سلامت نیوز:امروز در علم پزشکی ریشه بروز بسیاری از بیماری‌ها مشکلات ژنتیکی تشخیص داده می‌شود. شاید به‌خاطر همین است که علم پزشکی حل بسیاری از بیماری‌های لاعلاج را توجه به علم ژنتیک می‌داند. ایجاد پروژه ایرانوم می‌تواند قدم‌های اولیه برای رسیدن به این مهم را در اختیار دانشمندان ایرانی بگذارد.
به گزارش سلامت نیوز، صبح نو نوشت: پروژه ایرانوم، پایگاه اطلاعاتی جامع ژنتیک اقوام ایرانی، روز گذشته با حضور وزیر بهداشت، دکتر سید حسن قاضی‌زاده هاشمی، دکتر سورنا ستاری معاون علمی‌وفناوری رییس‌جمهور و دکتر ملک‌زاده معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت
افتتاح شد.
پروژه کشوری ایرانوم به همت مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی اجرایی شده و فاز نخست آن هم به‌عنوان پایگاه جمعیتی ژنوم جمعیتی کشور، در دسترس محققان قرار گرفته است. اطلاعات ثبت‌شده در این پایگاه ملاک مقایسه تغییرات ژنتیکی افراد در جمعیت‌های مختلف کشور است تا پژوهشگران با مطالعه و مقایسه آنها به راه‌های پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های ژنتیک پی ببرند.
برای راه‌اندازی پروژه ایرانوم، البته زیرساخت‌هایی هم لازم بوده است. دستگاه معروف بهان.جی.اس یکی از دستگاه‌های پیشرفته بازخوانی رمز و رموز دی.ان.ای (DNA) در سلول‌های انسانی دستگاهی است که به کشور وارد شده است. طبق اظهارنظرهای وزیر بهداشت در حاشیه افتتاح پروژه هزینه ایرانوم یک‌میلیون یورویی (54.870.000.000 تومان) برآورد شده است؛ اما وجود چنین پایگاهی تا چقدر می‌تواند در رشد و توسعه علم پزشکی تأثیرگذار باشد و چرا وجود ایرانوم در کشور مهم است؟
ایرانوم کمک‌کننده
دکتر مهدی توتونچی عضو هیات علمی گروه ژنتیک و سلول‌های بنیادی پژوهشگاه رویان در گفت‌وگو با روزنامه صبح نو درباره لزوم وجود پروژه ایرانوم توضیح می‌دهد: «این کاری که دکتر نجم‌آبادی در دانشگاه علوم بهزیستی انجام داده‌اند، اقدام بزرگی است. شروع این کار، بزرگ است، به این دلیل که در ایران ما هیچ دیتابیسی برای تغییرات ژنتیکی در جمعیت ایران وجود دارد، نداشتیم بنابراین داشتن یک سری دیتاهایی از اقوام مختلف ایران، خیلی به ما از این لحاظ کمک می‌کند.»
عضو هیات علمی گروه ژنتیک و سلول بنیادی پژوهشگاه رویان درباره پروژه ایرانوم می‌گوید: «در ابتدای پروژه روی هشت قومیت ایرانی کار شده است و در هر قوم، از حدود 100 نفر نمونه برداشته و ارزیابی‌هایی انجام شده است. این کار برای شروع خیلی خوب است و باید دیتابیس هم‌افزایی مراکز و دانشگاه‌های مختلف ایجاد شود. باید مطالعات بیشتری روی این کار انجام شود. مراکزی که روی این موضوع کار انجام می‌دهند باید آن‌قدر غنی شوند تا با غنا دادن آن سطح دقت بالاتری را به آن بدهند.» در پروژه ایرانوم بر روی اصطلاح نمونه‌گیری از اقوام مختلف تأکید شده است. توتونچی درباره نمونه‌گیری از اقوام توضیح می‌دهد: «باید دانست که ژنتیک هر دو فرد با هم متفاوت است.
حتی ژنتیک دوقلوهای همسان در بخش‌هایی می‌تواند با هم متفاوت باشد، هرچند که شباهت‌هایش خیلی زیاد است. در یک سطوح مولکولی و ژنتیکی، می‌تواند تفاوت‌های ژنتیکی حتی در دوقلوهای همسان داشته باشد. این تأکید اقوام مختلف به این دلیل است که ژنتیک در افراد مختلف متفاوت است. نقشه ژنتیکی هر فرد می‌تواند مشخصه آن فرد باشد. دانستن اطلاعات ژنتیکی اقوام از این نظر مهم است که به آنها کمک می‌کند زمانی که ما مطالعات را از فرد به جمعیت می‌بریم، یک سری اشتراکات ژنتیکی در اقوام وجود دارد که ممکن است در قومیت دیگری وجود نداشته باشد. این البته به این معنی نیست که این تفاوت‌های ژنتیکی برتری به قومی می‌دهد. این‌ها خصوصیت یا نقشه ژنتیکی طبیعی و نرمال هر قوم است. زمانی که شما این نقشه را در اقوام مختلف بدانید بهتر و راحت‌تر درباره بیماری‌های خاص مرتبط با آن اقوام روبه‌رو می‌شوید و می‌توان فهمید که این بیماری در این قوم وجود دارد، ریشه ژنتیکی دارد یا اینکه ریشه آن مساله دیگری است.»
پله‌ای برای درمان
توتونچی درباره رابطه پروژه ایرانوم و پیدا کردن راهی برای درمان بیماری‌های نادر ایرانی مانند ای‌بی و سلیاک که جز بیماری‌های ژنتیکی نیز به حساب می‌آیند، توضیح می‌دهد: «در این پایگاه اطلاعاتی جامع ژنتیک ما درباره تشخیص صحبت می‌کنیم. درمان اما یک مقوله جداست. زمانی که شما از درمان صحبت می‌کنید قبل از آن باید درباره بیماری بدانید، بعد درباره درمان صحبت شود. در این پایگاه، درباره تشخیص ژنتیکی صحبت می‌شود. تشخیص ژنتیکی از چه لحاظ انجام می‌شود. در علم پزشکی بسیاری از بیماری‌ها اگر چه می‌دانیم که تعیین تعارض دارد یا ارثی هستند؛ یعنی که بیماری، بیماری ژنتیکی است ولی هنوز بسیاری از ژن‌های مربوط به این بیماری و بسیاری از تغییرات ژنتیکی مربوط به این بیماری کشف نشده است. البته این مشکل نه در ایران که در همه دنیا وجود دارد؛ مثلاً ما هنوز خانواده‌هایی را می‌بینیم که دیابتی هستند یا مشکلات قلبی دارند، اگر چه شواهد نشان می‌دهد که این علت ژنتیکی است اما مشکل ژنتیکی آن هنوز کشف نشده است.»
او توضیح می‌دهد که این پایگاه ژنتیکی در ایران می‌تواند به مطالعه روی تغییرات ژنتیکی جدید و ژن‌های جدید بیماری‌ها، کمک کند نه در بخش درمان: «البته قطعاً پزشکان زمانی که تشخیص دقیقی انجام دهند، این‌ها می‌تواند شروعی برای درمان باشد. پزشکان نمی‌توانند بکوشند که درمان دقیق داشته باشند، بدون اینکه تشخیص دقیقی داشته باشند.»
عضو هیات علمی گروه ژنتیک و سلول‌های بنیادی پژوهشگاه رویان می‌گوید که درواقع وجود پایگاه اطلاعاتی جامع در مطالعات بعدی بیماری‌های خاص بهتر قابل بررسی است و طی تحقیقاتی که انجام می‌شود و تشخیص ژنتیکی بیماری‌ها می‌تواند به پژوهشگران کمک کند.
هم‌قدم با توسعه‌یافتگان
وجود پروژه‌ای مانند ایرانوم زمانی مهم می‌شود که غالباً در کشورهای توسعه‌یاقته وجود دارد. توتونچی تعریف می‌کند: «همه کشورهای پیشرفته، این پایگاه اطلاعاتی را از خیلی وقت‌ها پیش دارند.» او توضیح می‌دهد: «به‌عنوان‌مثال در اروپا یک پایگاه وجود دارد که بانک اطلاعاتی اروپاست. در آمریکا یک پروژه به‌نام هزار ژنوم وجود دارد که جزء نخستین پروژه‌های بوده که در این حوزه شروع شده است. این پروژه‌ها در کشورهای توسعه‌یافته خیلی وقت است که شروع شده است و قطعاً تا‌به‌حال اگر هم نیاز داشتیم، از پایگاه‌های اطلاعاتی آنها استفاده می‌کردیم.» اما توتونچی معتقد است که داشتن پایگاهی ژنتیکی در ایران تنها به علم کمک می‌کند: «داشتن این اطلاعات منطقه‌ای بیشتر از هر چیزی به مهندسین، دانشمندان و ژنتیکین‌های خود ایران کمک می‌کند و به آنها در تغییرات و رابطه بین بیماری‌ها و ژنتیک اقوام می‌توانند کمک‌کننده باشد.»
اگر چه در کشورهای دیگر ایجاد بانک اطلاعاتی ژنتیک از 20سال پیش شروع شده است اما تأسیس این بانک در ایران قابل تقدیر است.
نظر شما