امروزه به یمن كتابهای روانشناسی، انواع بازی برای كودكان از بدو تولد وجود دارد كه با توجه به سن كودكان، این نوع بازیها طبقهبندی میگردد.
اگر تحلیل دقیقی روی بازی كودك در خردسالی داشته باشیم، میتوانیم تا حد زیادی شخصیت او را در بزرگسالی بیابیم؛ خشونت، كمرویی، عصبی بودن، ترس و وحشت و عدم اعتمادبهنفس در بزرگسالان جزو مواردی هستند كه در بازیهای كودكانه این افراد قابل كشف میباشند و اگر در همان دوران به كمك كودكان برویم، در بزرگسالی با مشكلات كمتری روبهرو خواهندشد.
از بازیكردن كودك خود جلوگیری نكنید زیرا در بازی، كودك توانایی ارتباط جمعی با دنیای اطراف خود را پیدا كرده و قادر به حل مشكلات كوچك و بزرگ خود خواهد بود.
با توجه به زندگی ماشینی امروز و خانههایی كه روزبهروز كوچكتر میشوند، نیازمند یافتن بازیهای مناسب در آپارتمانها هستیم، هرچند هیچكدام از این نوع بازیها جایگزین بازی در فضای باز نمیشود.
روانشناسان معتقدند كه اثرات بازی در فضای باز به مراتب بیشتر از بازی در فضای بسته است. متاسفانه امروزه دنیای بازیهای كامپیوتری چنان دنیای كودكان را اشغال كرده كه از هرگونه بازی فكری و بدنی بازماندهاند و نهتنها سودی به حال كودكان ندارد كه مانع ارتباط جمعی كودك نیز میشود. یكی از اثرات بد بازیهای كامپیوتری، چاقی مفرط كودكان است كه به علت نشستن مداوم مقابل تلویزیون یا كامپیوتر بهوجود میآید. بعضی از این بازیهای كامپیوتری كه جنبه فكری و سرعت عمل دارند، در زمانهای محدود برای بچهها خوب هستند ولی استفاده بیش از حد از این بازیها نهتنها كمكی به آنها نمیكند بلكه تا حدی باعث عصبی و كمحوصلهشدن كودكان نیز میگردد، به همین دلیل استفاده از این بازیها باید كنترل شده و در زمانهای خاصی باشد.
بازیكردن كودكان به رشد اجتماعی و عاطفی آنها كمك میكند،كودك با دنیای واقعی، زیبایی و زشتیهای آن آشنا میشود و كمكم میآموزد كه با همیاری و مشاركت، كارهایش را پیش ببرد. كودك با بازیكردن، میآموزد كه مسوولیتپذیر باشد و راههایی برای بروز و بیان اعتقادات و احساسات خود مییابد.
دكتر رابرت وایت میگوید: «بازی كردن برای همه افراد كاری شادیآفرین است ولی برای كودكان، علاوه بر شادیبخش بودن، عملی جدی محسوب میشود».
بنابراین بازیكردن كودكان را بههیچ عنوان نمیتوان وقت تلفكردن دانست زیرا بخش مهمی از آینده كودك با بازیكردن شكل میگیرد و استعدادهای نهفته و پنهان او، فرصت شكوفایی مییابند. كودك با رعایت مقررات، رقابت، پیروزی و شكست، مبارزه با ترس و خجالت، مسوولیتپذیری و مشاركت آشنا میشود و بدین طریق «برونگری» و تقویت حواس و افزایش توانمندیهای او میگردد.
نكته مهم در بازی كردن، توجه به روحیات كودكان است و بازیها باید متناسب با این روحیات انتخاب شود. بهطور مثال كودكی بیشفعال و پرانرژی است. این كودك حداقل به یك یا دو بازی پرتحرك در روز احتیاج دارد، در غیر این صورت، انرژی كودك انباشته شده و موجب بروز مشكلات رفتاری در او میشود، بنابراین در انتخاب بازی باید به میزان سلامتی، بهره هوشی، جنسیت، خلاقیت، شرایط روحی و فرهنگ خانواده توجه كرد.
والدین باید برای بازیهای روزانه كودك خود برنامهریزی داشته باشند و آن را جهت دهند. مثلا قراردادن حداقل یك بازی آموزشی در روز برای كودك الزامی است.
شایان، كودكی بود كه از 3سالگی تحت تعالیم پدر و مادر خود به بازیكردن درست و هدفمند پرداخت و به همین علت در 7 سالگی از لحاظ ذهنی، درسی، برخورد اجتماعی و گروهی از سایر همكلاسیهای خود بالاتر بود و این بازیهای طبقهبندی شده به او كمك كرد تا از نظر درسی بهخصوص در یادگیری زبان دوم و ریاضیات عملكردی عالی داشته باشد.
با بازی كردن میتوانیم چنان به كودك خود نزدیك شویم كه او ما را مثل دوست خود بداند. والدینی كه در كودكی فرزندانشان، زمانهایی را به بازی با آنها اختصاص دادهاند، مشكلات كمتری در سنین نوجوانی با آنها داشتهاند زیرا در نهان كودك، اعتماد به پدر و مادر شكل گرفته و در سن نوجوانی هم قادر به برقراری ارتباط با والدین خود هستند.
از بازیهای مهم و اساسی كودكان، بازیهای تخیلی است كه به رشد و خلاقیت كودك كمك بسیاری میكند. اینگونه كودكان خلاق در بزرگسالی میآموزند كه در مواجهه با مشكلات سوار بر ابر خیال شده و راهحلهای فوقالعادهای بیابند. كودكانی كه در كنار این بازیهای خلاق، بازیهای آموزشی نیز دریافت كردهاند، راهحلهای واقعیتری مییابند، در نتیجه خلاقیت و عملكرد صحیح از كودكی در عمق وجود آنها جا میگیرد.
كودكانی كه خلاقیت قوی دارند، اغلب كسانی هستند كه قادر به سرودن شعر، نواختن ساز یا نقاشیكشیدن هستند و این افراد در بزرگسالی نیز به یك موسیقیدان، نقاش، خطاط، كارگردان یا نویسنده خوب تبدیل میشوند.
یكی دیگر از بازیهایی كه به شكلگیری شخصیت كودك كمك میكند، بازیهای تقلیدی است. كودك در این بازیها میآموزد كه نقش فرد دیگری را بازی كند (مثلا نقش پدر و مادر، معلم، خاله و...) ایفای این نقشها در مرحله اول دقت و نكتهسنجی كودك را برای بهتر بازیكردن بالا میبرد و در مرحله بعد به او یاد میدهد كه خود را بهجای دیگران گذاشته و شرایط آنها را درك كند.
در بازی كردن، سن كودك خود را فراموش نكنیم. او قرار نیست كه هر چیز را بهطور كامل و صحیح انجام دهد. پس، از محدود كردن او در بازیها بپرهیزید. همچنین از خطدادن بیش از حد، به گونهای كه كنترل بازی در دست شما قرار بگیرد، خودداری كنید.
اسباببازیهای گرانقیمت، خلاقیت كودك را افزایش نمیدهد. كودك هرگز به قیمت یك اسباببازی نگاه نمیكند. حتی ممكن است جذابیت بازیكردن با یك تكه چوب برای او بسیار بیشتر از اسباببازی گرانقیمت و ارزشمندی باشد كه شما خریدهاید. در خرید پیش از هر كاری به ایمنی اسباببازی و سپس عملكرد آن دقت كنید اما در نظر داشته باشید كه مهمتر از هر چیز برای كودك، بازی كردن با بزرگترهاست. در آن حالت، هر اسباببازیای برای آنها جذاب خواهد بود، حتی اگر این اسباببازی یك ماهیتابه باشد! مهم این است كه فضای بازی كودك دلپسند و شاد باشد.
در حین بازی به نحوه ادای كلمات كودك و رفتارها و برخوردهای او دقت كنید. كلمات و برخوردها، آینه تمامنمای طرز حرفزدن و برخوردكردن شما و معلمان اوست. تجربه ثابت كرده كه كودك بیش از هر كس از پدر و مادر و معلمان خود تاثیر میگیرد و نیمی از دنیای كودك در آرزوی تبدیلشدن به پدر و مادر یا معلم خود سپری میشود. از نظر كودك، كاملترین و قدرتمندترین افراد، والدین و معلمهای او هستند و به همین دلیل اگر نكته منفیای را در رفتار كودك خود مشاهده كردید، در برخورد خود جستوجو كنید.
در دنیای تكفرزند امروز، حضور در محیطهایی مانند پارك، شهربازی و زمین بازی كودكان به یك ضرورت تبدیل شده است. در اینگونه مكانها، بگذارید كودكتان، خود، دوستانی پیدا كرده و با آنها بازی كند و بهطور جدی از وارد شدن به دنیای آنها بپرهیزید. با این كار كودك خود را به فردی اجتماعی و مستقل تبدیل كنید.
منابع
1ـ روانشناسی بازی كودكان ـ افشین پاآهو (اینترنت)
2ـ بازی با كودكان امروز ـ رابرت ك.جلانگ
3ـ تربیت كودك و نقش والدین
نظر شما