به این منظور پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور پس از انجام بررسی‌ها در سطح ملی و بین‌المللی تدوین بانک اطلاعات زمین‌شناسی پزشکی را در دستور کار خود قرار داد. این بانک با هدف ارائه اطلاعات پایه ، شناسایی عوامل و فرآیندهای زمین‌شناسی موثر بر سلامتی ، جلوگیری یا کاهش مخاطرات زیست محیطی و ایجاد ظرفیت‌های پژوهشی برای علاقه‌مندان و متخصصان علوم زمین و پزشکی بانک اطلاعات زمین‌شناسی پزشکی را ایجاد کرده است. مطمئنا تدوین بانک اطلاعات زمین‌شناسی پزشکی فصل آغازین ایجاد ظرفیت مطالعات این رشته در ایران است.
شرایط زمین‌شناسی مناسب ، لازمه وجود حیات در هر منطقه‌ای از کره زمین است. آنچه به صورت اولیه مهم است ، وجود اکسیژن ، آب و محیطی است که جانداران بتوانند در آن زندگی کنند. این موارد از ابتدای زندگی بشر برای انسان مشخص بوده‌اند و به همین دلیل جوامع انسانی در مناطقی که این شرایط وجود داشت ، گسترش یافت. با گذشت زمان و احتیاج به منابع طبیعی، بشر بیشتر در معرض عوامل محیطی خاص قرار گرفت. در مراجع تاریخی بسیاری از تمدنها، به رابطه محیط و سلامتی انسان توجه شده است. در بسیاری از این مراجع ، مشکلات سلامتی ذکر شده با محیطهای شغلی ارتباط داده شده است ؛ ولی در برخی موارد ارتباط با محیط طبیعی نیز به عنوان یک منشاء برای مشکلات سلامتی آورده شده است. به عنوان مثال، در یک کتاب پزشکی چینی که به 3 قرن پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد ، به رابطه محیط زیست و سلامتی اشاره شده است. در دوره سلسله سانگ (1000 ق م) و سلسله مینگ (قرن 14 تا 17 بعد از میلاد) ، وجود بیماری‌های تنفسی مرتبط با خرد کردن سنگها و همچنین سمیت سرب در مشاغل مختلف اثبات شده بود. بعلاوه در مدارکی که از سلسله تانگ باقی‌مانده، به خاصیت سمی سرب ، نقره ، مس ، آنتیموان و جیوه اشاره شده است.
امروزه با گسترش علوم جدید و انجام تحقیقات گسترده در ارتباط با تاثیرات محیطی بر سلامتی انسان، وجود رابطه میان شرایط زمین‌شناسی و سلامتی به طرز شگفت‌آوری به اثبات رسیده است. در این خصوص مثالهای فراوانی وجود دارد که براساس تحقیقات مشخص شده‌اند و به این ترتیب علاوه بر شناسایی منشاء مشکلات موجود در سلامتی مردمان در مناطق مختلف ، برای برطرف کردن آن مشکلات اقدام شده است. با توجه به اثبات علمی ارتباط بسیاری از بیماری‌ها با زمین‌شناسی ، شاخه جدیدی از علم به نام زمین‌شناسی پزشکی بنیان گذاشته شده است. این علم جدید در واقع موضوعات میان رشته‌ای پزشکی و زمین‌شناسی را بررسی می‌كند.
تشکیل گروه کاری بین‌المللی زمین‌شناسی پزشکی از سوی انجمن بین‌المللی زمین‌شناسی در سال 1996 اولین اقدام رسمی در این خصوص بوده است. در ادامه فعالیت‌های رسمی، یونسکو در سال 2000 اقدام به تعریف طرحی در ارتباط با زمین‌شناسی پزشکی کرد. در سال 2004 انجمن بین‌المللی زمین‌شناسی پزشکی با حضور 150 متخصص از 71 کشور (IMGA) تشکیل شد و در 24 ژانویه سال 2006 انجمن بین‌المللی زمین‌شناسی پزشکی (IMGA) با هدف مطالعات موردی در این شاخه از علم رسما آغاز به کار کرد. هم‌اکنون در سراسر دنیا فعالیت‌های زیادی در این باره در حال انجام است که از مهمترین آنها می‌توان به طرح اطلس ژئوشیمی اروپا که با مشارکت 26 کشور اروپایی در حال انجام است ، اشاره کرد. در همین خصوص با توجه به تنوع شرایط و فاکتورهای زمین شناسی در ایران ، تشکیل پایگاه داده‌های زمین‌شناسی پزشکی ایران ضروری به نظر رسید. به همین منظور تاکنون فعالیت‌های بسیار زیادی طی 3 سال گذشته در پایگاه ملی داده‌های علوم زمین ایران انجام گرفته است. فعالیت پایگاه ملی داده‌های علوم زمین را می‌توان در قالب جمع‌آوری اطلاعات مربوط به بیماری‌های مرتبط با زمین‌شناسی ، تهیه ساختار بانک اطلاعاتی و فرمهای گردآوری اطلاعات، جمع‌آوری اطلاعات موارد اثبات شده و شناسایی مناطق پرخطر در ایران اشاره کرد. در مجموع می‌توان نتایج تهیه بانک اطلاعات زمین‌شناسی پزشکی را در کمک به آمایش سرزمین، ایجاد ظرفیت ملی برای شناسایی مناطق پرخطر ، بهبود وضعیت سلامت ساکنین مناطق پرخطر و کاهش هزینه‌های درمانی ، تهیه گزارش‌های هدفمند زمین‌شناسی پزشکی، ارتقای شفافیت گزارش‌دهی بیماری‌ها و تهیه نقشه‌های پراکندگی بیماری‌ها دانست.
پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور در تلاش است با تهیه بانک داده‌های زمین‌شناسی پزشکی و همچنین مشارکت فعال نهادهای ذی‌ربط در این خصوص گام جدیدی در بهبود سلامت هموطنان بردارد.

حلقه مفقوده بیماری‌ها

زمین‌شناسی پزشکی علمی است که به بررسی تاثیر فاکتورهای زمین‌شناختی (ژئوشیمیایی و ژئوفیزیکی) بر سلامت می‌پردازد و گفتنی است این علم از جمله شاخه‌های بسیار جدید در حیطه علوم زمین و خاصه زمین‌شناسی است.
در حال حاضر در سراسر جهان مطالعات متعددی درخصوص تاثیرات مستقیم و مخرب عوامل محیطی بر انسان و حیوان آغاز شده است که از نمونه‌های مشابه آن می‌توان به مواردی همچون ارتباط نهشته‌های طلادار رسوبی و آرسنیسم بومی در چین ، ارتباط نهشته‌های زغال‌دار و بیماری نفروپاتی بومی بالکان در رومانی ، رده‌بندی کیفیت آب براساس خطر فلوئوروز در انگلستان و آلودگی آرسنیک در آب چاهها در بنگلادش اشاره کرد.
به گفته مهندس مهرداد شیرزاد ، کارشناس ارشد پایگاه ملی داده‌های علوم زمین و سازمان زمین‌شناسی از ویژگی‌های مهم این بانک ارائه نقشه‌های مختلف از جمله تحلیلی از وضعیت عناصر متشکله پوسته ایران زمین و نیز ارائه اطلاعات توصیفی ، گزارش‌های مهم ، مقالات ، اخبار و واژه‌های تخصصی در علم زمین‌شناسی پزشکی است و مراجعه‌کننده می‌تواند از آن بهره‌برداری کند ، حتی به تحلیل آنها بپردازد. به این منظور اطلاعات جانبی موجود در این بانک نیز می‌تواند کمک شایانی به روشن شدن مسائل مرتبط با زمین‌شناسی پزشکی كند.
شیرزاد می‌افزاید: طراحی بانک اطلاعات زمین‌شناسی پزشکی از اوایل سال 1385 آغاز شد تا پس از تکمیل از درگاه سایت پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور www.ngdir.ir به کاربران ارائه شود. با توجه به حجم فراوان توانمندی‌‌های معدنی در سطح ایران و به تبع آن توسعه فعالیت‌های صنعتی و معدنی ، پیچیدگی زمین‌شناسی و از طرف دیگر ، گسترش شهرسازی و وجود بیماری‌هایی با علل نامعلوم، بررسی‌های زمین‌شناسی پزشکی در ایران ضروری به نظر می‌رسد. پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور پس از انجام بررسی‌ها در سطح ملی و بین‌المللی تدوین بانک اطلاعات زمین‌شناسی پزشکی را در دستور کار خود قرار داده است. در این راه از مطالعات بخش زمین‌شناسی پزشکی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نیز بهره‌برداری شده است. این بانک با هدف ارائه اطلاعات پایه ، شناسایی عوامل و فرآیندهای زمین‌شناسی موثر بر سلامتی ، جلوگیری یا کاهش مخاطرات زیست محیطی و ایجاد ظرفیت‌های پژوهشی برای علاقه‌مندان و متخصصان علوم زمین و پزشکی بانک اطلاعات زمین‌شناسی پزشکی را ایجاد کرده است. تدوین بانک اطلاعات زمین‌شناسی پزشکی فصل آغازین ایجاد ظرفیت مطالعات این رشته در ایران است.

آخرین اطلاعات پزشکی و زمین

این بانک اطلاعات براساس جدیدترین متد ارائه اطلاعات نقشه از طریق اینترنت طراحی شده است و صفحات وبی آن کاملا پویا هستند و نیز این امکان را دارد تا با اتصال به بانکهای دیگر سایت پایگاه ملی داده‌های علوم زمین ابزار تحلیلی بهتر و قوی‌تری را در اختیار کاربران قرار دهد. مهمترین اهمیت این طرح اطلاع‌رسانی و هشدار به تمامی مسوولان و دست‌اندرکاران بحث سلامت است تا با گسترش مطالعات در این خصوص درصد بیماری و مرگ و میر حاصل از مواد را که هم اینک در کشور به وفور یافت می‌شود کاهش دهند. در حال حاضر ، این بانک تنها از سوی پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور در حال تهیه و پیگیری است ؛ لذا سابقه فعالیت‌ها و طرحهای بسیار پراکنده در کشور وجود دارد اما متاسفانه در حال حاضر اهمیت این مقوله هیچ تناسبی با مطالعات صورت گرفته ندارد و می‌باید هر چه سریع‌تر با بسیج نهادهایی نظیر سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی به عنوان متولی بحث زمین‌شناسی پزشکی ، وزارت درمان و آموزش پزشکی به عنوان مشتری اصلی تحلیل‌ها و اطلاعات تولید شده ، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان دامپزشکی کشور ، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان انرژی اتمی با در اختیار قرار دادن امکانات مناسب ، به توسعه مطالعات اجرایی زمین شناسی پزشکی مبادرت کند. امکان ثبت داده‌های فرامرزی هم در این سایت وجود دارد ؛ اما ثبت نتیجه مطالعات فرامرزی مشکلی را از مشکلات ما کم نمی‌کند. یادآور می‌شود این شاخه از علم حتی در پیشرفته‌ترین کشورها نیز ابعاد ناشناخته بسیاری دارد. لذا در صورتی که نمونه‌های مطالعاتی مشابه با آنچه در کشور ما به صورت مشکل وجود دارد ، یافت شود می‌توان از روش اجرا و نتایج آن برای برنامه‌ریزی استفاده کرد. در این سایت ثبت هر اطلاعاتی به تهیه نقشه پراکندگی و تحلیل‌های بعدی درخصوص ویژگی‌های ایران زمین منجر می‌شود.

رابطه زمین وسلامت جدی است

به گفته شیرزاد ، این مبحث در آینده‌ای بسیار نزدیک تبدیل به یکی از اصلی‌ترین مباحث زمین‌شناسی می‌شود ؛ چرا که رابطه بسیار مستقیم با حیات و سلامت مردم دارد. اما مهم این است که ما مجبور به پرداختن به آن بشویم یا راهکار‌های پیشگیرانه را انتخاب کنیم و مسلم است که در حالت دوم آسیبهای احتمالی به حداقل خود می‌رسد.
ناگفته نماند، متاسفانه اهمیت این علم در کشور ما هنوز بدرستی درک نشده است و یکی از مهمترین دلایلی که تاکنون به آن نپرداخته‌اند ، نیز ناآشنایی جامعه پزشکی با تاثیرات مواد موجود در زمین است. به طور مثال ، چرا زلزله این همه مورد توجه مردم قرار دارد و در مقابل پدیده فرونشست اصلا مورد توجه اقشار مردم نیست؟ جواب این پرسش در ارتباط هر یک با حیات مردم نهفته است. در حالی که خسارات ناشی از فرونشست را می‌توان به مراتب بزرگتر از زلزله دانست ؛ چرا که خسارات این پدیده هرگز قابل جبران نیست. اما مرگ و میر ناشی از زلزله را می‌توان با مقاوم‌سازی کنترل کرد. در نتیجه جامعه پزشکی ویژه تک‌تک پزشکان عزیز باید در مواجهه با بیماری‌های متعدد منشاء بیماری را نیز مدنظر قرار دهند و اطلاعات هر یک را ثبت کنند و پس از مدتی با گردآوری اطلاعات و تحلیل و بررسی آن ، نتایج حاصله نوید مطالب بسیار مهمی خواهد بود که تاکنون با وجود تاثیر آن بدان پرداخته نشده بود.