و خانواده‌ها فكری برای شكستن این شاخ غول لعنتی پیدا و پیاده كنند.

وقتی از موادمحرك حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟

«در بین سه ماده محرك «ناس»، «گرس» و «پان پراگ»؛ «گرس» در ایران قدیمی‌تر است كه از برگ، ساقه و صمغ گیاه گرس گرفته و به صورت سیگار و نخی فروخته می‌شود.»این گفته‌های سعید صفاتیان،معاون سابق ستاد مبارزه با موادمخدر است.او در این باره می‌گوید: «ناس» در كشورهای همسایه مانند افغانستان و پاكستان بیشتر به صورت آدامس جویده می‌شود و حتی به صورت سنت و فرهنگ این دو كشور درآمده است. «پان پراگ» یك ماده محرك جدید است كه تقریبا می‌توان گفت با تركیب تنباكو، آهك، خاكستر، ادویه‌های معطر، ساخارین و اسانس‌ها و افزودنی‌های غیرمجاز ساخته می‌شود. در برخی گزارش‌ها تركیبات سمی و خطرناكی همچون آرسنیك، كربنات، منیزیم و سرب نیز در این مواد مشاهده شده است و قاچاقچیان معمولا این ماده محرك را به صورت خوشبوكننده در اختیارمصرف‌كننده‌ها قرار می‌دهند. نكته هر سه این مواد، اعتیادآوری شدید آنهاست و متاسفانه غالبا بر این تصور هستند كه با مصرف «گرس» یا «ناس» و «پان پراگ» اعتیاد پیدا نمی‌كنند.

مصرف‌كننده‌ها چه كسانی هستند؟

«گرس» را افرادی كه سن بالا دارند بیشتر مصرف می‌كنند و گرسی‌های مزمن هستند چون در روز 5 تا 10 نخ می‌كشند. «پان پراگ» بیشتر جوان‌ها به سمت آن كشیده می‌شوند كه هم به صورت تزریقی،كشیدنی و هم در بسته‌های شیك خوردنی مثل خوشبوكننده وجوددارد.«ناس» هم بیشتر به صورت جویدنی است و در كشورهایی مانند افغانستان و پاكستان بیشتر افراد سن بالا از آن استفاده می‌كنند و در ایران هم معمولا افراد سن بالا به سمت «ناس» كشیده می‌شوند. قیمت‌های آنها هم متفاوت است. «ناس» و «پان پراگ» هم قیمت‌های مختلفی دارد.برای «ناس» و «پان پراگ» واحد خاصی وجود ندارد.بیشتر كیلویی و بسته‌ای می‌خرند درنتیجه قیمت آنها متنوع است.

آسیب‌های این سه ماده كله پوك كن

عوارض موادمخدر و محرك در كل به سه دسته تقسیم می‌شود. عوارض جسمی،روانی و اجتماعی.این موادمحرك عوارض جسمی كمی دارند و عوارض‌شان بیشتر روانی و اجتماعی است.خودكشی‌ها، دیگركشی‌ها، سوءظن‌ها و... از جمله عوارضی است كه بعد از مصرف این مواد دچار آن می‌شوند و بعد از آن وارد عوارض اجتماعی آن می‌شویم كه خطرناك است.شما با آدم‌هایی سر و كار دارید كه قضاوت ندارند، آینده نگر نیستند، فكر سالم ندارند و همیشه در حال هضیان‌گویی هستند.توهم‌های مختلف بینایی،شنوایی،بویایی و لامسه از جمله توهم‌های معمول این محرك هاست. در برخی موارد هم هضیان‌ها به عمل تبدیل می‌شود،مثلا كسی كه پنجره را باز می‌كند ارتفاع آن 10 طبقه است و این در حالی است كه روبه‌روی خود یك درخت میوه می‌بیند و می‌خواهد میوه بكند و از آن بالا به پایین سقوط می‌كند. یا با ماشین با سرعت 150 كیلومتر بدون خط ترمز به یك دیوار می‌كوبد یعنی دیواری ندیده! به همین خاطر گفته می‌شود آسیب‌های اجتماعی مصرف این نوع مواد در راس قرار دارد و بعد از آن آسیب‌های روانی و جسمی دیده می‌شود.

سیستم استاتیك پیروز در برابر سیستم دینامیك بازنده

دكتر صفاتیان می گوید:اگر دو فرهنگ سیستم قاچاقچیان و ضدقاچاقچیان را در مقابل یكدیگر قرار بدهیم سیستم ضدقاچاق یك سیستم استاتیك است و سیستم قاچاق دینامیك. سیستم استاتیك یعنی فرض را بر آن بگیرید كه وزارت بهداشت قصد دارد داروی جدیدی تولید كند. تا این دارو در وزارت بهداشت تایید شود، در خط چرخش تولید قرار بگیرد و مجوزهای قانونی‌اش را بگیرد بیش از یك سال طول می‌كشد. اما سیستم دینامیك و قاچاق اینطور نیست. به محض اینكه ببیند به عنوان مثال «ناس» در بازار طرفدار و مشتری دارد به سرعت آن را در سطح شهر پخش می‌كند. یعنی 24 ساعت هم طول نخواهد كشید. این سیستم خود به خود پویا و متحرك است. برعكس سیستم استاتیك كه كند و لاك پشتی حركت می‌كند. فرهنگ خردی كه در سیستم قاچاق وجود دارد بسیار قوی است. این خرده فرهنگ در بخش دولتی و ضدقاچاق بسیار ضعیف است.چندی پیش، رئیس پلیس موادمخدر اعلام كرده بود دسترسی به موادمخدر 5 الی 7 دقیقه تا یك ساعت است.مهم نیست چند دقیقه طول می‌كشد كه مصرف‌كننده به مواد موردنظر خود دسترسی پیدا می‌كند مهم این است معتاد هر زمان كه احساس نیاز به مواد داشته باشد می‌تواند آن را تهیه و مصرف‌كند. هیچ بیماری به مراكز درمان نیامده كه بگوید چون مواد پیدا نكرده می‌خواهد ترك كند.

راه حل چیست؟

خرده فرهنگ آنقدر در بین سیستم قاچاق قوی است كه باید سیستم مقابل قوی‌تر عمل كند.یعنی صداوسیما و وزارت ارشاد به عنوان دو ركن اصلی برنامه‌ریزی كنند كه خوشبختانه تفاهم نامه‌هایی بین ستاد مبارزه با موادمخدر و صدا وسیما بسته شده مبنی بر اینكه برنامه‌هایی جهت اطلاع‌رسانی در این خصوص تهیه شود. چون مردم تلویزیون زیاد می‌بینند؛حداقل خانواده معتادین گوش‌شان به این برنامه‌ها تیزتر است. اطلاع‌رسانی در این زمینه بعد از صداوسیما می‌تواند برعهده نهاد آموزش و پرورش باشد.در حال حاضر 20 میلیون جوان در كشور وجود دارد. نكته حائز اهمیت این است كه آموزش و پرورش تا چه حد توانسته است در خانواده‌ها و دانش‌آموزان نفوذ داشته باشد؟ وقتی به‌دنبال پاسخ این پرسش هستیم، شنیده می‌شود بودجه‌ها در این خصوص كم است كه مجلس و كمیسیون آموزش باید این بودجه را به آموزش و پرورش بدهند؛ اما تمام اینها باعث نمی‌شود كه همه كارها را به گردن دولت بیندازیم. خانواده‌ها هم مقصر هستند. بسیاری از خانواده‌ها حاضرند میلیون‌ها تومان خرج كلاس و رفت و آمد فرزندشان كنند.

اینكه در آینده برای آنها چقدر مفید خواهد بود را كار نداریم سوال اینجاست كه همین پدر و مادر برای فرزندشان در حوزه آشنایی با موادمخدر و محرك چقدر هزینه می‌كنند؟ خیلی از مراكز وجود دارند كه وابسته به بهزیستی و وزارت بهداشت هستند و به مردم آموزش می‌دهند و تا حدودی در آموزش و پرورش هم در حال شكل گیری است. چرا پدر و مادرها در این كلاس‌ها حضور پیدا نمی‌كنند؟ چون مردم همیشه احساس می‌كنند كه اعتیاد برای همسایه است. متاسفانه اطلاع‌رسانی درباره وجود چنین مراكزی ضعیف است كه به ضعف اطلاع‌رسانی سیستم‌های دولتی بر می‌گردد. اگر بدانیم بالاترین آسیب اجتماعی در كشور اعتیاد است و 40 درصد زندانی‌ها، 40-50 درصد جرایم، طلاق، كودكان خیابانی، زنان خیابانی و... وابسته به اعتیاد هستند شاید كمی این زنگ خطر هشدار وجود موادمخدر و محرك را با صدای بلندتری بشنویم و به فكر چاره باشیم. اعتیاد حلقه بزرگ آسیب اجتماعی است.وقتی حلقه در این حد وسیع باشد لازم است نگاه دولت،برنامه‌ای كه برای آن ریخته می‌شود، بودجه در نظرگرفته شده و امكانات آن هم قوی‌تر باشد.

بازاریابی اقتصادی، بازاریابی اجتماعی

رساندن اطلاعات به مردم بسیار مهم است چون پایه كار اطلاعات است. یك كارخانه دار تبلیغ می‌كند تا مردم راغب شوند از كالای تولیدی آنها استفاده كنند.مثلا تلاش می‌كند كه چطور مسواكی را كه ساخته‌اند به مردم بفروشند.به این بازاریابی اقتصادی گفته می‌شود. 20سال می‌شود كه علمی در دنیا شكل گرفته به نام بازاریابی اجتماعی كه موضوعات اجتماعی از جمله اعتیاد را در بر می‌گیرد.دربازاریابی اجتماعی بحث بر سر این است كه به مردم آموزش دهند چطور درست مسواك بزنند.این فرهنگ را دولت به تنهایی نمی‌تواند انجام دهد. هیچ جای دنیا این اتفاق نمی‌افتد. هیچ جای دنیا هم دولت كنار نمی‌رود و نمی‌گوید فقط مردم كاری را به تنهایی انجام دهند.یك حد وسط وجود دارد به نام سازمان مردم نهاد كه آنها را باید درگیر كرد چون ارتباط شان با مردم خیلی بیشتر است. دكتر سعید صفاتیان در ادامه می‌افزاید: جرایم موادمخدر و محركی مثل شیشه و هروئین سنگین است كه به عنوان مثال 30 گرم آن حكم اعدام دارد. جریمه كشیدن،میزان حمل،تولید مواد،نفر اصلی،دوم یا سوم بودن،نوع و میزان جریمه را متفاوت می‌كند كه اخیرا جریمه آن سنگین‌تر هم شده است.