به گزارش سلامت نیوز،ارائه آموزش فنی به مربیان بهداشت مدارس و آموزش بهداشت به مسئولان و معلمان مدارس توسط كارشناسان مبارزه با بیماری‌ها و بهداشت محیط و همچنین برنامه‌های آموزشی جهت اطلاع‌رسانی به دانش‌آموزان و خانواده‌ها در رأس این برنامه‌هاست.
اگر چه بهبود وضعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسزایی در كاهش آلودگی به شپش داشته است، اما همچنان این انگل گستردگی جهانی دارد، به طوری‌كه در دهه گذشته در ایالات متحده آمریكا هر سال 6 میلیون مورد ابتلا به شپش گزارش می‌شود.
شپش مختص جامعه یا طبقه اجتماعی خاصی نبوده و تمام افراد جامعه را مخصوصا در فصول سرد سال ممكن است درگیر كند. شیوع این بیماری در كودكان بسیار بیشتر است و در جنس مونث شایع‌تر از جنس مذكر است.
این حشره، به دنبال تماس‌های نزدیك بین فردی یا هنگامی كه افراد خانواده در فصول سرد برای تامین گرما لباس‌های بیشتری می‌پوشند و به صورت دسته جمعی زندگی می‌كنند، از شخصی به شخص دیگر انتقال می‌یابد.
شناسنامه شپش
شپش حشره كوچكی به رنگ سفید مایل به خاكستری است كه دارای دهانی مخصوص مكیدن خون، دو شاخك و سه جفت پای كوتاه است.
شپش یك انگل خارجی بدن انسان محسوب می‌شود. می‌تواند سر، بدن و عانه را آلوده كند. تخم شپش «رشك» نام دارد و بیضی شكل و سفیدرنگ و به اندازه ته سنجاق است و به مو و درز لباس‌ها می‌چسبد.
شپش در مو و لباس زندگی می‌كند و فقط به خاطر تغذیه روی سطح بدن می‌آید و خودش را به پوست بدن می‌چسباند و پوست را سوراخ كرده و بزاق خود را در زیر پوست تزریق نموده و با مكیدن خون، مواد زائدی را نیز از خود دفع می‌كند. همین تلقیح مواد زائد و بزاق به زیر پوست منجر به ایجاد برآمدگی قرمز رنگ خارش‌داری می‌گردد.
از نظر شدت و شیوع آلودگی به انواع شپش، عواملی چون سن، جنس، نژاد، وضعیت اقتصادی و اجتماعی موثر شناخته شده‌اند. آلودگی در تمام گروه‌های سنی دیده می‌شود ولی شپش سر در كودكان (سنین مدارس ابتدایی) شیوع بیشتری دارد.
نكته اینجاست كه اگر چه به طور معمول شپش در جوامع فقیر و متراكم شایع‌تر است، ولی در شرایط همه‌گیری كلیه طبقات اجتماعی و اقتصادی جامعه را فرا می‌گیرد و حتی در جوامع چندنژادی مشاهده شده كه شپش سر در سفیدپوستان شایع‌تر از سیاه‌پوستان است.
شپش سر: انتقال شپش سر عمدتاً در اثر تماس مستقیم و یا تماس با اشیای آلوده مثل حوله، شانه و برس سر، كلاه، روسری، بالش، لباس‌های خواب و... كه به طور مشترك مورد استفاده قرار بگیرند و یا اینكه در یكجا روی هم قرار داده شوند، صورت می‌گیرد.
همچنین به وسیله صندلی‌های سالن‌های اجتماعات، كلاس‌ها، وسایل نقلیه عمومی و كمدهای لباس، حمام‌های عمومی و استخرها و... هم انتقال انجام می‌شود. گاهی هم به مناطق كم موی بدن مهاجرت می‌كند ولی هرگز در ابرو یا پلك تخم‌گذاری نمی‌كند.
شپش تن: آلودگی به شپش تن در حال حاضر منحصر به جوامعی است كه دچار بحران‌های سیاسی، اجتماعی و فقر هستند و یا به عنوان یك مشكل عمده بهداشتی متعاقب وقوع حوادث و بلایای اجتماعی نظیر جنگ، زلزله، سیل و... اتفاق می‌افتد.
انتقال شپش تن عمدتاً توسط البسه خصوصاً پوشیدن لباس زیر دیگران، استفاده از ملحفه و رختخواب مشترك و حوله صورت می‌گیرد. به علاوه توسط صندلی وسایل نقلیه عمومی و سالن‌ها هم صورت می‌گیرد.
شپش عانه: شپش عانه در مقایسه با دو نوع دیگر از شیوع پایین‌تری برخوردار است. این شپش معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌گردد و لذا در كودكان و مدارس بسیار نادر است. این بیماری در مردان از شیوع و شدت علائم بیشتری برخوردار است و عمدتاً خارش ناشی از آن در ساعات عصر و شب معمول‌تر است.
دردسرهای شپش
آلودگی پوست بدن، موی سر یا عانه روی بدن شخص را «پویكولوزیس»می‌گویند. عوارض مهم پویكولوزیس عبارتند از:
1 – خارش شدید كه فرد را كلافه، خسته و پریشان و بی‌خواب می‌كند و همین امر می‌تواند یكی از علل افت تحصیلی در دانش‌آموزان باشد.
2 – پوسته پوسته شدن و ضخیم شدن پوست در اثر خاراندن زیاد.
3 – عفونت ثانویه پوست، مثل زرد زخم كه در اثر خاراندن شدید رخ می‌دهد.
4 – انتقال بعضی از بیماری‌های خطرناك مثل تیفوس كه شپش تن، ناقل آن است.
راه‌های پیشگیری و درمان
اولین نكته این است كه درمان فرد بیمار در آلودگی به شپش تاثیرگذار نیست. حتی اگر با بهترین روش‌ها نیز درمان شود. چرا كه اگر فردی در مجاورت و تماس نزدیك با یك فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد، حداكثر تا 2 هفته بعد مجددا آلوده می‌گردد، پس مهمترین اصل در مبارزه با شپش، انجام درمان دسته‌جمعی و همگانی و رفع آلودگی از كلیه لوازم و وسایل مورد استفاده افراد به طور همزمان است.
مهمترین نكته در مهار شپش دانش‌آموزان هم بازدید روزانه موی سر و در صورت لزوم بازدید لباس و بدن آنها توسط معلمان و مربیان مدارس و ارجاع سریع موارد آلوده به واحدهای بهداشتی درمانی برای درمان فرد آلوده به همراه خانواده و اطرافیان وی است. پس از درمان ضدشپش، احتمال انتقال آلودگی از بین می‌رود و دانش‌آموز می‌تواند به مدرسه بازگردد.
6 راه مبارزه با شپش
1 – استحمام مرتب و منظم، شانه كردن موهای سر در روز به دفعات مختلف، تمیزكردن و شست‌وشوی منظم برس و شانه و لباس‌ها، روسری و كلاه و دیگر وسایل شخصی از اصول مهم پیشگیری از شپش است.
2 – در شرایط گسترش آلودگی به شپش تن شست‌وشوی لباس و ملحفه در آب جوش به مدت حداقل 30 دقیقه و یا استفاده از ماشین لباسشویی و خشك‌كن و اتو كردن منظم لباس و مخصوصا درزهای لباس برای از بین بردن شپش و رشك مهم است.
3 – پرهیز از تماس لوازم شخصی و لباس‌های افراد آلوده و عدم استفاده از كلاه و شانه و برس دیگران بایستی مورد توجه قرار گیرد.
4 – در موارد آلودگی شدید، شپش سر حتی از طریق پشتی صندلی اتومبیل و اتوبوس، سالن‌های اجتماعات و سمینارها نیز منتقل می‌گردد و باید مورد توجه باشد.
5 – طول موی سر در آلودگی به شپش سر نقشی ندارد و در صورت رعایت مسائل بهداشت فردی و دسترسی به درمان مناسب، كوتاه كردن موی سر ضروری نیست.
6 – در تجربیات دانشكده بهداشت دانشگاه تهران روش پودرپاشی به صورت هفته‌ای یكبار تا 4 هفته با پودر گامابنزن بسیار موثر بوده و آلودگی را تا حد صفر كاهش داده است. این روش در صورت وجود آلودگی شدید و وجود خطر انتشار در بین افراد آسیب‌پذیر انجام می‌شود.
نحوه كار به این صورت است كه دست‌ها، پاها، پشت و جلوی تنه و گردن و همچنین رختخواب‌ها و ملحفه‌ها و البسته باید پودرپاشی گردند.
البته در صورت آلودگی استفاده از داروهای ضد شپش (از جمله شامپو و لوسیون گامابنزن، شامپو و لوسیون پرمترین) طبق دستور پزشك الزامی است.
نظر شما