سلامت نیوز: آماری که در سال تحصیلی 95 اعلام شد، از طریق اداره آمار کل کشور بررسی شده است و این آمار از طریق نمایندگان مجلس به جناب آقای نوبخت، سخنگوی دولت ارائه شد. این آمار نهایی نشان می‌دهد که 160 هزار نفر در استان سیستان و بلوچستان محروم از تحصیل هستند و در جلسه‌ای که در این خصوص با استانداری داشتیم، همین اعداد و ارقام اعلام شد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از سایت مهرخانه، در طی چند روز گذشته محمد نعیم امینی‌فرد، رییس مجمع نمایندگان استان سیستان‌و‌بلوچستان در مجلس، در اظهار نظری تعداد بازماندگان از تحصیل در این استان را حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰ هزار نفر اعلام کرد که به گفته او تفاوت فاحشی با آمارهای اعلام‌شده توسط مسؤولان دولتی دارد. به گفته امینی‌فرد آمارهای دولتی حدود 25 تا 30هزار نفر بازمانده از تحصیل را برآورد می‌کنند اما آمار ما عددی در حدود 110 تا 120 هزار نفر را در استان ارزیابی می‌کنند. اما مسؤولان استانی در این خصوص چه عقیده‌ای دارند و کدام آمار را تأیید می‌کنند؟ همچنین باید دید این میزان بازماندگان از تحصیل، به چه دلایلی رخ داده و تاکنون استان، چه تمهیداتی برای کاهش این آمار داشته است؟

چند روز قبل نماینده مردم ایرانشهر، سرباز، دلگان و فنوج در مجلس شورای اسلامی در اظهارنظری تعداد بازماندگان از تحصیل در این استان را حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰ هزار نفر اعلام کرد که به گفته او تفاوت فاحشی با آمارهای اعلام‌شده توسط مسؤولان دولتی دارد. امینی‌فرد در این خصوص بیان کرد: آخرین آمار ما در این خصوص با آمار ارگان‌های رسمی متفاوت است. آمارهای دولتی حدود 25 تا 30هزار نفر بازمانده از تحصیل را برآورد می‌کنند اما آمار ما عددی در حدود 110 تا 120 هزار نفر را در استان ارزیابی می‌کنند.

همچنین پس از این اظهارنظر، امروز مدیر کل اداره آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان از آمار 160 هزار نفری جمعیت افراد محروم از تحصیل را در این استان سخن به میان آورد و در ادامه این نکته را خاطرنشان کرد که حدود 120 هزار نفر از این تعداد با تلاش مسؤولان آموزش و پرورش استان به مدرسه فرستاده شده‌اند. این در حالیست که زهرا نهتانی، مشاور سابق امور بانوان اداره کل آموزش و پرورش و کارشناس فعلی دفتر تکنولوژی آموزشی اداره آموزش و پرورش استان در گفت‌وگو با مهرخانه ضمن تأیید آمار 160 هزار نفری محرومان از تحصیل، از فقدان عدالت آموزشی و محرومیت آموزشی در بسیاری از مناطق این استان خبر داد که این مسأله را علت ترک تحصیل بسیاری از افراد لازم‌التحصیل دانست.

زهرا نهتانی درباره آمار نهایی تعداد افراد محروم از تحصیل استان گفت: آماری که در سال تحصیلی 95 اعلام شد، از طریق اداره آمار کل کشور بررسی شده است و این آمار از طریق نمایندگان مجلس به جناب آقای نوبخت، سخنگوی دولت ارائه شد. این آمار نهایی نشان می‌دهد که 160 هزار نفر در استان سیستان و بلوچستان محروم از تحصیل هستند و در جلسه‌ای که در این خصوص با استانداری داشتیم، همین اعداد و ارقام اعلام شد.

او همچنین نسبت به آمارهای 25 هزار نفری که برخی از مسؤولان در رابطه با میزان بی‌سوادی در استان اعلام کردند واکنش نشان داد و تأکید کرد که تنها در حاشیه شهر زاهدان نزدیک به 7 هزار نفر بازمانده از تحصیل هستند که اگر بخواهیم این آمار را به نقاط دیگر شهر تعمیم دهیم، خواهیم دید که در شهر زاهدان و حاشیه‌های آن بیش از 25 هزار نفر محروم از تحصیل داریم.

علل نرخ افزایشی محرومیت از تحصیل در استان سیستان و بلوچستان
مشاور سابق امور بانوان اداره کل آموزش و پرورش درباره علت بروز این مشکل در جمعیت لازم‌التحصیل استان گفت: از دلایل این موضوع می‌توانیم به مشکل پراکندگی جغرافیایی اشاره کنیم که در استان سیستان و بلوچستان مولد مشکلات بسیاری است. مسأله اصلی این است که آموزش و پرورش نمی‌تواند برای نقاط روستایی دوردست که خانوارهای کپرنشین در آن‌جا ساکن هستند امکانات آموزشی ارائه دهد. علت دیگر، فقر اقتصادی است که فرزندان کار را پرورش می‌دهد. در استان ما کودکان دستفروش بسیار زیاد هستند که اکثراً بچه‌های رده سنی 7 تا 12 سال را تشکیل می‌دهند. شهر چابهار نمونه کوچکی از این مشکل است که بچه‌های در سن تحصیل در این شهر مجبورند به شغل ماهیگیری روآورند و ترک تحصیل کنند.
 
نهتانی ادامه داد: ما در استان سیستان و بلوچستان به دلیل بحران آب، فعالیت کشاورزی نداریم و به‌خاطر محدودیت تردد در مرزهای شرقی کشور، تجارت و بازرگانی به‌ندرت اتفاق می‌افتد که این مسأله فقر اقتصادی را تشدید و بسیاری از والدین را مجبور کرده است که مانع تحصیل فرزندان خود شوند. البته بی‌سوادی والدین هم یکی از دلایل دیگر بازماندگی تحصیل بسیاری از فرزندان است. والدین به‌واسطه این‌که خود تحصیل نکرده‌اند در نتیجه ضرورتی برای تحصیل فرزندان خود احساس نمی‌کنند.

افراد فاقد شناسنامه، درصد بالایی از بازماندگان از تحصیل استان را تشکیل می‌دهند
کارشناس دفتر تکنولوژی آموزشی اداره آموزش و پرورش استان همچنین هم‌مرزی استان با کشوری مثل افغانستان را یکی دیگر از دلایل بازماندگی از تحصیل فرزندان عنوان کرد و در ادامه گفت: ورود و خروج اتباع مرد افغان به کشور در این استان بسیار زیاد است و خیلی از زنان و دختران ایرانی به هر دلیلی به ازدواج با مردان افاغنه تن می‌دهند. به همین دلیل است که بسیاری از بچه‌های بازمانده از تحصیل استان فاقد شناسنامه هستند.

او ادامه داد: در استان ما آوردن فرزندان زیاد یک نوع ابهت به‌شمار می‌آید و چون رشد جمعیت هم در بین مردم استان یک فرهنگ است، در نتیجه فرزندان فاقد شناسنامه دارای آمار بالایی هستند. دلیل بعدی هم مربوط به افزایش جرم و رواج شغل‌های غیرقانونی در میان مردان است که باعث شده زنی که شوهرش به خاطر خلاف در زندان به‌سر می‌برد برای شناسنامه فرزندش اقدامی انجام ندهد. البته ما خیلی از بچه‌های بازمانده از تحصیل را با استفاده از شناسنامه مادر ایرانی‌شان توانستیم جذب کنیم اما آمار بسیار بالایی از کودکان و نوجوانان استان هستند که هیچ‌کدام از والدین‌شان شناسنامه ندارند و این دانش‌آموزان کاملاً بی‌هویت‌اند و طبیعتاً دچار مشکل تحصیلی عمیق‌تری خواهند بود.

نهتانی درخصوص این‌که کدام نواحی استان بیشترین افراد محروم از تحصیل را داراست گفت: هر کجا حاشیه‌نشینی و روستاهای پراکنده داریم، با آمار بالای بی‌سوادی بیشتری مواجه هستیم. با همین منطق می‌توانیم بگوییم که شهرهای چابهار، ایرانشهر، زابل و زاهدان جزو شهرهای دارای نرخ بالای بی‌سوادی در استان هستند.

چند درصد از افراد محروم از تحصیل را زنان و دختران تشکیل می دهند؟
این مقام مسؤول درباره میزان شیوع بی‌سوادی در میان جمعیت زنان و دختران استان اظهار کرد: صد درصد بین میزان سواد دختران و پسران تفاوت وجود دارد. ما در استان با یک‌سری تعصبات نیز مواجه هستیم به دختران اجازه نمی‌دهند که از روستا به شهر بیاید و مشغول به تحصیل شود. یا در مناطقی که روستامرکزی دایر کرده‌ایم، بسیاری از دختران حتی اجازه ندارند به روستای مرکزی رفت و آمد کنند. اما طبیعتاً پسرها بیشتر موقعیت و امکان تحصیل را دارند.

او ازدواج زودهنگام را نیز یکی از دلایل اصلی ترک تحصیل دختران دانست و افزود: ازدواج زودهنگام به عنوان یکی از باورهای فرهنگی استان ما از دلایل مهم بی‌سوادی زنان و دختران است. بسیاری از دختران ما را به عنوان زن دوم و یا سوم مردی با سن بالا انتخاب می‌کنند و اغلب این ازدواج‌ها نیز در مراجع رسمی به ثبت نمی‌رسند. این ازدواج‌های غیررسمی و ثبت‌نشده، طلاق‌های غیررسمی و ثبت‌نشده را نیز به دنبال دارد و آمارهای غیر‌رسمی نشان‌دهنده افزایش طلاق در این استان است.

زهرا نهتانی افزود: ازدواج‌های ثبت‌نشده و در پی آن طلاق‌های ثبت‌نشده باعث می‌شود که کودکانی که حاصل این ازدواج هستند بی‌هویت بمانند و از تحصیل محروم باشند. بسیاری از والدین حتی خودشان هم بی‌شناسنامه هستند و اگر اصل و نسب این افراد را بررسی کنیم می‌بینیم این موضوع بسیار دنباله‌دار است. بسیاری از والدین هم که دارای شناسنامه هستند اما چون ازدواج‌شان ثبت نشده است، برای شناسنامه فرزندشان نیز اقدام نکرده‌اند. متأسفانه بسیاری از مشکلات ما ناشی از فقر فرهنگی است و بسیاری از والدین حتی از حقوق اولیه خود نیز بی‌خبر هستند؛ چه برسد به این‌که حامی حقوق فرزندان خود باشند.

اقدامات آموزش و پرورش و نهادهای مسؤول
مشاور سابق امور بانوان اداره کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان درباره راهکارهای رفع این مشکل گفت: ما برای رفع این مشکل تلاش کرده‌ایم با کمک قوه قضائیه در روستامرکزی‌هایمان دفاترثبت ازدواج و طلاق ایجاد کنیم. همچنین تلاش کردیم که کلاس آموزش حقوق، ویژه دختران را در استان سیستان و بلوچستان را برگزار کنیم و در این کلاس‌ها در مورد عواقب ازدواج‌های غیر‌رسمی و ثبت‌نشده اطلاع‌رسانی می‌شود. این کلاس‌ها که جزو برنامه معاونت امور زنان ریاست جمهوری است، ویژه دخترانی است که در حال حاضر در مدارس مشغول به تحصیل هستند اما متأسفانه برای دخترانی که ترک تحصیل کرده‌اند و در این کلاس‌ها حضور ندارند هنوز چنین آگاهی‌رسانی صورت نگرفته است.

طرح یک مؤسسه مردم‌نهاد در شهر زاهدان برای آموزش دختران بازمانده از تحصیل فاقد اوراق هویتی
او همچنین از طرح یک مؤسسه مردم‌نهاد در شهر زاهدان سخن گفت که این طرح ویژه تحصیل دختران بازمانده از تحصیل فاقد اوراق هویتی است که برای آموزش و ادامه تحصیل آن‌ها، این مؤسسه مردم‌نهاد، مدرسه‌ای را تأسیس کرده است. نهتانی درباره این طرح اضافه کرد: با وجود این‌که در مورد بازگشایی این مدرسه حتی اطلاع‌رسانی در سطح شهر هم انجام نشده بود و تنها یک بنر سردر مدرسه زده شده بود اما در مرحله ثبت‌نام، روزی بیش از 100 نفر در نوبت قرار داشتند و ما در عرض یک هفته 500 نفر مراجعه‌کننده داشتیم که تنها توانستیم 130 نفر را تحت پوشش قرار دهیم؛ درحالی‌که ظرفیت مدرسه تنها برای 90 نفر بود و این آمار مراجعه، تنها از یک منطقه و محله شهر زاهدان صورت گرفته است.

کارشناس دفتر تکنولوژی آموزشی اداره آموزش و پرورش استان درباره امکان تحصیل افراد فاقد اوراق هویتی در آموزش و پرورش که حدود 2 سال است به اجرا گذاشته می‌شود خاطرنشان کرد: اخیراً مدیرکل آموزش و پرورش استان در نشست‌هایی که با رؤسای مناطق داشته، توصیه‌هایی را به مسؤولان مناطق کرده است که بچه‌هایی که به هر دلیل فاقد شناسنامه هستند در صورت مراجعه به هر مدرسه دولتی، پذیرش و ثبت‌نام شوند؛ که خوشبختانه در طی 2 سال اخیر از این افراد ثبت‌نام به‌عمل آمده و در حال حاضر این افراد مشغول به تحصیل هستند و تنها لازم است که از قوه قضائیه نامه‌ای برای اعتبار اوراق تحصیلی اخذ شود.

مشکل تحصیل افراد فاقد اوراق هویتی در مقاطع متوسطه
نهتانی در پاسخ به این پرسش که آیا این افراد امکان تحصیل در همه مقاطع تحصیلی را دارند یا خیر گفت: متأسفانه ما در مقاطع تحصیلی بعد از ابتدایی این قانون را نداریم و بسیاری از بچه‌های فاقد شناسنامه، در مقاطع متوسطه نمی‌توانند تحصیل کنند چون این قانون تنها 2 سال است که اجرایی شده و به همین خاطر ما توانستیم در مقاطع ابتدایی این افراد را پذیرش کنیم و تنها به سوادآموزی آن‌ها کمک کنیم.

چرا عدالت آموزشی در استان سیستان و بلوچستان اجرا نمی‌شود؟
کارشناس دفتر تکنولوژی آموزشی استان سیستان و بلوچستان درباره عدم دسترسی به امکانات آموزشی در نقاط دوردست و روستاها و علت این مشکل، بیان کرد: واضح است که این معضل به علت کمبود نیروی انسانی در بسیاری از مناطق روستایی و دورافتاده به‌وجود آمده است. ما در این منطقه به خاطر پراکندگی جمعیت، در جذب نیروی معلم مشکل داریم و چندین سال است که میزان استخدامی‌ها با میزان بازنشستگی‌ها تناسب ندارد و همین کمبود نیروی انسانی باعث می‌شود که نتوانیم به مناطق دورافتاده معلم بفرستیم. طرحی را در طی 2 سال اخیر اجرا کردیم به نام طرح "خرید خدمات افراد بومی" که طبق این طرح مثلاً اگر شخصی در ایرانشهر زندگی می‌کند و دارای مدارک تحصیلی است و دنبال کار می‌گردد، آموزش و پرورش او را به عنوان افراد خرید خدمتی جذب کرده و این فرد با حقوق ماهیانه 600 یا 700 هزار تومان در روستاهای دورافتاده برای تدریس به افراد لازم‌التحصیل مشغول به کار می‌شود. البته متأسفانه در پرداخت بودجه دچار مشکل شدند و آموزش و پرورش نتوانسته حتی حقوق این افراد را بپردازد.