سلامت نیوز:فرونشست زمین در خراسان رضوی به مرحله بحران رسیدهاست. اخبار بسیاری تاكنون درباره فرونشست در این استان شنیدهایم. همین چند ماه پیش بودكه فرونشست در خط راهآهن تهران-مشهد خبرساز شد. آستان قدس رضوی بهعنوان ثروتمندترین نهاد خراسان رضوی، دارای بیشترین اراضی كشاورزی در این استان است.
به گزارش سلامت نیوز، شهروند نوشت: از آنجاییكه مهمترین عوامل فرونشست در دشت مشهد، برداشتهای بیرویه آب زیرزمینی برای كشاورزی است، میتوان گفت آستان قدس نقش اساسی در مساله فرونشست زمین در خراسان رضوی دارد. تاكنون آستان قدس نسبت به فرونشست در این استان بیتوجه بوده است اما باتوجه به اختیارات این نهاد بهنظر میرسد اگر آستان قدس رضوی ارادهای برای حل بحران فرونشست داشته باشد، میتوان به حل این مشكل امیدوار بود.
ماجرای عكس شكاف زلزله مشهد
پس از زلزله مشهد، عكسی در شبكههای اجتماعی منتشر شد و به شكاف بزرگ زلزله در مشهد معروف شد. محمد درویش، یكی از مدیران سازمان محیطزیست نیز با مقایسه این عكس با فرونشست زمین در داراب، سعی در مقایسه زلزله با پدیده فرونشست زمین كرد. او در كانال تلگرامی خود اینچنین نوشت:«سمت راست، حاصل زلزله دیروز مشهد است که شکافی عمیق در دشت فریمان ایجاد کرده و سمت چپ، شکافی دیگر در دشت داراب ناشی از برداشت بیرویه از آب خوان را نشان میدهد! کدامیک ترسناکتر است؟»
اما پس از چند روز همان مدیر در كانال تلگرامی خود از اشتباه بهوجود آمده خبر داد و نوشت: « ساعتی پیش، همکار عزیزم حمیدصالحی؛ مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی به بنده اطلاع داد که بر بنیاد استعلام از اداره زمینشناسی خراسان رضوی، تصویری که در اغلب رسانهها بهعنوان شکاف زمین در اطراف فریمان ناشی از زلزله اخیر در مشهد، منتشر شده است، ناشی از افت شدید سفرههای آب زیرزمینی بوده و ربطی به زلزله و حرکتهای تکتونیکی زمین در آن منطقه ندارد! بنابراین، بهنظر میرسد ابعاد بحران ناشی از برداشت بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی دشتهای خراسان رضوی، گستردهتر، خطرناکتر و ژرفتر از آن چیزی است که گزارش شده و بهمراتب، تبعاتی ماندگارتر، ویرانگرتر و غیرقابل جبرانتر نسبت با ر خداد زلزله دارد».
بحران فرونشست در دشت مشهد
فرونشست، یكی از مشكلاتی است كه درچند سال اخیر به لیست مشكلات كشور اضافه شده است. بسیاری از دشتهای كشور با این معضل دست و پنجه نرم میكنند و بهتازگی مخاطرات آن را از نزدیك لمس كردهاند. دشت مشهد جزو مناطقی از كشور است كه فرونشست زمین در آن به مرحله بحرانی رسیده است و بسیاری از پروژههای عمرانی آن را با مشكل مواجه كردهاست. فرونشست در خط راهآهن تهران- مشهد، یكی از نمونههای بارز مخاطرات فرونشست در این استان است.
براساس تحقیقات صورت گرفته توسط کارشناس ارشد ژئومورفولوژی در برنامهریزی محیطی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مهمترین عوامل فرونشست در دشت مشهد، برداشتهای بیرویه و بیش از حد مجاز آب زیرزمینی و ممانعت از نفوذ آب برگشتی شرب، صنعت و کشاورزی به دشت بوده است. دشت مشهد از نظر برداشت آب، حالت فوق بحرانی دارد و باتوجه به رشد سریع فیزیکی شهر مشهد هر ماه شاهد تغییرات کند ولی بسیار مخاطرهآور فرونشست (بهویژه در جنوب شرقی، طوس، قرقی، خواجه ربیع و شمال غرب) هستیم. بهطوری که در محدوده روستای حسن خوردو و در شمال غربی دشت مقدار افت سطح آب زیرزمینی طبق آمارهای ثبت شده به بیش از 30 متر در طول 24سال آماربرداری میرسد. میزان افت سالانه سطح آب زیرزمینی دشت، 47.1 متر و بیشترین فرونشستها و حفرات با اشکال ژئومورفیک متفاوت در بخش های مرکزی و جنوب شرقی آن رخ داده است.
هشدار متخصصان را جدی نمیگیرند!
محمد درویش، مدیر دفتر مشاركتهای مردمی سازمان محیط زیست به «قانون» درباره فرونشست زمین، گفت:« چندین سال است كه كارشناسان این حوزه درباره خطرات فرونشست زمین هشدار میدهند اما این موضوع كمتر توسط مسئولان، مردم و رسانهها جدی گرفته شده است. درحدود هفت ماه پیش با انتشار عكسی از فرونشست زمین در نیشابور اعلام كردم كه این مساله را باید جدی گرفت. دكتر فاضلی یزدی، یكی از اولین متخصصانی است كه از سه دهه پیش نسبت به فرونشست زمین در دشت توس هشدار داد. درحالحاضر متاسفانه در دشت توس فردوسی با فرونشست زمین و افت شدید سفرههای زیرزمینی روبهرو هستیم. خیلی دیگر از صاحبنظران مانند دكترامین علیزاده در استان خراسان رضوی و دكترطراوتی در اینباره هشدار دادهاند ولی مورد توجه قرار نگرفتهاند».
درویش ادامه داد:« مهمترین دلیل اینكه هشدارهای متخصصان این حوزه تاكنون جدی نگرفته شده، این است كه آستان قدس رضوی بهعنوان نهادی كه عمده بخش كشاورزی استان در اختیار اوست و میتوان گفت متولی اصلی كشاورزی استان خراسان رضوی است،ترجیح داده این مساله كمتر مورد توجه قرار گیرد. شاید مسئولان آستان قدس خواستهاند از دیار خراسانرضوی، دیار امام مهربانیها، تصویر بدی در ذهن ایرانیها شكل نگیرد ولی حقیقت ماجرا این است كه بحران آب و فرونشست در خراسان بسیار جدی است. در تمامی بخشهای خراسان رضوی، جنوبی و شمالی این بحران مشهود است. پس از استانهای بحرانی مانند فارس و بخشهایی از استانهای كرمان و اصفهان، استان خراسان رضوی، جنوبی و شمالی وضعیت بسیار بحرانی دارند. باتوجه به اینكه مشهد، دومین شهر پرجمعیت ایران است و نرخ رشد جمعیت در استان خراسان رضوی نسبت به بسیاری از استانهای كشور بالاتر است، اگر به مساله بحران آب و فرونشست زمین توجه جدی نشود، میتواند فاجعهای برای این استان بهوجود آورد».
فرونشست، غیرقابل برگشتپذیرترین مرحله بیابانزایی
مدیركل دفتر مشاركتهای مردمی سازمان محیطزیست عنوانكرد:« پدیده نشست زمین، فوقالعاده پدیده خطرناكی است و از آن در جریان بیابانزایی بهعنوان آخرین و غیرقابل برگشتپذیرترین مرحله از فرایند بیابانزایی یاد میشود. زمانیكه زمین نشست میكند، آبرفتهای درشتدانه بههم میچسبند و فضای خالی آنها پر میشود و دیگر امكان انباشت آب در این سفرهها از بین میرود. سرزمینی كه امكان انباشت آب شیرین در زیر سطحش را از دست بدهد، از نظر امنیت اجتماعی با تنشهای جدی مواجه میشود و مقدمه مهاجرتهای محیط زیستی فراهم میشود.باید تلاشكنیم تا میزان ذخیره آب را با میزان برداشت آن بهسرعت در خراسان رضوی متعادل كنیم و طرحهای تعادل بخشی را با شدت بیشتری اجرا كنیم. اجازه حفر چاههای غیرمجاز وتوسعه كشاورزی بهخصوص محصولات آببر را صادر نكنیم. میتوانیم معیشت جایگزین همانند صنعت گردشگری را برایكشاورزان ایجاد كنیم. خراسان رضوی دارای صدها جاذبه گردشگری است. علاوهبر آن مهمترین قطب گردشگری مذهبی كشور محسوب میشود. از تمامی این پتانسیلها میتوان برای اشتغالزایی و رونق اقتصادی منطقه استفاده كرد. یكی دیگر از پتانسیلهای مغفول مانده این استان، استهسال انرژیهای بادی و خورشیدی است. اگرچه نیروگاه بینالوددر زمینه استهسال انرژی بادی فعال است اما باتوجه به همجواری با كشورهای افغانستان تركمنستان و ... نیاز آنها به این بخش، سرمایهگذاری بیشتری در بخش نیازمند است. به این ترتیب با كاهش وابستگی معیشتی به منابع آب و خاك و ارائه گزینههای دیگری روی میز كه از آن بهعنوان كسب وكارهای سبز یاد میشود، میتوان به حل مشكلات خراسان رضوی امیدوار بود».
آستان قدس رضوی اگر بخواهد میتواند مشكل را حل كند
درویش درباره نقش آستان قدس در فرونشست زمین گفت:« نهتنها آستان قدس بلكه همه افرادی كه از نظر حقوقی در حوزه كشاورزی فعال هستند، متاسفانه نسبت به وضعیت استهسال منابع آب بیتوجه بودهاند و تصور میكنند به هر میزانی كه كشاورزی را توسعه دهند و از منابع آبی استفاده كنند، مشكل بهوجود نمیآید.آستان قدس رضوی، ثروتمندترین و قدرتمندترین نهاد است كه در استان خراسان رضوی وجود دارد. اگر آنها بخواهند میتوانند كشاورزی را مكانیزه كنند و تولید در واحد سطح را افزایش دهند و میتوانند دانش روز را به كشاورزی اضافه كنند. به این ترتیب بهعنوان یك الگوی خوب در سطح كشور باشند».
نظر شما