وقتی خبر کشف داروی ایرانی ضد ایدز در طول یک سال، سه بار به طور رسمی اعلام و از سوی دولت برایش جشن گرفته می شود، دیدن دکتر مینو محرز بر صفحه تلویزیونی که از ایدز صحبت می کند، عجیب نیست. هر چند که او از ابتدای دهه 60، خود را وقف مبارزه با ایدز و آگاهی بخشی به جامعه جوان ایران کرده و یکی از چهره های شناخته شده بین المللی در این زمینه است.

شاید این سال ها برای او و همکارانش دیر گذشته باشد، اما دور نیست زمانی که «ایدز» واژه ممنوعه ای بود که به هیچ تریبون رسمی راه پیدا نمی کرد و همواره از آن به عنوان بلای جامعه غرب که بسزای فسق و فجور غربیان بر سرشان آمده و در همانجا هم خواهند ماند، نام برده می شد. اما حالا ورق برگشته است و داروی ایرانی تهیه شده چه موفق به درمان قطعی ایدز شود و چه نشود، نفس این پرده برداری و ممنوعیت زدایی، چند گام رو به جلو است. اما تابوی همزاد دیگری وجود دارد که گویا موانع بر سر شکستن مرزهای آهنین آن بیشتر و بزرگ تر است؛ «دانش جنسی».

از رابطه جنسی تا طلاق

چند سالی است که از افزایش طلاق ویژه ای در میان زوج های جوان بسیار سخن گفته می شود و آمارهای نگران کننده و هشداردهنده در این مورد از فرط تکرار، دیگر چندان به چشم نمی آید. اما چندی پیش وقتی یکی از نشریه های نیمه تخصصی بهداشت و پزشکی از قول یکی از روان شناسان تیتر زد؛ «40 درصد طلاق های ایران به علت عدم رضایت جنسی صورت می گیرد» راه برای عده زیادی از پزشکان و متخصصان باز شد تا پس از مدت ها سکوت و یا پوشیده گویی، نسبت به بی اطلاعی ایرانیان از «دانش جنسی» هشدار دهند.

به گفته این متخصصان نیاز جنسی از قوی ترین نیازهای انسان است و رابطه تنگاتنگی با ناخودآگاه انسان دارد؛ بی اطلاعی افراد از شیوه صحیح رفع این نیاز و نحوه ارتباط با طرف مقابل تبعات ناخوشایندی از جمله تنفر از همسر، دلخوری، مقصر دانستن همسر در مشکلات زندگی، انتقام گیری ناخودآگاه، احساس مورد تحقیر واقع شدن به وسیله همسر، نداشتن اعتماد به نفس، احساس کالا بودن و مورد سوءاستفاده قرار گرفتن را در پی دارد. در واقع به واسطه استمرار این مشکلات، طلاق بهترین گزینه از میان گزینه های ناخوشایند موجود است و در غیر این صورت دردی کهنه و زجری فرساینده تا آخر عمر زندگی مشترک به همراه زن و مرد خواهد بود.

علم و فن است

واژه سکس از آن دسته واژه هایی است که بار منفی زیادی با خود حمل می کند و کمتر کسی می پذیرد تا حتی در بحث های علمی و آموزشی آزادانه آن را به کار ببرد.

هر چند برای ترجمه فارسی آن، رابطه جنسی هم اوضاع مساعدتر نیست. اما باید دانست که علم مجزایی به نام دانش جنسی سال هاست که در دنیا به رسمیت شناخته می شود؛ هر چند که موتورهای جست وجوگر اینترنت در کشورمان برای یافتن معنی و ریشه این علم به سد فیلترینگ برخورد می کنند. خوشبختانه مدتی است کسانی که به هر دلیل با مسائل جنسی سروکاردارند، ایرانی نسبتا به رسمیت شناخته می شوند و با مراجعه به کلینیک هایی که کلینیک خانواده نام دارند، می توان از چند و چون دانش ارتباط جنسی اطلاع پیدا کرد.

بررسی رابطه جنسی از نظر روان شناسی سابقه دیرینه ای دارد اما نخستین جرقه های بررسی مجزای به دهه 70 میلادی برمی گردد. در سال 1885 «ژولدیو» در کتابی به جزئیات این مسئله می پردازد و در سال 1890 زنی به نام آلیس در مجموعه مقالاتش برای نخستین بار به مشکلات جنسی به طور واضع و علنی اشاره می کند. تا اینکه در دهه 60 میلادی یک زوج آمریکایی به نام مستر و جانسون با تاسیس یک لابراتور، دانش نوین رابطه جنسی را پایه گذاری می کنند.

دانش رابطه جنسی به تابوها و نقش فرهنگ و سنت در رابطه جنسی می پردازد و برای بیماری ها و ناتوانی ها به دنبال علت و چاره می گردد. به اعتقاد متخصصان این رشته غریزه جنسی تحت تاثیر دو عامل است هورمون غریزه جنسی و قشر مغز. یک انسان به عنوان یک موجود اجتماعی از یک درجه فرهنگی و سطح اجتماعی خاص برخوردار است و می تواند تحت تاثیر عوامل گوناگون که در ذهنش جا گرفته بر غریزه جنسی خود تسلط پیدا کند، می تواند آن را کم و زیاد کند و یا حتی از بین ببرد.در مورد حیوانات تولیدمثل با رفتار آمیزشی بر هم منطبق است، اما در مورد رفتار جنسی حیوان عاقل - انسان- جنبه هایی همچون لذت آفرینی، روان درمانی و نزدیکی عاطفی مطرح می شود .

در طول تاریخ مذاهب، فرهنگ ها و جوامع انسانی نیز همواره در تبیین و تعبیر الگوهای زندگی جنسی و هویت بخشی به آن تلاش کرده اند. به عنوان مثال در دین اسلام توجه ویژه ای به انحرافات جنسی شده و ازدواج امری بسیار مقدس شمرده شده است به طوری که در حدیثی از پیامبر (ص) ازدواج سنت پیامبر خدا و حفاظت کننده ایمان معرفی شده است.

فراز و نشیب های آموزش جنسی در ایران

آن تیتر جنجالی که 40 درصد طلاق ها را مرتبط با عدم رضایت جنسی می دانست از دکتر مجد نقل شده بود، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و موسس نخستین مرکز مشاوره جنسی در ایران. او سال هاست که در زمینه آموزش و مشاوره این موضوع فعالیت می کند و توانسته مجوز برگزاری چند همایش آموزشی را نیز به دست آورد. او اعتقاد دارد که زوج های ایرانی کمترین اطلاع ممکن را از مسائل جنسی دارند و تنها وقتی به متخصصان مراجعه می کنند که مشکلات حاد شده و برای حل آنها دیر است. در حالی که آنها باید بدانند یک رابطه سالم جنسی چیست و وظایف مرد و زن نسبت به همدیگر چگونه است و در اینگونه مسائل هر کدام چه مسوولیتی را برعهده دارند.

او می افزاید؛ ریشه اصلی، مشکل فرهنگی است، یعنی در همه جوامع یکسری تابو وجود دارد که مردم درباره آنها به هر دلیلی صحبت نمی کنند و این عادت در طول تاریخ گسترش پیدا می کند. ما هم سعی در شکستن عرف جامعه نداریم بلکه سعی می کنیم به زبان علمی یکسری مسائل را به جامعه منتقل کنیم. اینکه چطور با هم زندگی کنند، اما خوشبختانه دین اسلام با موضوع آموزش به هیچ عنوان مشکلی ندارد. جالب است که یکی از سمینارهای من در یک مسجد در محله یافت آباد تهران برگزار شد و من بنابر درخواست امام جماعت مسجد پشت تریبون رفتم و برای بیش از هزار نفر در مورد مسائل روابط جنسی به زبانی ساده حرف زدم و بسیار هم مورد استقبال واقع شد.

به شرطی که اسمم را ننویسی

دکتر «الف» یکی از روان شناسانی است که در این زمینه فعال است. او فقط به شرطی حاضر به گفت وگو می شود که نامی از او در گزارش برده نشود. گویا خجالت افراطی به او هم سرایت کرده است.

او معتقد است مراجعانش با اما و اگرهای زیادی به او مراجعه می کنند و وقتی بدانند نمونه ها و موارد مشکلات جنسی در هر شکل ممکن است به رسانه ها کشیده شود، از مراجعه به پزشک پشیمان می شوند. دکتر «الف» در تایید صحبت های دکتر مجد، مشکلات خانوادگی ناشی از مسائل جنسی را بسیار عمیق و گسترده می داند. او می گوید؛ در تمام طول این سال ها به هیچ مورد اختلاف خانوادگی برنخوردم که ردپایی از این مشکل در آن نباشد.

وی با انتقاد از آموزش ندیدن جوانان در دوران بلوغ می گوید؛ سلامت و بهداشت دوران بلوغ از جمله مسائلی است که به آن توجه کافی نمی شود. حتی آموزش های پیش از ازدواج با توجه به رواج در سال های گذشته همچنان مهجور است و با توجه به اهمیت موضوع و حتی به صورت اجباری در بیاید.

وی می افزاید؛ نباید به جوانان و نوجوانان القا کرد که رابطه جنسی گناه است. بلکه باید تفهیم کرد که در قالب غیردینی و غیر از مجرای زناشویی محل اشکال است. در غیر این صورت زن و شوهر جوان بار سنگینی از استرس و احساس گناه را همواره در ناخودآگاه خود حمل می کنند. او مشکل سانسور رسانه ای را نیز مهم ارزیابی می کند و می گوید؛ هنوز وسایل پیشگیری از بارداری قبیح شمرده می شوند و نمی توان در رسانه ها از آنها نام برد. به عنوان مثال گفته می شود که ابزارهای پیشگیری از بارداری مهمترین مانع سرایت بیماری های مقاربتی است. در حالی که اینطور نیست و تنها چند تا از آنها در این زمینه موثرند. اما چون نمی توانیم از آنها نام ببریم مجبوریم به بیان کلی اکتفا کنیم که گمراه کننده است.

یک شروع خوب

شاید این گفته معروف که تمام امکانات در تهران جمع شده در این مورد خاص کاملا مصداق داشته باشد. چرا که لااقل فرهنگسرای خانواده ای در تهران وجود دارد که در زمینه آموزش مسائل جنسی پیش از ازدواج فعال است. طرح «شروع خوب» با حضور کارشناسان و متخصصان زنان و روان پزشک ها به آموزش زوج های جوان می پردازد و به گفته مسوولان برگزارکننده با استقلال خوبی هم مواجه شده است. اما تا رسیدن به نقطه مطلوب و یک شروع خوب برای همه زوج های ایرانی فاصله زیادی وجود دارد. اما آیا شکستن تابوی آموزش مسائل جنسی به زودی فرا خواهد رسید؟