سلامت نیوز: افزایش و کاهش جمعیت همواره جزو موضوعاتی بوده که نسبت قابل ملاحظه‌ای با توسعه‌ی کشورها دارد و بر تمامی بخش‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشورها تاثیرگذار است. در شرایط فعلی اکثر کشورهای جهان در وضعیت عدم تعادل جمعیتی به سر می‌برند. از یک‌سو اغلب کشورهای در حال توسعه با مشکلات و مسائل رشد بی‌رویه جمعیت دست و پنجه نرم می‌کنند و از سوی دیگر جوامع توسعه‌یافته از نتایج منفی شدن رشد جمعیت و سالخوردگی جمعیت رنج می‌برند و عدم تعادل جمعیتی به مساله‌ای جهانی تبدیل شده است که دولت‌ها و کشورها سیاست‌های مختلفی را برای مواجهه و عبور از آن اتخاذ می‌کنند. در این میان کاهش جمعیت به دلیل ایجاد پیامدهای بسیار در مسیر ترقی و توسعه‌ی کشورها بسیار حایز اهمیت است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه سایه، عدم رشد و توسعه اقتصادی، پیری و بی نشاطی جمعیت، آسیب‌های اخلاقی و تربیتی، اختلال در جامعه‌پذیری و ارتباطات اجتماعی بچه‌های خانواده‌های کم‌جمعیت، هنجار شدن فرهنگ اروپایی زندگی بدون فرزند در میان بخشی اندک از مردم ایران، معضلات روحی و روانی نسل آینده به دلیل بهره‌مند نبودن از موهبت‌های اجتماعی خویشاوندی (شامل برادران، خواهران، عمه‌ها، خاله‌ها، عموها، دایی‌ها و...)، هزینه‌ی نگهداری سالمندان و مواردی از این دست موجب می‌شود که جامعه‌شناسان و جمعیت‌شناسان در یک جامعه، نگران رشد منفی جمعیت باشند. این مساله در کشورهای در حال توسعه مثل ایران، نمود بیشتری می‌یابد چراکه در مسیر توسعه‌ی پایدار، نیروی انسانی در این کشورها بسیار اثرگذارخواهد بود.
در ایران آمارها حاکی از کاهش نرخ باروری و زاد و ولد است که به تبع آن سالخوردگی را برای جامعه به همراه خواهد داشت و سالخوردگی تبعات منفی و چالش‌برانگیز دیگری را به همراه دارد. یکی از این موارد از نگاه جمعیت‌‌شناختی، این است که جمعیت در حال رشد و جوان، احتیاج بیشتری به کالا و خدمات دارد و به همین دلیل در جامعه در حال رشد، تقاضا برای امکانات مسکن، املاک و مستغلات افزایش می‌یابد، ولی با کاهش سطح باروری و کم شدن جمعیت، جمعیت متقاضی کالاهای اساسی از جمله مسکن و امکانات رفاهی کاهش خواهد یافت و این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد بحران اقتصادی در جامعه شود. همچنین در بخش کشاورزی که بار اصلی آن بر دوش نیروی انسانی است، کاهش جمعیت می‌تواند تاثیرات مخربی را به همراه داشته باشد. همچنین در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز می‌توان به شکاف‌های نسلی بر اثر به هم خوردن توازن جمعیت نسل‌ها، جمع شدن چترهای حمایتی خانواده از سالمندان و کاهش تدریجی سرمایه‌ی اجتماعی.
در نشستی که به مناسبت روز ملی جمعیت برگزار شد، محمدجواد محمودی، استاد دانشگاه و جمعیت‌شناس گفت: «از سال ۸۰ با افزایش زاد و ولد در کشور مواجه بودیم، به‌طوری‌که سالی ۲۹هزار تولد اضافه شده است و پیش‌بینی می‌کردیم تا سال ۹۷ یا ۹۸ این افزایش به دلیل توانایی جمعیت در فرزندآوری ادامه داشته باشد و از چند سال قبل شروع به هشدار کردیم.» وی افزود:«استان‌های محروم مانند سیستان و بلوچستان، کردستان، آذربایجان، همدان، خراسان، ایلام و چهارمحال و بختیاری را بررسی کردیم و مشخص شد که نرخ رشد موالید در سال ۹۳ نسبت به سال قبل از آن در این استان‌ها ۴.۱ درصد افزایش داشته است و این در حالی است که نرخ موالید در سال ۹۳ نسبت به ۹۴، ۱.۸ درصد کاهش پیدا کرد.»
به گفته‌ی محمودی، همچنین در استان‌های برخورداری مانند تهران، اصفهان، سمنان، یزد، بوشهر، مرکزی، مازندران، فارس و... بررسی شد و مشخص شد که زاد و ولد در تهران، اصفهان، سمنان و بوشهر افزایش و در مابقی استان‌ها ثابت بوده است و همچنین در سال ۹۳ نسبت به ۹۲ نرخ موالید ۴.۴ درصد افزایش و در سال ۹۳ نسبت به ۹۴، به ۲.۷ درصد کاهش یافت.» وی به آمارهای سازمان ملل در سال ۲۰۱۰ اشاره کرد و گفت: «براساس سه سناریو در شاخص‌های کم، متوسط و بالا برای جمعیت ایران در نظر گرفته شد به‌طوری‌که در سال ۱۴۸۰ جمعیت ایران در شاخص بالا به ۱۰۹ میلیون نفر، متوسط ۶۲ میلیون نفر و کم ۳۱میلیون نفر می‌رسد.»
به گفته‌ی این استاد دانشگاه و جمعیت‌شناس، آمارهای سال ۲۰۱۵ سازمان ملل نشان می‌دهد که آمارهای قبلی بازنگری شده به‌طوری‌که نرخ باروری ۱.۷۵ مرکز آمار ملاک قرار گرفته و برهمین اساس پیش‌بینی شده جمعیت کشور در سال ۱۴۸۰ در شاخص متوسط ۶۵ میلیون نفر، بالا ۱۱۲میلیون و کم ۳۹میلیون نفر می‌رسد و براساس این سناریو نرخ رشد کاهش و به سمت صفر و منفی شدن در حال حرکت است. وی به سالخوردگی جمعیت اشاره کرد و افزود: «طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی در سال ۹۴، ۱۰درصد جمعیت کشور بالای ۶۰ سال سن دارند که در سال ۱۴۲۹، ۳۰ سال آینده درصد سالخوردگی جمعیت ایران به ۳۳ درصد افزایش پیدا خواهد کرد. بالای ۲۱ درصد جمعیت سالمند در کشور یعنی انفجار سالمندی و برهمین اساس باید از همین امروز برنامه‌ریزی و اقدامات لازم را شروع کنیم، هرچند که ممکن است دیر شده باشد. از سوی دیگر همان‌گونه که اشاره شد در سال‌های اخیر با کاهش نرخ باروری در ایران مواجه بوده‌ایم.»
دکتر فرشته‌ی روح‌افزا در این زمینه معتقد است: «با توجه به سقوط آبشاری نرخ باروری کلی در ایران و حساسیت موضوع، ایشان در جای دیگر متذکر شدند مسئله جمعیت که به جد هم مورد بحث و اختلاف‌نظر در جامعه است، مسئله‌ی بسیار مهمی است. بلاشک از نظر سیاست کلی کشور، کشور باید برود به سمت افزایش جمعیت، البته به نحو معقول و معتدل برود.»
وی می‌افزاید: «با توجه به پیش‌بینی‌های صورت گرفته، می‌توان گفت که وضعیت جمعیتی جمهوری اسلامی ایران در ٥٠ سال آینده در وضعیت مطلوبی نخواهد بود و به سمت کاهش جمعیت پیش خواهیم رفت، ضمن آنکه جمعیت جوان و فعال کشور نیز به شدت کاهش خواهد یافت. افزایش جمعیت سالمند نیز ضمن عدم توانمندی اقتصادی، نیازمند خدمات بیشتر بخش جوان جمعیت خواهد بود.» با این اوصاف به نظر می‌رسد ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری در سال‌های آینده باید همچنان در دستور کار دولتمندان قرار داشته باشد، هرچند افزایش جمعیت و تلاش برای بهبود و افزایش نرخ جوانی در کشور، تنها به باروری خلاصه نمی‌شود، بلکه پیش زمینه‌هایی را می‌طلبد که حتی بیش از مسایل فرهنگی، الزامات اقتصادی را در برمی‌گیرد، چراکه رشد جمعیت بدون در نظر داشتن امکانات رفاهی و بهره‌مندی از حداقل امکانات برای معیشت افراد دردسرهای دیگری را به همراه خواهد داشت.
نظر شما