فقط چند روز دیگر به پایان برنامه واكسیناسیون هپاتیت نوجوانان 17 ساله باقی مانده و از آنجا كه ما ایرانیها علاقه وافری به ایستادن در صف داریم و معمولا آخر وقت را هم به اول وقت ترجیح میدهیم، احتمالا هنوز خیلی از ما هستیم كه فرزندمان را روانه مراكز بهداشتی نكردهایم.
اگر این تاخیر فقط به خاطر پشت گوش انداختن باشد، توصیه ما این است كه هرچه زودتر دست به كار شوید، اما اگر از این و آن شنیدهاید كه واكسن هپاتیت عارضه دارد و سری كه درد نمیكند دستمال نمیبندند و از این جور طبابتهای خالهزنكی، این مقاله میتواند همه ابهامات شما درباره این واكسن را برطرف كند.
1 - واكسن هپاتیت چه فایدهای دارد؟
خب، فایدهاش این است كه گیرنده واكسن را در 90درصد موارد علیه هپاتیت ایمن میكند. اما به جواب این سوال، اینها را هم باید اضافه كرد: این بیماری پس از سل و مالاریا شایعترین بیماری عفونی دنیاست.
300 میلیون نفر آلوده به ویروس هپاتیتB و حدود 170میلیون بیمار آلوده به هپاتیت C در جهان زندگی میكنند كه میتوانند به راحتی با عدم رعایت نكات بهداشتی ویروس هپاتیت را به دیگران انتقال دهند. به همین دلیل، سالانه بیش از 50 میلیون نفر نیز به تعداد افراد آلوده به ویروس هپاتیت اضافه میشود. این درحالی است كه در دنیا فقط 40 میلیون نفر آلوده به ویروس ایدز هستند!
2 - آیا در كشور ما هم خطر هپاتیت جدی است؟
در حال حاضر ما در كشورمان حدود 2 میلیون نفر آلوده به ویروس هپاتیت B و بین 200 تا 300 هزار نفر مبتلا به هپاتیت C داریم. به عبارتی، 7/1 درصد جمعیت كشور ناقلین مزمن هپاتیت B و 1/3 درصد جمعیت كشور نیز به ویروس هپاتیت C آلوده هستند.
البته خوشبختانه اكثر كسانی كه در ایران به هپاتیت B آلوده هستند، هپاتیت غیرفعال دارند (كسانی كه فقط ویروس در بدنشان وجود دارد) و فقط باید هر 6 ماه یك بار آزمایش بدهند، ولی در عوض، متاسفانه هپاتیت C و B بیشتر در سنین بین 20 تا 40 سالگی دیده میشود.
مناطق جغرافیایی دنیا از نظر درصد انسانهای آلوده به هپاتیت به 3 دسته تقسیم میشود: 1 - مناطقی با آلودگی كم، كه میزان ناقلین هپاتیت آن كمتر از 2 درصد و شامل آمریكا و اروپاست. 2 - مناطق با آلودگی متوسط، بین 2 تا 7درصد است. 3 - مناطقی با آلودگی بالا كه میزان ناقلین بیش از 7 درصد و شامل كشورهایی همچون چین و تایوان است.
ایران تا 10 سال پیش در منطقه با شیوع متوسط قرار داشت (حداقل 3درصد ابتلا به هپاتیت در كشور) اما باز جای شكرش باقی است كه در حال حاضر با پیشگیری و اجرای واكسیناسیون كشوری، در برخی از نواحی، میزان ابتلا به زیر 2 درصد رسیده است؛ به عنوان مثال در تهران میزان شیوع كمتر از 2 درصد است.
3 - واكسن هپاتیت از كی ساخته شد؟
ویروس هپاتیت B را در سال1965 دكتر بلامبرگ كشف كرد و به خاطر این كشف، جایزه نوبل را هم گرفت. یكی از همكاران بلامبرگ، به نام میلمن، آزمایش تشخیص هپاتیت را ابداع كرد و از سال 1971 غربالگری خونهای اهدایی بوسیله این تست، در آمریكا آغاز شد.
این غربالگری، آمار انتقال بیماری از طریق انتقال خون را 25 درصد كاهش داد. در همان سال 1970 بود كه بلامبرگ و میلمن، واكسن بیماری را هم تولید كردند. البته تا واكسن هپاتیت به تایید برسد، 11 سال طول كشید و در سال 1981 بود كه FDA واكسن پلاسمایی هپاتیت را برای استفاده انسانی تایید كرد.
این واكسن از پلاسمای خون افرادی كه به این بیماری مبتلا شده و بهبود یافتهبودند به دست میآمد و برای همین، هم تولید آن مشكل بود، هم نسبتا پرعارضه و هم گران. شركت مرك این واكسن را با عنوان «هپتاواكس» تولید كرد و تا سال 1990 هم از این واكسن استفاده میشد، اما در سال 1986 نسل دوم این واكسنها از طریق مهندسی ژنتیك ساخته شد كه به آن «نوتركیب» میگویند.
4 - چه كسانی حتما باید واكسن بزنند؟
از 13 سال پیش، این واكسن در ایران جزو برنامه كشوری واكسیناسیون محسوب شده و به تمام نوزادان باید تزریق شود. اما سایرین چطور؟
اولا نوجوانان زیر 18 سال باید این واكسن را بگیرند كه برنامه كشوری كه فعلا در حال اجراست هم با همین هدف ترتیب داده شده. در بزرگسالان هم، آنها كه جزو گروه پرخطر از جهت ابتلا به هپاتیت B محسوب میشوند باید این واكسن را تزریق كنند.
این افراد عبارتند از: والدین و فرزندان و همسر شخص مبتلا به هپاتیت، دانشجویان گروه پزشكی، جراحان، پزشكان، پرستاران، ماماها، دندانپزشكان، كمك دندانپزشكان و كلیه پرسنل كادر بهداشت و درمان، بیماران تحت دیالیز، كارشناسان و تكنسینهای آزمایشگاههای تشخیص طبی، پرسنل مؤسسات نگهداری كودكان عقبافتاده و خانه سالمندان، دریافتكنندگان محصولات خونی و پرسنل زندان.
واكسیناسیون افراد فوق در درجه اول قرار دارد و اگر تمامی این گروهها واكسینه شدند، بهتر است در صورت وجود امكانات كافی سایر افراد جامعه نیز واكسینه شوند. در حال حاضر واكسیناسیون همه افراد جامعه در برنامه كشوری نیست اما به هر حال گروههای در معرض خطر اولویت دارند.
در آمریكا، تا قبل از سال1991، واكسن را فقط برای افراد در معرض خطر توصیه میكردند، اما از آن سال، واكسیناسیون را در بدو تولد برای همه نوزادان توصیه كردند و علتشهم این بود كه مطالعات نشان داد 30 درصد از افراد مبتلا به هپاتیت، هیچ عامل خطر شناختهشدهای نداشتند.
همچنین معلوم شد بچههایی كه به هپاتیت مبتلا میشوند، سه برابر بیشتر از بزرگسالان به سرطان كبد و بیماریهای مزمن مبتلا میشوند.
5 - واكسیناسیون چطور كامل میشود؟
براى ایجاد مصونیت دائمى باید سه تزریق در سه نوبت طبق برنامه انجام شود: نوبت دوم یك ماه بعد و نوبت سوم 6 ماه بعد. اگر یك نوبت تزریق فراموش شد، باید به مجرد یادآورى تزریق را انجام داد، در این صورت نیازى به تجدید واكسیناسیون از ابتدا نیست. نوجوانان بین سنین 11 تا 15سالگى تنها دو تزریق با فاصله 4 تا 6 ماه لازم است. واكسن هپاتیت را مىتوان همزمان با دیگر واكسنها تزریق كرد.
6 - آیا امكان دارد واكسن هپاتیت باعث ایجاد بیماری شود؟
نوعی از واكسن وجود دارد كه در واقع همان آنتی ژن ویروس هپاتیت HBsAg است كه از پلاسمای خون ناقلین سالم بدست آمده و تغلیظ شده است، اما نوع دیگری از واكسن وجود دارد كه به روش نوتركیبی (Recombinant) تهیه میشود و در واقع هیچ خطری برای آلودگی ایجاد نمیكند. در حال حاضر در كشور ما از نوع نوتركیبی استفاده میشود كه چون شامل قطعات آنتی ژن ویروس ساخته شده به روش صنعتی یا مهندس ژنتیك است، احتمال آلودگی آن صفر است. ایمنیزایی واكسن با سه نوبت حدود 95 درصد است.
7 - عوارض واكسن هپاتیتB چیست؟
بروز نشانههایی از واكنشهای آلرژیك (كه البته فوقالعاده نادرند) مثل اختلال در تنفس یا بلع، خارش(به ویژه در دستها و پاها) التهاب چشمها، صورت و یا داخل بینی ، خستگی و ضعف غیرمعمول نیاز به توجه سریع پزشكی دارد. عوارضی مثل درد مفاصل، تب، ضایعات پوستی (كه ممكن است روزها، حتی هفتهها بعد از واكسینهشدن اتفاق بیفتد) هم بسیار نادرند، ولی اگر اتفاق بیفتد باید با پزشك مشورت كرد.
سایر عوارض جانبی كه شایعترند، به اقدامات پزشكی - درمانی خاصی نیاز ندارند ولی اگر در مدت 72ساعت برطرف نشدند، باید به پزشك اطلاع داده شوند: زخم در محل تزریق، سرگیجه، تب حدود 7/37درجه سانتیگراد و یا بیشتر، برجستگی سفت در محل تزریق، درد، خارش، نقاط قرمز رنگ در پوست، گرمی و التهاب در محل تزریق، سردرد و خستگی.
8 - چطور می توان از تاثیر واكسن اطمینان حاصل كرد؟
با انجام آزمایش خون و اندازهگیری پادتن ضد ویروس هپاتیتB ك(HBsAb) یك تا سه ماه پس از تكمیل واكسیناسیون، یعنی بعد از تزریق نوبت سوم میتوان مشخص كرد كه آیا واكسن تاثیر داشته است یا خیر. 9
9- چه كسانى نباید علیه هپاتیت واكسینه شوند؟
اول: افرادی که به واكسن هپاتیت حساسیت شدید دارند. دوم: کسانی که سابقه ابتلا به هپاتیت دارند. سوم: افرادى كه بسیار ضعیف و بیمار هستند باید تا زمان بهبودى از تزریق واكسن خوددارى كنند. البته این مورد را باید با پزشك مشورت كرد و نباید فكر كرد هر ضعف و بیحالی را باید مانع واكسیناسیون در نظر گرفت.
10 - آیا درست است كه واكسن هپاتیت اولین واكسن ضد سرطان به حساب میآید؟
دقیقا. چون هپاتیت میتواند زمینهساز سرطان كبد باشد و واكسن هپاتیت از این بیماری پیشگیری میكند، میتوان این واكسن را اولین واكسن ضدسرطانی كه كشف شده به حساب آورد.
نظر شما