سلامت نیوز: پسماندهای نفتی صد هزار برابر خطرناكتر از زبالههای خانگی است. حدود 15 الی 20 درصد از پسماندهای ویژه مربوط به پسماندهای نفتی است كه هیچ قدمی برای امحا ی آن برداشته نشده است. براساس شواهد طی چند دهه اخیر پسماندهای ویژه و خطرناك بهراحتی در دریا، دشت، كوه و بیابان رها شده است. 4 میلیون تن پسماند ویژه كه صدها هزار برابر از پسماندهای عادی خطرناكتر هستند، بدون هیچ گونه مدیریتی روی آن در طبیعت رها میشوند.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه قانون نوشت: نفت طلای سیاه است. کمتر کسی است که در جهان امروز این جمله را به زبان های مختلف نشنیده باشد. جنگ بر سر نفت شاید از مهم ترین بخش های تاریخ خاورمیانه بوده است، جدالی که البته همچنان نیز ادامه دارد و گویا انتهایی برای آن قابل تصور نیست. در جهانی که انرژی از مهم ترین مسائل پیرامون صنعت و تکنولوژی و کشاورزی محسوب می شود با همه ادعاها و جایگزینی انرژی های دیگر همچون خورشیدی و هسته ای ، همچنان نفت در ردیف نخست قرار دارد. اما این طلای سیاه مشهور که گاه ارزش طلا را نیز می تواند تغییر دهد و تعیین کند غیر از حاشیه هایی چون جنگ و اکتشاف و جدال بر سر منابعش ، حواشی دیگری را نیز با خود دارد. یکی از این حاشیه ها پسماندهای نفتی هستند که از اهمیت آن نمی توان فارغ شد. اهمیتی دوسویه . از یک سو گردش مالی گسترده ای که دارد و از سوی دیگر جدالی که بر سر خلاص شدن از این پسماندها وجود دارد. یک دهه پیش از این بود که ماجرای پسماندهای نفتی دولت فرانسه را دچار چالشی جدی کرد آنگاه که افشا شد این دولت پسماندهای خود را راهی کشورهای آفریقایی می کند و البته کمی بعدتر مشخص شد آمریکایی ها هم دست به کار شده اند تا قبل از اینکه بار آبروریزی ریختن پسماندها در آب های آزاد بر دوش شان قرار بگیرد تصفیه خانه های جدیدی را احداث کنند.
حال به نظر می رسد بعد از طرح جدی این مساله که ایران دیگر قصد خام فروشی نفت خود را ندارد، فارغ از شعارهایی که داده می شود بحرانی جدی گریبانگیر کشور شده و بیش از این نیز خواهد شد:پسماندهای نفتی را چه خواهیم کرد؟
طلای سیاه و گردش مالی پسماند آن
پسماندهای نفتی اکنون صاحب مافیای قدرتمندی با گردش مالی حداقل هزارمیلیاردتومان شده است.اما بخش دیگر ماجرا رها شدن پسماندهای نفتی در طبیعت است و در اینمیان مسئولان نیز چشمهای خود را روی آسیب جدی بستهاند و از دیگر سو شاهداعتراضی هر چند اندک حتی از سوی سازمان های محیطزیستی هم نبودهایم. موضوعی كه برای مردم ایران دو سرباخت است؛یكطرف بیتالمال است كه حیف و میل میشود و طرف دیگر محیطزیستی است كه برای صدها سال آینده نیز توان بازسازی آن وجود ندارد.
چالش تازه
پسماندها چالش دنیای امروز هستند،بیشتر مردم از پسماند تنها زبالههای خانگی را میشناسندو آن را طلای كثیف مینامنداما پسماندی كه طی چند دهه اخیر در سایه زبالههای خانگی پنهان مانده است و توجه افكار عمومی را بهخود جلب نكرده، پسماندهای ویژه و خطرناك است که یکی از انواع آن پسماندهای نفتی است.
پسماندهایی كه دیگر طلای كثیف خوانده نمیشوندبلكه بهدلیل خطرناك بودن؛ویژه نامگذاری وكدگذاری شدهاند.پسماندهای وزارت نفت جزو پسماندهای ویژه محسوب میشوند كه براساس شواهد طی چند دهه اخیر بهراحتی در دریا،دشت،كوه و بیابان رها شده اند. دراین میان نكته اما این است كه از سازمان محیطزیست كه از صدها شهرداری و نهادهای دیگر برای نبود مدیریت صحیح پسماند شكایت كرده تاكنون موردی از اعتراض به مدیریت پسماند نفتی شنیده نشده است. حتی مسئولان این سازمان از كوچكترین مسائل این حوزه مانند میزان آمار پسماندسالانه این وزارتخانه ابراز بیاطلاعی میكنند.این درحالی است كه پسماندهای نفتی صدهزاربرابر خطرناكتر از زبالههای خانگی است.
سازمان بیخبر محیطزیست
موضوع پسماندها که مطرح شد ،برای قضاوت صحیح با بیش از 20 مسئول و كارشناس در وزارت نفت تماس گرفته شد، و در نهایت هیچ کدام حاضر به پاسخگویی نبودند. سیاوش درفشی یکی از همین مدیران بود که با وی تماس گرفتیم و وی به عنوان مدیر ایمنی، بهداشت و محیط زیست شرکت ملی نفت ایران بعد از هفتهها تماس مكرر به تنها پرسش «قانون» درباره میزان پسماندهای سالانه وزارت نفت حاضر به پاسخ نشد.
سکوت مسئولان یا سکوت مسئولانه ؟
اوضاع درسازمان حفاظت محیطزیست بدترهم شد؛كارشناسانی كه درباره تمامی مسائل زیستمحیطی بهراحتی گفتوگو میكنند اینبار سكوت كرده و حتی مسئولان این سازمان از دادن كوچكترین آمار دراینباره نیز طفره رفتند.
در نهایت نیز مهربانی سرپرست گروه پسماند نفتی درباره میزان پسماند وزارت نفت گفت:«این آمار را از خود وزارتخانه بگیریدو سازمان حفاظت محیطزیست این آمار را ندارد.»
4 میلیون تن پسماند ویژه و خطرناك در طبیعت رها میشوند
براساس شواهد سالانه بیش از 4 میلیون تن پسماندویژه، صنعتی و خطرناك در ایران تولیدمیشود كه حدود 15 الی 20 درصدآن مربوط به پسماندهای نفتی است كه هیچ قدمی برای امحای آن برداشته نشده است.
احمد نبوی مدیرکل پیشین دفتر ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات سازمان حفاظت محیطزیست تنها فردی بود كه درباره پسماندهای نفتی حاضر به گفتوگو با «قانون»شد؛او دراین باره گفت:طبق قانون مدیریت پسماند،وزارت نفت بایدپسماندهای خود را كدگذاری وطبقهبندی كرده وسپس میزان آن را اعلام كند و بگوید این پسماندها چگونه و توسط چه شركتهایی امحا میشود.هنگامیكه بحث پسماندهای نفتی مطرح میشود؛ داریم از مسمومترین و خطرناكترین پسماندهای دنیا صحبت میكنیم. وی ادامه داد: بهعنوان مثال پاسخ روشنی بدهند كه 4 شركت اصلی وزارت نفت از حدود 800 هزار تن پسماند ویژه تولید شده چه مقدار سهم دارند؛چه اتفاقی برای آنها در پروسه جمعآوری، انتقال و امحا رخ میهد.من از آمار پسماندهای وزارت نفت بهصورت سالانه و نحوه پنهانسازی آنها نیز مطلع هستم.
او افزود:پسماندها به دو نوع پسماند عادی و ویژه(شیمیایی، پزشكی، صنعتی، نفتی، پالایشگاهی و گازی) تقسیم میشوند.سالانه 11 میلیون تن پسماند عادی و 4 میلیون تن پسماند ویژه دركشور تولید میشود. 11 میلیون تن مربوط به تولید زبالههای هشهری و خانگی است كه از این میزان 7 میلیون تن دفن و 4 میلیون تن بازیافت میشود اما سوی دیگر ماجرا؛ 4 میلیون تن پسماند ویژه كه صدها هزار برابر از پسماندهای عادی خطرناكتر هستند، بدون هیچ گونه مدیریتی روی آن در طبیعت رها میشوند.
پسماندهای ویژه كدگذاری میشوند
نبوی با اشاره بهوجود قوانین خاص و كامل در پروسه امحای پسماندهای ویژه عنوان كرد:در قانون مدیریت پسماند گفته میشود كه تمامی پسماندهای صنعتی و خطرناك غیر از پسماندهای عادی باید كدگذاری شوند. در آن كدگذاری برای هر كد توسط قانون مدیریت پسماند یك مجموعه حمل و نقل خاص مشخص شده است. همچنین در فرمی ویژه تمامی اطلاعات مانند مشخصات تولیدكننده و امحاكننده در آن باید ثبت شود.
وی در رابطه با تفاوت پسماندها نیز گفت: در بحث پسماندهای ویژه شركت تولیدكننده پسماند برای امحا به شركت مربوط پولی را پرداخت میكند اما در پسماند خانگی اینگونه نیست؛ پسماند خانگی طلای كثیف خوانده میشود و بازیافت آن بسیار سودآور است و شركتهای بازیافت پسماند به متولی پسماند پول پرداخت میكنند.
مافیای قدرتمند پسماند وزارت نفت
رهاسازی پسماندهای وزارت نفت در خلیجفارس، دشتهای عسلویه و صدها منطقه دیگر و بیتفاوتی مسئولان مربوط از وزارت نفت تا سازمان محیطزیست باعث شده بسیاری باور داشته باشند كه مافیایی در بحث پسماندهای نفتی وجود دارد. نبوی درباره این مافیا گفت: براساس شواهد و مدارك امحا ی پسماندهای ویژه،گردش مالی حداقل 4هزارمیلیارد تومانی درسال برای شركتهای امحاكننده دارد.یعنی برای هر كیلو پسماند میانگین از یك هزار تا چهار هزار تومان دریافت میشود؛ حتی اگر حداقل آن را در نظر بگیریم بیش از 4هزار میلیارد تومان توسط تولیدكنندهها فاكتور میشود ولی متاسفانه این شركتها وجود خارجی ندارند.سهم پسماندهای وزارت نفت در این بخش بیش از هزار میلیارد تومان است.
ما یك كشور تولیدكننده نفت هستیم كه بعد از انقلاب تمایل به عدم خامفروشی و تولید فرآوردهها داشتیم؛در خامفروشی تنها با پسماندهای غیرپیچیده و شیمیایی مواجه میشدیم.ولی امروز از خامفروشی دست برداشته و سالهاست در حوزه فرآوردههای نفتی كار میكنیم. امروز نسبت به قبل از انقلاب بسیار در پتروشیمی رشد كردهایم؛ هنگامیكه فرآوردهها افزایش یابد پسماند نیز افزایش مییابد.
نبوی درباره نحوه امحای پسماندهای نفتی اما به «قانون» گفت: شواهدی در دست است كه پسماندهای نفتی بهراحتی در دشت، بیابان و كوه رها میشوند.حال پرسش این است كه زمینهای اطراف پتروشیمی جم و عسلویه تا چه اندازه ظرفیت قبول این پسماندها را دارند. مافیایی كه این كار را انجام میدهد یا مسئولانی كه مدیریتی روی پسماندهای نفتی ندارند؛ تا چند هزار سال دیگر این خاك را فراموش كردهاند. براساس نظر كارشناسان بیش از یك هزار سال این خاكها دیگر قابلیت بازیافت ندارد و امكان كشت روی آن از بین میرود؛ این همه نابودی به چه بهایی انجام میشود.
سكوت سازمان محیط زیست درقبال مافیای پسماند نفتی
اما موضوع تنها بخش مالی یا وظایف وزارت نفت نیست. مسئلهای كه كمتر به آن توجه شده این است که چراسازمان حفاظت محیط زیست كه ناظر بر مدیریت پسماندهای كشور است تاكنون به وزارت نفت تذكری نداده؟ یا اگر تذکری داده نتیجه آن چه بوده است.نبوی درباره جریمه وزارت نفت توسط سازمان محیطزیست گفت:«طبق قانون، وزارت نفت باید پسماندها را كدگذاری و از پروسهای كه سازمان محیطزیست تعیین كرده امحا كند، هنگامی كه این روال طی نمیشود باید سازمان محیطزیست بهعنوان متولی ورود پیدا كرده و اقدامات قانونی كه جریمه جزو آن است را انجام دهد. بنده تاكنون نشنیدهام كه سازمان وزارت نفت را جریمه كرده باشد.آمار تولید لجن پالایشگاهی به شدت زیاد است .اگر 800 هزار تن را باور كنیم وزارت نفت باید پاسخ دهد كه این پسماند كجاست؟ براساس شواهد اینها در دریا، كوه، دشت و بیابان رهاسازی میشود .اگر وزارت نفت خلاف این ادعای من را دارد آدرس مكانهای امحای پسماندها را دراختیار رسانهها قرار دهد.همچنین سكوت سازمان محیطزیست درخصوص پسماندهای ویژه به این دلیل است كه سازمان حفاظت محیط زیست نباید زیر نظر دولت باشد. تا زمانی كه این سازمان دولتی باشد در جهت منویات آن دولت قدم برمیدارد زیرا وزارت نفت جزو دولت است. »
او با اشاره به فجایع زیست محیطی پسماندهای وزارت نفت تصریح كرد:«مرجانهای دریایی در تمام مرزهای آبی ما نابود شده؛ آبهای ساحلی درحال تبدیل شدن به مرداب است. زمانی كه به وسیله لوله پسماندها به دریا پمپاژ می شود این فجایع رخ میدهد؛ یك گروه غواص آزاد میتوانند بروند بررسی كنند لولههای پسماند در زیر دریا چه بلایی بر سر خیلجفارس آورده است. شاهد تغییرات بسیار در اكوسیستم دریا بودهایم، تغییر ژنتیكی آبزیان را داشتهایم. بهعنوان مثال یك كارشناس غذایی به ما بگوید كه میگوها در 20 سال گذشته چه تغییر ژنتیكی ای كردند. »
به شركتهایی كه وجود ندارند پول پرداخت شده است
نبوی خاطر نشان كرد:«اگر به اسناد مالی مراجعه كنید درمییابید كه برای امحای پسماندها مبالغ هنگفتی پرداخت شده است. آن اسناد مالی از نظر من باطل است چون مركز امحا وجود ندارد و پسماند در آب رها شده و اسناد مالی هم برایش صادر كردهاند. این چرخه مالی به این معناست كه از یك سو به بیتالمال بابت پولی كه برای امحا دریافت كردهاند خسارت زدهاند وازسوی دیگر بهدلیل رها سازی پسماند در طبیعت،فجایع زیستمحیطی را بهبار آوردهاند.این مافیای پسماند باید پاسخگوی این آسیبها باشد.بهتازگی پتروشیمیها با توجیه کودکانهای دهها هزار تن از پسماندهای صنعتی خود را بهعنوان پسماند عادی دفن میكنند؛حال پرسش اینجاست كه نقش سازمان بازرسی کل کشور و دادستان كشور بهعنوان مدعیالعموم چیست؟»
سونامی سرطان 10 سال دیگرشروع میشود
نبوی درباره شیوه امحای پسماندهای وزارت نفت عنوان كرد:«برای امحای پسماندهای وزارت نفت چندین روش وجوددارد؛سوزاندن، خنثیسازی و دپو كردن؛برای اینكه اثرات خود را در طول زمان از دست بدهد.یك روش خنثی سازی است،یك روش لندفیل، دراین روش دریاچههای بزرگی درست وكف آن را عایق بندی محكم میكنند كه نفوذنكند.همچنین تكنولوژی وماشین آلاتی هستندكه پسماندها رامیسوزانندوكمترین آسیب را به هوا میزنند. بیاثرسازی در بعضی نقاط با خنثیسازی متفاوت است.مسئله این است كه مجموعههایی دراطراف تولید كنندههای نفت برای اینكه پسماند را مدیریت كنند، وجود ندارد. یك مافیا این كار را انجام میدهد كه میتواند داخل یا خارج شركت نفت باشدامادرهرصورت هرچه كه هست،بیتالمال،محیطزیست و در نهایت سلامت مردم ایران را نشانه رفته است. بسیاری از كارشناسان بهداشت میگویند سونامی سرطان در كشور شروع شده اما به اعتقاد من شروع نشده بلكه 10سال دیگر شروع میشود؛ زمانی كه پیامدهای رهاسازی و نبود مدیریت روی پسماندهای ویژه را بهنظاره بنشینیم.
نظر شما