رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت با تشریح شاخص های مدارس ستاره دار مروج سلامت گفت: طرح مدارس مروج سلامت تاكنون در 658 مدرسه كشور اجرایی شده است.
با توجه به تأكید سازمان جهانی بهداشت از سال 1995 تغییر شیوه زندگی جوامع از اهمیت خاصی برخوردار شد. بحث مواد مخدر مهم بود اما مسائل دیگری نیز مورد توجه قرار گرفت كه بر اساس آن دستورالعملها و پروتكلهای مدارس مروج سلامت تغییر است كه علاوه بر تغییر دستورالعملها، ستادهای كشوری از سطح وزارت بهداشت تا مدرسه نیز تعریف شد.
گلایل اردلان، رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت در گفتوگوی تفصیلی درباره مدارج مروج سلامت به خبرنگار بهداشت و درمان فارس میگوید: هدف از طراحی این مدارس افزایش ظرفیت و توانمندسازی آحاد مختلف جامعه در مورد سالم زندگی كردن، سالم كار كردن و آموزش با كیفیت است و به منزله یك نظام برای ارتقای سلامت است كه منجر به افزایش ظرفیتها و توانمندسازی مردم در چگونگی و ابعاد مختلف زندگی است.
به گفته وی این برنامه شامل مكانهایی میشود كه در آن تمام مدارس ساختارهای مثبت ادغام یافته و سلامت دانشآموزان را ارتقاء میدهند و با توجه به بینالمللی بودن این برنامه بسیاری از كشورهای دنیا با حمایت از برنامههای مرتبط با این مدارس در راستای ارتقای سلامت گام بر میدارند.
*طرح مدارس مروج سلامت نقاط قوت و ضعف مدارس را نشان میدهد
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت میگوید: این برنامه ابعاد وسیعی از سلامت در محیطهای آموزشی را دربر میگیرد و تمام جنبهها از جمله محیط مدرسه، والدین و اولیاء، سلامت جسمی، سلامت روانی و سلامت اجتماعی و معنوی دانشآموزان را شامل میشود و بر این اساس شبكه مدارس مروج سلامت در كشورها شكل گرفته و با پیوستن تمام مدارس منطقه با رویكرد ارتقای سلامت در جلسات منطقهای نقاط قوت و ضعف آن به تفصیل مشخص میشود.
وی اضافه میكند: از مواردی كه برای ارزیابی به مدارس مروج سلامت (HPS) اضافه شد. میتوان به برنامه جامع آموزش سلامت در مدارس، ارائه خدمات بالینی در مدارس، سلامت محیط، بهبود تغذیه، تحرك فیزیكی و فعالیت بدنی در مدارس، ارتقای سلامت كاركنان، خدمات سلامت روان و مشاورهای و مشاركت والدین و جامعه در برنامهریزی ارتقای سلامت در مدارس اشاره كرد. در شبكه داوطلبان سلامت دانشآموزان هم باید سنجیده شود و رتبهبندی ستاره دار شدن مدارس بر اساس این 8 مورد انجام میگیرد.
اردلان میافزاید: برنامه مدارس مروج سلامت با افزایش پوشش وسیعی در كل استانها به صورت آزمایشی اجرا شده و پیشبینی میشود در مدارس سراسر كشور ارتقای سلامت در گروه سنی نوجوانان و جوانان بیش از پیش ملموس شود.
وی اضافه میكند: تمام اقدامات اعم از معاینات دانشآموزان، تغذیه در مدارس، بهداشت روان در مدرسه همه در قالب مدارس مروج سلامت جمعبندی میشود.
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت میگوید: طرح مدارس مروج سلامت به دنبال آن است كه بهرهوری بیشتری از امكاناتی كه ممكن است خیلی ایدهال نباشد و بتواند آنها را در حد قابل قبولی درآورد و باعث ارتقای سطح سلامت در مدارس شود. تمام این كارها قبل از اجرای مدارس مروج سلامت به صورت تكه تكه و بند بند انجام میشده است. هم اكنون در قالب این طرح همه این موارد انجام میشود ولی در قالب مدارس مروج سلامت رویكرد ما همهجانبهنگر است و تلاش كردیم كه نگاه بیمار محوری را به سلامتمحوری تغییر دهیم.
اردلان میگوید: تلاش كردهایم كه اگر اقدامات پیشگیرانهای را انجام میدهیم مطابق با فرهنگ خودمان باشد و متناسب با جنسیت بچهها در مدارس باشد و همینطور مدرسه از كادر مدرسه تا مربیان و اولیای دانش آموزان مشاركت همه جانبه داشته باشند.
*طرح مدرسه مروج سلامت موجب بالا بردن اعتماد به نفس دانشآموزان میشود
وی میافزاید: طرح مدارس مروج سلامت موجب بالا بردن اعتماد به نفس، عزت نفس، افزایش مهارتهای ارتباطی، توانمندسازی دانشآموزان، تشویق دانشآموزان به مشاركت در تصمیمگیریها و ارتقای سلامت بهداشتی آنها میشود.
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت میافزاید: بنابراین خدمات سلامت را در مجموعه ادغام یافته در قالب مدارس مروج سلامت دیدهایم و میخواهیم آن را ارائه كنیم و در این مجموعه مسائلی مانند ادغام خدمات بهبود الگوی تغذیه، پیشگیری از رفتارهای مخاطرهآمیز، بهبود شرایط فیزیكی و بهداشتی مدارس وجود دارد كه در واقع یك سیستم گردآوری دادهها را پایش و ارزشیابی كند و در نهایت مدرسهها را رتبهبندی كند.
اردلان میافزاید: این حركت با برنامه بهداشت محیط شروع شد كه همان برنامه HSE شروع شد و بعد از آن برنامه HSE به فرم تكامل یافته مروج سلامت ارتقاء پیدا كرد یعنی در واقع فقط در مقوله بهداشت محیط دیده نشد و مقوله آموزش، تغذیه و پیشگیری از رفتارهای مخاطرهآمیز دیده شد.
وی میگوید: در مدارس مروج سلامت دستورات اجرایی و دستورات آموزشی بر اساس نیازسنجی دانشآموزان و اولیا انجام میشود. آییننامه بهداشت محیط و مدرسه وجود دارد. همچنین دستوالعمل پایگاه سلامت، شناسنامه سلامت دانش آموزان و كاركنان وجود دارد كه به دلیل اینكه اعتبارات كافی برای تقویت برنامه تامین نشده است انجام نگرفته و اجرایی نشده است.
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت می افزاید:برنامه مشاور روانی و اجتماعی در مدارس مروج سلامت، دفتر ثبت وقایع روزانه و جدول ثبت فعالیتهای فوق برنامه در مدارس مروج سلامت وجود دارد كه در كنار اینها برنامه مراقبت سلامت كاركنان از برنامههایی است كه در قالب برنامه مروج سلامت انجام میشود.
اردلان میگوید: دستورات اجرایی كه برای طرح مدارس مروج سلامت وجود دارد این است كه این ابلاغ از حوزه ستاد وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش تا مدارس مجری طرح صورت گرفت و مقرر است كه كمیته هماهنگی در استان و منطقه تشكیل شود و ابلاغیه برای اعضای كمیته فرستاده شود.
وی در پاسخ به پرسشی كه معیارهای انتخاب مدارس مجری طرح مروج سلامت چیست، اضافه میكند: مدارس منتخب شهری بهتر است دارای مراقب یا رابط بهداشت باشند و مدارس روستایی بهورز فعال وجود داشته باشد، مدارسی كه مدیر و كاركنان علاقهمند و دلسوز در فعالیتهای بهداشتی داشته باشد، مدارسی كه دارای پایگاه تغذیه سالم و اتاق بهداشت باشد،همچنین تشكلهای بهداشتی در مدرسه فعال یا قابل سازماندهی یا فعالسازی وجود داشته باشد.
علاوه بر آن مدرسه از لحاظ ایمنی و بهداشت محیط مناسب و استاندار باشد، كپسول اطفای حریق در مدرسه وجود داشته باشد و همچنین كمكهای اولیه وجود داشته باشد و در صورت امكان در مدارس از مجری تمام وقت و نیمهوقت برخوردار باشد.
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت در پاسخ به این پرسش كه تعهدات وزارت بهداشت در قبال مدارس مروج سلامت چیست میافزاید: از تعهدات وزارت بهداشت در قبال مدارس مروج سلامت این است كه تهیه بروشورهای مروج سلامت و تأمین كتابهای آموزشی رابط بهداشت، تهیه كتابهای آموزشی دانشآموزان تحت پوشش برنامه، برگزاری برنامه آموزشی، تهیه و تأمین بستههای آموزشی برای كاركنان آموزشی مدارس، تهیه و تأمین شناسنامه كاركنان مدارس، تأمین و تهیه پرونده سلامت مدرسه، نظارت و پایش بر اجرای برنامه است.
وی میگوید: بعضی از تعهدات آموزش و پرورش برای اجرای این طرح شامل ابلاغ دستورالعمل به استانهای دیگر، همكاری در برنامههای آموزشی، نظارت و پایش در اجرای برنامه و برگزاری كارگاهها و جلسات توجیهی برای مجریان طرح و همكاری با وزارت بهداشت است.
*طرح مدارس مروج سلامت در 658 مدرسه اجرایی شده است
اردلان میافزاید: در 658 مدرسه طرح مدرسه مروج سلامت را اجرایی میكنیم كه از این تعداد 100 مدرسه در تهران است. فرآیند ارزیابی و اعطای نشان به مدارس این طور است كه زمانی كه مدرسه طبق چك لیستی انتخاب میشود كه طی آن چكلیست مدرسه ارزیابی قرار میگیرد. این چك لیست در اختیار مدرسه قرار میگیرد و توسط تیم ممیزی مدرسه تكمیل میشود و نتیجه به كمیته شهرستانی یا منطقهای اطلاع داده میشود. این كمیته موظف است كه این چك لیست را تكمیل كند.
*كسب حداقل 55 امتیاز برای انتخاب یك مدرسه مروج سلامت ضروری است
وی در رابطه با اینكه چگونه یك مدرسه ستاره دریافت میكند، میگوید: 2 كمیته ممیزی داخلی و خارجی وجود دارد كه یك ارزیابی درونسازمانی و یك ارزیابی برونسازمانی وجود دارد و اگر در ارزیابی مدرسهای 55 امتیاز از 100 امتیاز را دریافت كند به مدرسه فرصت داده میشود كه برای رفع مشكلات اقدام كند. بعد از آن مجدداً ممیزی داخلی و پس از آن ممیز خارجی انجام میشود. بعد از انجام ممیز خارجی نهایی و بعد از كسب 55 امتیاز از 100 امتیاز مدرسه به عنوان مروج سلامت انتخاب میشود و به ترتیب رتبهبندی میشود.
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت میافزاید: مدرسه مروج سلامت 5 ستاره 91 تا 100 امتیاز، مدارس مروج سلامت 4 ستاره 82 تا 90 امتیاز، مدرسه مروج سه ستاره 73 تا 81 امتیاز، مدرسه مروج سلامت 2 ستاره 64 تا 72 امتیاز، مدارس مروج یك امتیازه 55 تا 63 امتیاز باید دریافت كنند. این فرآیند هر ساله تكرار میشود و اعطای نشان به كسب ممیزی نهایی خارجی بستگی دارد.
*مدارسی كه امتیاز 100 را كسب كنند علاوه بر دریافت نشان امتیاز ویژهای نیز دارند
وی معتقد است: مدارسی كه امتیاز 100 را كسب كنند علاوه بر دریافت نشان مروج سلامت، امتیاز ویژهای نیز دارند اما كسب حداقل 55 امتیاز برای انتخاب مدارس مروج سلامت ضروری است. یعنی در ممیزی داخلی در بخش برنامه جامعه سلامت حداقل 7 امتیاز و در بخش ارائه خدمات بالینی مدرسه حداقل 9 امتیاز و در بخش سلامت محیط مدرسه حداقل 12 امتیاز، در بخش بهبود تغذیه در مدارس حداقل 7 امتیاز، در بخش فعالیت فیزیكی و بدنی حداقل 3 امتیاز، در بخش ارتقای سلامت كاركنان مدرسه حداقل 4 امتیاز، در بخش خدمات سلامت روان در مدرسه حداقل 7 امتیاز، و در بخش مشاركت والدین و شرایط داوطلبان سلامت حداقل 6 امتیاز را باید كسب كرده باشد.
اردلان میگوید: در ممیزی خارجی 3 امتیاز به مدیریت اختصاص دارد. مدرسه باید در بخش برنامه جامع آموزش سلامت در ممیزی خارجی 6 امتیاز، در بخش خدمات بالینی در مدرسه 8، در بخش سلامت محیط مدرسه حداقل 11 امتیاز، در بخش بهبود تغذیه در مدارس حداقل 6، در بخش فعالیت فیزیكی و بدنی حداقل 4، در بخش ارتقای سلامت كاركنان مدرسه حداقل 5، در بخش خدمات سلامت روان در مدرسه حداقل 6، و در بخش مشاركت والدین و جامعه در برنامه سلامت و شبكه داوطلبان سلامت حداقل 6 را كسب كرده باشد.
وی میافزاید: چك لیستهای ممیز خارجی 2 بخش است. چك لیست الف مربوط به مشخصات مدیر مدرسه است، كه مسئول آن كیست، تلفن، مقطع تحصیلی و اسم مدیر مدرسه و مواردی مثل این است و چك لیست ب مربوط به مدرسه مروج سلامت است كه شامل ارائه خدمات بالینی، سلامت محیط مدرسه، بهبود تغذیه در مدارس، فعالیت فیزیكی و بدنی، ارتقای سلامت كاركنان مدرسه و سلامت روان در مدرسه است.
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت میگوید: دستورالعمل تكمیل ممیز داخلی این است كه برنامه جامع سلامت در مدرسه حداقل میتوان گفت كه وجود یك تخته در مدرسه كه عناوین مهم و فعالیتهای مهم بر روی آن نصب شود كه این یك امتیاز دارد. وجود پوستر كه در راستای ارتقای سلامت در مدرسه باشد نیز یك امتیاز دارد كه جمعاً 2 امتیاز را به خود اختصاص میدهد و در غیر این صورت امتیاز صفر به مدرسه داده میشود.
اردلان میافزاید: برگزاری جلسات توجیهی برای دانشآموزان، كاركنان و معلمان و والدین با حضور كارشناسان بهداشت مدارس و ارائه شیوه آموزشی به 2 روش نیز 2 امتیاز دارد كه یك شیوه برای هر كدام از این گروه و عدم اجرا صفر امتیاز را به خود اختصاص میدهد. وجود مطالب مرتبط با سلامتی در قالب برروشور و فیلمهای آموزشی 2 امتیاز دارد.
*برای هر 45 دانشآموز یك آبخوری وجود داشته باشد
وی اضافه میكند: اجرای حداقل 2 فعالیت بهداشتی با توجه به تقویم سلامت كشور 2 امتیاز دارد و اگر اجرا نشود امتیاز آن صفر است. در مورد آییننامه بهداشت محیط مدرسه میتوان به این موارد اشاره كرد كه محل احداث مدرسه، نقشه ساخت مدرسه و محیط مناسب باشد. مطابق آییننامه 3،2،1، 16، 17 و 33 آییننامه بهداشت محیط مدرسه وضعیت ایمنی و بهداشت مدرسه ارزیابی میشود. دیوارها، كف، سقف، آزمایشگاه و آب مدرسه باید بهداشتی باشد. تعداد دستشوییها مطابق با تعداد دانشآموزان باشد و برای هر 45 دانشآموز یك آبخوری وجود داشته باشد و متناسب با سن دانشآموز ارتفاع آبخوری تا زمین باشد كه میتوان به 75 سانتیمتر تا 100 سانتیمتر از سطح زمین باشد.
*برای هر 40 دانشآموز یك توالت باید وجود داشته باشد
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت میگوید: مدرسه از سرویسهای بهداشتی مجزا و كامل و بهداشتی برخوردار باشد. این سرویسها باید با یكدیگر حداقل 15 متر فاصله داشته باشند یا مثلاً دستشوییها یا توالتها مطابق با ماده 20 محیط سالم بهداشتی به تعداد كافی باشد و برای هر 40 دانشآموز باید یك توالت وجود داشته باشد.
برای هر 60 دانشآموز باید یك دستشویی وجود داشته باشد. ارتفاع دستشوییها مطابق با قد دانشآموز باشد در دستشویی مخزن مایع صابون وجود داشته باشد. در كلاسها باید سطل زباله نسبت به تناسب كلاس وجود داشته باشد برای هر دانش آموز باید نیم متر فضای سبز وجود داشته باشد و كپسول اطفای حریق در مدرسه وجود داشته باشد.
*مصرف میان وعده موجب تقویت سیستم عصبی و مغز میشود
وی در پاسخ به این پرسش فارس كه دانشآموزان در میان وعده خود از چه ماده غذایی استفاده كنند؟ میگوید: كودكان و نوجوانان در سنین مدرسه علاوه بر 3 وعده غذایی اصلی به 2 میان وعده صبح و عصر نیاز دارند تا میزان قند خون آنها در سطح طبیعی نگه داشته شود. مصرف میان وعده موجب تقویت سیستم عصبی و مغز میشود و آمادگی فرد را برای یادگیری افزایش میدهد.
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت میافزاید: بهترین میان وعده برای دانشآموزان لقمههای خانگی مانند نان و كوكو، نان و كتلت، نان و پنیر و گردو، نان و تخم مرغ، نان و پنیر و گوجهفرنگی، نان و پنیر و خرما، انواع مغزها و خشكبار مانند فندق، پسته، گردو، بادام، نخودچی، كشمش، انجیر خشك، خرما، انواع نوشیدنیها مانند شیر، دوغ، آبمیوههای طبیعی، انواع میوههای تازه مانند سیب، پرتقال، نارنگی، انگور و موز، انوع بیسكویت یا كیك است.
*مصرف غذاهای آماده موجب فشار خون بالا، سكتههای قلبی و مغزی میشود
اردلان میافزاید: در كسانی كه میانوعده مصرف نمیكنند.چاقی و بیماری بیشتر است، بیشتر این افراد از مواد غذایی آماده و حاضری مانند، ساندویچ سوسیس و كالباس، چیپس زیاد مصرف میكنند و این كار موجب بروز بیماریهایی مانند فشار خون بالا، سكتههای قلبی و مغزی و حتی سرطان در بزرگسالی میشود.
رئیس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت میگوید: مصرف این مواد غذایی مانند كالباس و سوسیس و چیپس موجب بروز جوش صورت، چاقی، ناراحتی معده و حتی كم شدن تمركز حواس در كلاس میشود.
*فعالیت بدنی منظم برای سلامت بدن بسیار مفید است
وی میگوید: فعالیت بدنی منظم برای سلامت بدن بسیار مفید است. زندگی ماشینی امروز موجب كاهش فعالیت بدنی شده است و بروز بیماری ها را در دانشآموزان افزایش میدهد. كم تحركی موجب بیماریهای قلبی- عروقی و فشار خون بالا میشود. فعالیت بدنی منظم به دانشآموزان كمك میكند كه نه تنها عضلات و استخوانهای قوی و سالمی داشته باشند، بلكه موجب زیبایی ظاهر آنها میشود.
*فعالیت منظم بدنی موجب كاهش افسردگی و كسالت در دانشآموزان میشود
اردلان میافزاید: فعالیت منظم بدنی موجب كاهش افسردگی و كسالت در دانشآموزان میشود و به داشتن خواب راحت آنها كمك میكند.
نظر شما