چهارشنبه ۱۵ فروردین ۱۳۸۶ - ۰۰:۰۰
کد خبر: 2195

در دهه های اخیر محققان دریافتند که از سطح پوست می توان برای انتقال دارو به بدن استفاده کرد.

در این روش دارو پس از عبور از پوست وارد جریان خون می شود و اثر خود را روی عضوی می گذارد که ممکن است فاصله زیادی با محل استعمال داروچسب داشته باشد. در واقع بواسطه یک سامانه دارورسانی فراپوستی ، فرمولاسیون یا ابزاری در سطح پوست قرار می گیرد و غلظت دارو در خون را برای مدت طولانی در محدوده پنجره درمانی حفظ می کند. انگیزه برای ساخت این چسب داروهای فراپوستی یکی از محققان دانشکده مهندسی پزشکی دانشگاه امیر کبیر را بر آن داشته است تا طرح ساخت چسب داروی فراپوستی ایبوپروفن را ارائه کند. گفتگوی ما را با مهندس زهرا حسن نژاد بخوانید.

مکانیزم عملکرد سامانه های دارورسانی فراپوستی چگونه است؟
شاید مهمترین عامل در معالجه یک بیماری پس از انتخاب داروی مفید، انتقال مناسب آن به عضو مورد نظر باشد. در بیشتر موارد سامانه انتقال دهنده باید به گونه ای طراحی شود که غلظت داروی قابل دسترس برای عضو مورد نظر در مدت معینی ثابت بماند. در سامانه های سنتی انتقال دارو مانند قرص ، کپسول یا روش تزریق بلافاصله پس از مصرف غلظت دارو در خون بسیار بالا می رود و حتی ممکن است در محدوده سمی قرار گیرد که این موضوع باعث ایجاد عوارض جانبی می شود. از طرفی پس از مدت کوتاهی ، که بستگی به روش انتقال دارو دارد، غلظت به زیر حد درمانی کاهش یافته که به ناچار باید نوبت بعدی مصرف شود. برای حل این مشکل سامانه های دارورسانی کنترل شده طراحی شده اند که انتقال دارو با سرعت و زمان کنترل شده را ممکن می سازند. سامانه های دارورسانی فراپوستی مثالی از این سیستم ها هستند. در این نوع سامانه ها دارو در ماده ای پلیمری به صورت حل یا پخش شده محبوس می شود و هنگامی که درتماس با پوست انسان قرار می گیرد دارو پس از عبور از پوست وارد شبکه مویرگی شده و از طریق سیستم گردش خون به عضو مورد نظر می رسد. این سامانه ها همچنین می توانند کابردهای موضعی نیز داشته باشند، مانند پچهایی که برای درمان آکنه استفاده می شوند یا پچهای ضد چین و چروک.

تاریخچه ساخت آنها در دنیا و در کشورمان به چه زمانی بازمی گردد و تاکنون چه تحولاتی داشته اند؟
مالش پمادها یا محلول ها روی پوست برای تسکین دردهای موضعی یا درمان بیماری های پوستی قدمت چند صد ساله دارد، اما تاریخ استفاده از این سامانه ها جهت انتقال سیستمیک داروها به سال 1979 برمی گردد.
اولین سامانه فراپوستی به نام Trasderm Scop در سال 1979 از سوی سازمان استاندارد غذا و داروی امریکا(FDA) برای جلوگیری از تهوع و استفراغ در سفر، بویژه سفر دریایی ، تایید شد. برای بهبود عملکرد این سیستم ها از آغاز تا کنون تغییراتی در انتخاب طراحی و افزودنی های مناسب برای افزایش میزان انتقال دارو ایجاد شده است. از جمله ، افزودن ترکیباتی به این فرمولاسیون هاست که قابلیت عبور دارو از پوست را افزایش می دهند. برای کاهش هزینه های ساخت نیز تغییراتی در طراحی این سامانه ها ایجاد شده است. امروزه تحقیقات روی طراحی سامانه هایی متمرکز شده است که فرایند ساخت آنها آسان تر است و به طور پیوسته انجام می شود.

به طور معمول درباره کدام دسته های دارویی این داروچسب ها دارای اثرات بیشتری نسبت به نمونه های خوراکی و تزریقی هستند. چرا؟
از این روش نمی توان برای انتقال همه انواع داروها استفاده کرد. داروهایی که دارای وزن مولکولی پایینی هستند، دوز مصرف روزانه آنها کم است ، نیمه عمر کوتاهی دارند و در محیط بدن بسرعت به متابولیت های غیرفعال تبدیل شده و از بدن دفع می شوند، انتخاب های مناسبی برای این سیستم ها محسوب می شوند، از طرفی از آنجا که در این روش انتقال ، دارو پس از آزاد شدن از داروچسب در تماس مستقیم با پوست قرار می گیرد، نباید باعث ایجاد حساسیت در پوست شود. هورمون های تولیدمثل زنانه ، مانند استرادیول و پروژسترون ، ترکیباتی هستند که به مقدار زیادی در کبد تخریب می شوند و از این روش تجویز می شوند. همچنین در بیماری های سیستم های قلبی - عروقی به علت ماهیت بیماری انتقال فراپوستی داروها مطلوب است.
درمان دارویی فشار خون و آنژین به طور معمول دارای دوره های طولانی هستند و بیشتر داروها سال ها به طور پیوسته استفاده می شوند. پیروی از رژیم تجویز شده مهم است و می تواند مشکل باشد. هنگام استفاده از سامانه های دارورسانی فراپوستی ، داروچسب به مدت 24 ساعت یا حتی یک هفته در تماس با سطح پوست قرار می گیرد و طی این مدت دارو با سرعت ثابت وارد بدن می شود و مشکل مصرف چندین بار دارو در روز مرتفع می شود.


چرا ایبوپروفن؟

این طرح با راهنمایی اعضای هیات علمی گروه بیومتریال دانشکده مهندسی پزشکی دانشگاه امیرکبیر انجام شد. در این تحقیق کوپلیمر اتیلن ونیل استات به عنوان پلیمر حاوی دارو انتخاب شد. این کوپلیمر به عنوان ماده ای زیست سازگار شناخته شده و در کاربردهای پزشکی از جمله تهیه سامانه های دارورسانی بسیار استفاده شده است.
ایبوپروفن هم به عنوان دارو و ایزوپروپانول برای بهبود عملکرد داروچسب به این سامانه افزوده شد. ایبوپروفن جزو خانواده بزرگ داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی است که برای درمان بیماری روماتیسم التهابی و تسکین دردهای حاد استفاده می شود. همچنین دارویی موثر در مقابل دردهای دوره ای ، درد پس از جراحی ، و تب بر است.
مصرف خوراکی داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی عوارض جانبی روی دستگاه گوارش دارد. این عوارض شامل عدم تحمل معده پس از مصرف ، خون ریزی گوارشی ، زخم معده و تا حد کمتری زخم اثنی عشر است. همچنین ایبوپروفن در کبد به متابولیت های غیرفعال تبدیل می شود و دارای نیمه عمر کوتاه ، - کمتر از 2ساعت - است
 


ترکیباتی که برای کنترل دردهای پیوسته استفاده می شوند در جامعه پزشکی و داروسازی بسیار مورد توجه قرار دارند. سیستم های دارورسانی فراپوستی برای این منظور یک مزیت در کنترل درد است. به طورمسلم ، استفاده از روش فراپوستی برای دردهای حاد مناسب نیست زیرا بهبود دردهای حاد نیاز به شروع سریع اثر دارد. با وجود این کنترل دردهای مزمن با استفاده از سیستم های دارورسانی فراپوستی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. امروزه در دنیا سامانه های دارورسانی فراپوستی برای کاهش درد، هورمون درمانی ، درمان آنژین ، فشار خون ، بیماری تحرک و برای ترک اعتیاد تهیه می شوند.

اصولا مکانیزم رها شدن دارو در این سامانه ها در بدن چگونه است؟ حوزه و بازده اثرگذاری داروچسبها نسبت به نمونه های خوراکی آن چگونه افزایش می یابد؟
مکانیزم رهایش دارو از سامانه های دارو رسانی فراپوستی از طریق نفوذ غیر فعال انجام می شود. استفاده از پلیمرها در این سامانه ها و همچنین مرحله عبور از پوست سرعت رها شدن دارو و در نتیجه ورود آن به بدن را کنترل می کنند. به این ترتیب که داروی محبوس در پلیمر پس از نفوذ از ماتریس پلیمری و لایه های مختلف پوست از طریق ورود به شبکه مویرگی موجود در لایه های زیرین پوست وارد گردش سیستمیک خون شده و در کل بدن توزیع می شود.

درباره این دارو، استفاده از داروچسب چه مزیت هایی به همراه دارد؟ دارو در این سیستم چگونه آزاد می شود و در چه ارگان هایی از بدن تاثیرگذار است؟
همان طور که گفته شد ایبوپروفن دارای خاصیت ضد التهابی است که برای بهبود التهاب بافت های نرم ، مثلا التهاب ناشی از کوفتگی در ماهیچه و التهاب استخوان و غضروف در بیماری روماتیسم تجویز می شود. تحقیقات انجام شده نشان داده اند که غلظت دارو در مایع سینوویال ، غضروف و بافت آسیب دیده پس از استفاده موضعی این دارو بسیار بیشتر از غلظت آن در خون است.
این مزیت هنگام مصرف خوراکی دارو مشاهده نمی شود. از طرفی در مصرف خوراکی دارو پس از جذب از غشا معده بلافاصله وارد کبد می شود و مقدار زیادی از دارو به متابولیت های غیر فعال تبدیل می شود. در روش انتقال فراپوستی ، دارو به طور مستقیم وارد خون می شود و از کبد عبور نمی کند و به این ترتیب از تخریب دارو در کبد که مهمترین بخش در حذف داروی پروفن از بدن است جلوگیری می شود.

اثرات ناشی از مصرف دارو در این سیستم ها چگونه افزایش می یابد؟
مزیت اصلی ارائه سامانه هایی که داروها را به روشی کنترل شده آزاد می کنند عدم تغییر در سطح پلاسمای خون است. مشکل اصلی مصرف خوراکی داروها زمان اقامت آنها در دستگاه معدی روده ای است.
به این ترتیب که مواد دارویی پس از مدت زمان کوتاهی همراه مواد غذایی موجود در معده از سیستم گوارشی خارج می شوند. در سامانه های دارورسانی فراپوستی دارو در محیطی خارج بدن به صورت انبار شده قرار دارد و تا زمانی که داروچسب در تماس با سطح پوست است دارو با سرعت کنترل شده آزاد و وارد بدن می شود. به این ترتیب می توان مدت عمل داروهایی که نیمه عمر کوتاهی دارند و به سرعت در محیط بدن تخریب می شوند را افزایش داد.

تولید داروچسبها در کشور ما به کجا رسیده است؟
تحقیقات زیادی درخصوص فرمولاسیون داروچسبهای حاوی داروهای مختلف و همچنین پچهای آرایشی ضد آکنه در دانشگاه های مختلف ایران و همچنین بخش سامانه های نوین دارورسانی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران انجام شده و تحقیقات تکمیلی نیز در حال انجام است و امیدوار هستیم پتانسیل و بستر مناسب برای تولید انبوه این محصولات در کشور فراهم شود.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha