اگر برای بزرگترها هفته آخر اسفند یعنی از نفس افتادن سال كهنه و لحظه‌شماری برای رسیدن سال نو؛ اما برای كودكان، نخستین روز اسفند یعنی بهار، تعطیلی، بوی عید و هیجان برای پوشیدن لباس نو و شمردن چندین و چند باره اسكناس‌های نو به این امید كه شاید با هر بار شمارش، زیاد شوند...
اما «مشق عید»، دغدغه ناپیدای ذهن همه كودكان بود؛ همان‌هایی كه وقتی بزرگ شدند؛ سعی كردند تا این دغدغه را از ذهن فرزندانشان پاك كنند و لذت شادی‌های سال نو را با مشق عید از میان نبرند... ولی دغدغه‌ها باقی است كه مبادا تعطیلات كودكان را از درس و مدرسه دور كند. آنچه در پی می‌خوانیم نگاهی است به نظر پژوهشگران دانشگاه مینه‌سوتای آمریكا درباره تعطیلات و شیوه صحیح تداوم آموزش در این دوره.
تعطیلات و تحولات
تعطیلات به دلیل ویژگی‌های خاص خود مانند امكان گردش و تفریح بیشتر، پرداختن به سرگرمی‌های مختلف بیش از دیگر زمان‌ها، بازی با همسالان و از همه مهم‌تر دور شدن از قید و بندهای همیشگی برای انجام به موقع تكالیف، برخاستن از خواب یا خوابیدن به موقع و هزار و یك دلیل دیگر؛ خواه ناخواه تحولاتی را در رفتار و ارتباط آنها با مطالب درسی ایجاد می‌كند و این یكی از عمده‌ترین دلایل فراموش كردن نسبی آموخته‌ها در طول تعطیلات به‌ویژه درباره كودكان مقطع ابتدایی است. اما می‌توان با برنامه‌ریزی صحیح به راحتی تعادلی میان گردش و تفریح و مرور مطالب درسی برقرار كرد تا پس از اتمام تعطیلات كودك آنچه را كه پیش از تعطیلات آموخته، فراموش نكند.
بررسی نتایج پژوهش‌های پژوهشگران مركز بین‌المللی خانه كودك وابسته به دانشگاه جرج واشنگتن آمریكا نشان می‌دهد جدا از سطح تحصیلات، درآمد و پیشینه خانوادگی والدین، والدین نقش بسزایی در پیشرفت تحصیلی، افزایش امكان و میزان فراگیری كودكان و موفقیت و شكست تحصیلی آنها داشته و حضور فعال والدین در كنار فرزندان می‌تواند نیازهای آموزشی- پرورشی آنها را برآورده كند. از سوی دیگر پژوهش‌های مركز مطالعات منطقه‌ای آمریكای جنوبی در زمینه تأثیر والدین و آموزش و پرورش كودكان نشان داد والدین و رفتار تعلیم و تربیتی آنها یكی از نكات حائز اهمیت در روند آموزشی- پرورشی كودكان است. در حقیقت براساس پژوهش‌های این مركز مطالعاتی، تداخل مستقیم والدین در فعالیت‌های درسی كه كودك در منزل انجام می‌دهد ضروری است؛ اما تداخل باید در جهت تشویق كودك و نظارت بر عملكرد او خلاصه شود. در واقع نباید انجام وظایف از كودك به والدین محول شود.دكتر جودی شوباش از مركز تحقیقات آموزشی دانشگاه مینه‌سوتا معتقد است: «تعطیلات فرصت مناسبی برای رسیدگی والدین به وضعیت تحصیلی كودكان است؛ در این فاصله والدین می‌توانند با حضور فعال و مؤثر خود در كنار كودكان، كمبودهای آموزشی آنها را برطرف كرده و آنها را در انجام تكالیف یاری دهند. این فرصت، فرصت طلایی برای بازسازی است نه فرصتی برای ایجاد استرس و به دنبال آن دلزدگی و لج بازی كودك از هر گونه آموزش.»
آموزش در تعطیلات
1 - خواندن و نوشتن را به بخشی از برنامه‌های تفریحی تعطیلات تبدیل كنیم. برای این منظور كافی است:
* مطالعه را با خرید كتاب‌های ویژه كودكان و حتی خودتان، در برنامه تعطیلات بگنجانید. برای تحقق این هدف به كودك كتاب هدیه بدهید تا به مطالعه تشویق شود.
* در هنگام انجام امور منزل مثل آشپزی و.. و یا زمانی كه داخل اتومبیل هستید از فرزندتان بخواهید تا داستان كتاب را برای شما بلند بخواند و یا داستانی از خود برای شما نقل كند.
* او را تشویق كنید تا برای هدیه دادن كتاب بخرد.
* رفتن به كتابخانه یا كتابفروشی را به عنوان یكی از تفریح‌های تعطیلات انتخاب كنید.
* نوشتن خاطرات تعطیلات راه دیگری برای تشویق كودك به نوشتن است. حتی می‌توانید بین فرزندان و یا او و همسالانش مسابقه خاطره‌نویسی برگزار كنید تا او را هر چه بیشتر به نوشتن تشویق كنید.
* خلاصه‌نویسی، یكی دیگر از راه‌های تشویق كودك به مطالعه و سپس نوشتن است. برگزاری مسابقه نیز راه دیگری برای تشویق بیشتر كودك به نوشتن و خواندن است.
2 - ریاضی را به بازی دلنشین تبدیل كنید.
* تعطیلات فرصت خوبی برای آشتی دادن كودكان با درس ریاضی و یا تكرار آموخته‌ها به شیوه‌ای صحیح برای دانش‌آموزان علاقه‌مند به ریاضیات است. برای دستیابی به هدف بهترین روش تبدیل كردن ریاضی به تفریحی دلنشین است.
* به عنوان هدیه، كتاب‌ها یا وسایل بازی- آموزشی را انتخاب كنید كه درس ریاضی را با شیوه‌ای صحیح و به صورت بازی سرگرم‌كننده به كودك بیاموزد. اگر انتخاب‌ها مطابق با سن و نیاز كودك انتخاب شود، نتیجه بهتری را به همراه دارد.
* با ترتیب دادن مسابقه‌هایی شاد و آموزنده، كودكان را به رقابت برای فراگیری بهتر تشویق كنید.
* در حین خرید از او بخواهید تا مبالغ را محاسبه كند.
* تلاش كنید تا با شناسایی نقاط ضعف فرزندتان، هر روز به مدت پانزده دقیقه با تمرین‌های ساده‌ای مشكلات او را برطرف كنید.
3 - از طبیعت برای یادآوری درس علوم كمك بگیرید.
* كاشت گل و گیاه نخستین گام برای یادآوری آموزش‌های درس علوم است. برای این منظور همراه او برای استقبال از بهار آماده شوید. در حین كار می‌توانید برخی نكاتی را كه او در درس علوم آموخته یادآوری كنید.
* فیلم‌های آموزشی و تماشای آنها راه دیگری برای تكرار مفاهیم درسی است. بهتر است والدین همراه با كودك فیلم‌ها را تماشا كنند تا در صورت لزوم نكات نامفهوم را برای او شرح بدهند.
* بازدید از باغ گل، موزه‌های حیات وحش و... نه تنها مفاهیم درسی را برای او یادآوری می‌كند، بلكه پرسش‌های جدیدی را در ذهن كودك ایجاد می‌كند؛ كه پاسخ به پرسش‌ها بر آموخته‌‌های او می‌افزاید.
4 - كودك را فعال كنیم.
* بازی و تفریح یكی دیگر از نیازهای بسیار مهم كودك در طول تعطیلات است. سعی كنید بازی‌های پرتحركی را برای او انتخاب كنید تا انرژی او به خوبی تخلیه شود.
* فعالیت‌های تفریحی بهتر است همراه با همسالان او انجام شود تا كودك به فعالیت‌ها علاقه‌مند شده و با لذت آنها را انجام بدهد.
* اگر بازی‌ها با هدف آموزش مهارتی خاص انتخاب می‌شوند، نباید كودك از آن مطلع شود. به عبارتی والدین نباید تأكیدی بر آموزش در حین بازی و تفریح كودك داشته باشند؛ تنها انتخاب درست كافی است تا كودك آن چه را كه باید بیاموزد.
5 - فراموش نكنید آموزش در تعطیلات، باید به شكل فعالیتی تفریحی باشد.
* تعطیلات، فرصتی برای استراحت و تفریح كودك و بازیافتن انرژی از دست رفته است. از این رو آموزش نباید به صورت فعالیتی جدی و سخت، كودك را از تفریح و شادی بازدارد. به هر میزان كودك در طول تعطیلات از آرامش بیشتری برخوردار باشد، به همان میزان میل به بازگشت به مدرسه در او افزایش می‌یابد و درس و مدرسه را با شادی و نشاطی مضاعف آغاز می‌كند.
* در طول تعطیلات برنامه‌ریزی مدونی نداشته باشید؛ چرا كه باعث ایجاد هیجان و استرس در كودك می‌شوید. برنامه‌ریزی باید فقط در ذهن والدین و بدون خط‌كشی‌های زمانی و مكانی اجرا شود.
* تعادلی منطقی میان بازی و تفریح و مرور مطالب درسی به شیوه‌ای كه ذكر شد ایجاد كنید و سعی كنید كفه ترازو به سمت تفریح بیشتر سنگینی كند.
* فرزندتان را تشویق كنید تا تكالیفش را در همان روزهای نخست تعطیلات انجام بدهد تا در روزهای باقی مانده فرصت كافی برای تفریح و بازی، مطالعه آزاد و انجام امور مورد علاقه‌اش داشته باشد.
و كلام پایانی، تعطیلات فرصت مناسبی برای بازیافتن آرامش و نیروی كافی برای شروع سالی پربار و موفق برای كودك و والدین است؛ تلاش كنیم لذت تعطیلات را با سخت‌گیری‌های بی‌دلیل و عصبانیت‌های بی‌جا به جهنمی آزاردهنده تبدیل نكنیم... شاد باشید و سال نو مبارك.
سایت مركز مطالعات دانشگاه مینه‌سوتای آمریكا
نظر شما