سلامت نیوز:  معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، صید بی رویه و کاهش شدید ذخایر آبزیان ، ورود گونه های مهاجم غیر بومی، تخریب سواحل و جزایر و نابودی زیستگاه های حساس، قاچاق گونه های در معرض خطر انقراض، بهره برداری بیش از توان زیستی مناطق ساحلی-دریایی، ورود انواع پسماندها بخصوص پسماندهای پلاستیکی به دریا را از مهمترین چالش های محیط زیستی خلیج فارس و دریای عمان برشمرد.

 به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایلنا، پروین فرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به اهمیت دریا در توسعه کشور، گفت: به طور نمونه 93 درصد از صادرات و ورادات کشور از 30 درصد مرزهای دریایی انجام می شود.

وی افزود: ایران به واسطه قرار گرفتن در کانون ذخیره گاه اصلی انرژی جهان و منطقه ژئوپلتیک خاورمیانه و خلیج فارس و برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز و صنایع وابسته، همچنین دارابودن سه دریای متفاوت خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر و برخورداری بیش از 5800 کیلومتر ساحل دریایی، محدوده فعالیت بزرگترین مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی کشور در سواحل جنوب از ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه پایدار دریایی برخوردار است اما سهم تولید دریایی از کل تولید یک درصد و سهم اشتغال فعالیت های دریایی کمتر از یک درصد است.

62.5 درصد جزایر خلیج فارس متعلق به ایران است

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست همچنین با بیان اینکه از 88 جزیره موجود در خلیج فارس حدود 55 جزیره آن (62.5 درصد) متعلق به ایران است، اظهار کرد: فرصت های دریایی بسیاری در کشور وجود دارد که می تواند در دستیابی به اهداف توسعه پایدار و اقتصاد سبز مورد توجه جدی قرار گیرد اما مورد غفلت یا خسران قرار دارد.

وی با اشاره به برخی از چالش های محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان، گفت: صید بی رویه و کاهش شدید ذخایر آبزیان ، ورود گونه های مهاجم غیر بومی بعلت تکثیر و پرورش آبزیان غیر بومی و تخلیه آب توازن، تخریب سواحل و جزایر و نابودی زیستگاه های حساس، قاچاق گونه های در معرض خطر انقراض، بهره برداری بیش از توان زیستی مناطق ساحلی- دریایی، ورود انواع پسماندها بخصوص پسماندهای پلاستیکی به دریا برخی از این چالش ها هستند.

به گفته فرشچی، آلودگی آب ها ناشی از تخلیه قاچاق سوخت، تغییرات شدید اقلیمی و نوسانات سطح آب دریا، افزایش ریزگردها، تکمیل نبودن شبکه پساب شهری در شهر های ساحلی و ورود پساب ها به دریا، آلودگی نفتی با منشا دریا، سوانح دریایی، کشتی ها و تانکرهای حامل نفت و فرآورده های نفتی از دیگر چالش های محیط زیستی این منطقه مهم دریایی است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اشاره ای هم به موضوع شکوفایی جلبکی کشند قرمز داشت و این موضوع را خطر و تهدیدی جدی برای محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان دانست.

فرشچی در ادامه با تشریح نقاط قوت و ضعف ابزارهای قانونی بین المللی و منطقه ای برای مقابله با چالش های زیست محیطی خلیج فارس و دریای عمان، همچنین ارائه گزارش استان های ساحلی جنوبی در رابطه با چالش های میان دستگاهی با وزارتخانه های نفت، نیرو، کشور، جهاد کشاورزی و همچنین سازمان بنادر و دریانوردی خواستار شکل گیری اراده جدی و عزم ملی برای رفع این چالش ها شد.

معضل افزایش 1.5 برابری شوری آب خلیج فارس

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: میزان شوری آب خلیج فارس نسبت به 20سال گذشته1.5  برابر افزایش یافته است که این مسئله تبعات بسیاری برای آبزیان به همراه خواهد داشت.

وی با بیان اینکه منشا این افزایش شوری، آب شیرین کن ها و فعالیت های انسانی است، بر ضرورت کنترل عوامل این تهدید تاکید کرد.

فرشچی اشاره ای هم به افزایش 2 درجه ای دمای آب خلیج فارس در 17 سال گذشته داشت و ادامه داد: به طورکلی آلودگی بسیار زیاد خلیج فارس منجر به ایجاد چالش های بسیاری برای این اکوسیتم مهم شده است.

آلودگی های خلیج فارس کانونی است

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با رد شایعه ای مبنی بر اینکه آلودگی خلیج فارس 47 برابر سایر دریاهای جهان است، گفت: آلودگی های خلیج فارس کانونی است و به عنوان نمونه ماهشهر از میزان بالای آلودگی برخوردار است اما بخش دیگری از دریا سالم است یا در برخی مناطق آلودگی فلزات سنگین بسیار بالا است و در برخی دیگر از مناطق اینچنین نیست، بنابراین نمی توان موضوع آلودگی را به کل خلیج فارس تعمیم داد.

فرشچی ادامه داد: به علت فعالیت های انسانی و برخی آلودگی ها، بسیاری از آبسنگ های مرجانی را از دست داده ایم که این مساله باعث شده گونه ای مانند توتیا ماهی افزایش یابد که به مرجان ها آسیب وارد کند.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: با در نظر گرفتن وسعت منطقه و 18 ارگان مرتبط دریا در کشور، معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست از نیروی انسانی و منایع مادی کافی برای پاسخگویی به چالش ها و مسائل دریایی کشور برخوردار نیست و نبود زیرساخت های لازم در این حوزه خود ایجاد کننده چالش های دیگری است و این در حالی است که در بسیاری از کشورها حتی برای یک محدوده دریایی، ساز و کار گسترده ای حتی در سطح وزارتخانه تاسیس کرده اند.

وی اشاره ای هم به برنامه های توسعه ای دریا محور در کشور داشت و گفت: چند سالی است که مساله توسعه دریا محور در کشور مطرح شده و در برنامه ششم توسعه نیز این موضوع مورد توجه قرار گرفته و حتی پیش بینی شده که 70 درصد از توسعه کشور با وجود ایجاد 30 تا 32 صنعت جدید در سواحل و استان های ساحلی صورت گیرد.

افزایش میزان کدورت آب بر اساس طوفان های شن و ماسه

فرشچی در بخش دیگری از صحبت هایش با اشاره به تاثیرات پدیده گرد و غبار بر اکوسیستم دریایی کشور، گفت: طوفان های شن و ماسه منجر به افزایش میزان کدورت آب خواهد شد و در نتیجه اکسیژن کمتری به لایه های پائینی آب خواهد رسید.

وی ادامه داد: همین امر، مهاجرت آبزیان، تخریب زیستگاه ها و نابودی مرجان ها را به دنبال خواهد داشت.

درمان ایدز و سرطان با مرجان های دریایی

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اشاره ای به گونه های زیستی مختلف و متنوع خلیج فارس و دریای عمان داشت و اظهار کرد: یکی از مهم ترین گونه های موجود، مرجان ها هستند که از تنوع بسیاری نیز برخوردار هستند.

فرشچی با بیان اینکه برخی از گونه های مرجانی خلیج فارس و دریای عمان از خاصیت دارویی برخوردار هستند، گفت: محققان و پژوهشگران معتقدند این مرجان ها می تواند برای درمان بیماری هایی همچون ایدز و سرطان مورد استفاده قرار گیرند.

وی گفت: کشور کانادا در سال 84 پیشنهاد داده بود که در این زمینه با ما همکاری کند. وضعیت مالی و اقتصادی کشور ما اجازه نمی‌دهد در حال حاضر خود ما روی مرجان‌ها فعالیت دارویی و تحقیقاتی انجام دهیم.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌ زیست با اشاره به تدوین سند توسعه دریایی با همکاری ۱۸ دستگاه، گفت: به رغم این تلاش ها، هفته گذشته سازمان مناطق آزاد موضوع واگذاری همه جزایر باید به این سازمان را مطرح کرد.

وی افزود: این اقدام باعث خواهد شد تا سازمان حفاظت محیط‌ زیست نتواند روی زیستگاه‌ها از جمله زیستگاه‌های لاک‌پشت ها، مرجان ها یا دیگر گونه های مهم نظارت داشته باشند.

این مقام مسئول گفت: 55 جزیره در کشور وجود دارد که قرار بود برای آنها شناسنامه زیستی تهیه شود اما این پیشنهاد باعث شد این کار راکد بماند.

فرشچی یکی دیگر از برنامه های معاونت خود را معرفی شغل‌های دریایی و تامین نیروی متخصص برای توسعه دریا محور در کشور اعلام کرد.

وی با بیان اینکه سهم تولید دریایی ما از کل تولید کشور یک درصد و سهم اشتغال فعالیت‌های دریایی کمتر از یک درصد است،  اظهار کرد: حدود 100 شغل ناشناخته و معرفی نشده در حوزه دریایی داریم که می تواند سهم بزرگی از برنامه ایجاد شغل کشور داشته باشد ولی متاسفانه مورد غفلت واقع شده است.

فرشچی در خصوص سایر آلودگی های موجود در اکوسیستم آبی خلیج فارس و دریای عمان، گفت: با وجود فعالیت‌های هسته‌ای ایران، از لحاظ آلودگی رادیواکتیو همچنان کمتر از حد مجاز هستیم اما در مورد آب‌سنگ‌های مرجانی، خیلی از آنها را از دست داده‌ایم.

تولید روزانه ۱۴ هزار تن زباله در استان های ساحلی

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست، دفع غیر اصولی زباله، عدم تفکیک و ساماندهی مدیریت پسماند، سر ریز شدن فاضلاب به دریاها را بخشی از مشکلات ناشی از مدیریت ناصحیح پسماند در کشور دانست که تاثیر منفی بر پهنه های آبی دارد.

فرشچی با اعلام آمار تولید روزانه ۱۴ هزار تن زباله در استان های ساحلی، گفت:  این بدان معنا است که ۲۵ درصد از زباله کشور در استان های ساحلی تولید می شود و عدم مدیریت صحیح آن، تهدیدی بزرگ به شمار می رود.

وی ضمن انتقاد از توسعه آب شیرین کن ها در کشور و صرف هزینه بسیار برای آن ها، اظهار کرد: این هزینه می تواند برای راه اندازی و تکمیل شبکه تصفیه فاضلاب در کشور و بازچرخانی و استفاده مجدد از آب در کشور هزینه شود.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌ زیست خاطرنشان کرد: تخمین‌های راپمی نشان می دهد سالانه حدود ۲.۱ میلیون بشکه نفت از منابع و کشورهای مختلف به خلیج‌فارس و دریای عمان وارد می شود.

تشدید پدیده شکوفایی جلبکی در خلیج فارس و دریای عمان

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه شکوفایی جلبک‌ها نسبت به سال ۵۷، ۹ برابر افزایش پیدا کرده است، گفت: عکس‌های راپمی نشان می دهد هر ماه به صورت پراکنده شاهد شکوفایی جلبکی هستیم.

فرشچی در ادامه صید بی‌رویه و عدم نظارت بر فعالیت‌های صیادی را از علل مهم چالش‌های محیط‌زیست خلیج‌فارس و دریای عمان برشمرد و افزود: اسکله‌های صیادی مدیریت درستی ندارند، مزارع پرورش و واحدهای فرآوری شیلاتی، مدیریت صحیح پساب ندارند و ورود گونه‌های مهاجم غیربومی به علت تکثیر پرورش آبزیان غیربومی و تخلیه آب توازن کشتی‌ها نیز از چالش‌های دیگر است.

برنامه ریزی شیلات برای پرورش ۲۰۰ میلیون تن ماهی در قفس تا پایان برنامه ششم توسعه

وی اشاره ای هم به فشارها و تقاضاهای بسیار برای پرورش ماهی در قفس داشت و خاطرنشان کرد: این تقاضاها بیش از توان زیستی مناطق ساحلی ـ دریایی است و همین امر تهدید ی بزرگ برای اکوسیستم است.

فرشچی ادامه داد: حتی شیلات نیز برای پرورش ۲۰۰ میلیون تن ماهی در قفس تا پایان برنامه ششم توسعه برنامه ریزی کرده است.

این مقام مسئول گفت: هم‌اکنون بخشی از عمان و خزر به صورت پایلوت به این موضوع اختصاص داده شده‌اند اما تاکنون مجوزی برای پرورش ماهی در قفس ارائه نشده است.

فرشچی پسماندهای پلاستیکی را معضل بزرگی برای آبزیان دانست و گفت: بسیاری از کشورها برای زباله‌های دریایی برنامه‌های گسترده‌ای دارند و حتی دوستداران محیط زیست به عنوان یک انجمن دریایی به پاکسازی فضای دریاها کمک می‌کنند اما هنوز در کشور ما این اتفاق نیفتاده است.

وی افزود: عدم تعیین حدود مرز منطقه ساحلی و حریم سواحل یکی از معضلات مهم کشور است، عدم آزادسازی 60 متر حریم دریا در شهرهای ساحلی و استحصال آب های ساحلی برای اجرای پروژه‌های اسکله، بندرسازی، فرودگاه‌ها، هتل و نیروگاه نیز محیط‌زیست دریایی را با چالش مواجه کرده است.

نوسان آب خزر از دلایل خشک شدن خلیج گرگان

فرشچی با تاکید بر ضرورت توجه به رعایت حق‌آبه تالاب‌های ساحلی در احداث سدها، همچنین موضوع تغییرات اقلیم، تصریح کرد: پیش بینی می شود تا سال 2030 شاهد افزایش دمای شدید در کشور باشیم که بر روی نوسانات آب دریاها نیز تاثیر بسیاری می گذارد.

وی با اعلام اینکه دریای خزر طی سال های اخیر با نوسان سالیانه در حدود 19 تا 25 سانتیمتر مواجه بوده است، نوسانات آب دریای خزر را که یکی از علل خشک شدن خلیج گرگان دانست.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌ زیست خاطرنشان کرد: این نوسانات طبیعی نیست و به صورت نرمال باید در حدود 3 تا 5 سانتیمتر باشد.

فرشچی گفت: پهنه‌بندی فضایی یکی از موضوعات مهمی است که باید همواره به آن توجه داشت. این پهنه‌بندی هم اکنون برای سواحل مکران انجام شده است و می‌تواند نقشه راه توسعه را با تمام اجزای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در نظر بگیرد و مشخص می‌کند چه توسعه‌ای در کجا و با چه وسعتی می‌تواند انجام شود. اگر این پهنه‌بندی فضایی را در سایر نقاط کشور نیز انجام می‌دادیم با برخی از معضلات که هم اکنون مواجه هستیم روبه‌رو نمی‌شدیم.

فرشچی با اشاره به مسئله عدم نظارت بر تخلیه آب توازن کشتی‌ها و انتقال عوامل بیماری‌زا، اعلام کرد: مثلاً باخبر شدیم در یک مورد تخلیه آب توازن کشتی از عراق حامل وبا خواهد بود که به آن اجازه تخلیه ندادیم.

وی ساخت و سازهای غیرقانونی و تملک اراضی را از دیگر مشکلات برشمرد و اضافه کرد: برگزاری مانورهای نظامی در دریا و پهنه های آبی بدون هماهنگی با سازمان حفاظت محیط زیست یک چالش بزرگ است. زیرا اگر مکان و زمان این مانورها هماهنگ شود می توان از بسیاری از اتفاقات همچون مرگ و میر دلفین ها جلوگیری کرد.