سلامت نیوز:اینکه چه گیاه و درختی بکاریم که هم آب کم بخواهد و هم مقاوم به تنشهای گرمایی و اقلیمی باشد و هم در برابر آلودگی هوا بتواند تابآوری خود را حفظ کند، پرسشی است که سالهاست مطرح میشود و تقریباً بارها توسط کارشناسان پاسخ داده شده، با این حال، باز انواع گونههای غیر بومی سوزنی برگها و پهن برگها هستند که همچنان در تهران کاشته میشوند در حالی که دهها گونه گیاهی بومی و سازگار با اقلیم تهران در این منطقه شناسایی ومعرفی شده است.
به گزارش سلامت نیوز، ایران نوشت: اما در چهارمین روز از هفته منابع طبیعی که بسیاری از تشکلهای غیردولتی محیط زیستی به دعوت شهرداریها و ادارات منابع طبیعی در ارتفاعات مشرف به تهران در حال کاشت نهال بودند، گروهی از اعضای «جمعیت داوطلبان سبز» در یک قطعه 500 هکتاری در منطقه تلو، گیاهانی را کاشتند که تقریباً تمامی آنها بومی و سازگار با شرایط کم آبی بودند. هادی کاشانی، مدیرعامل جمعیت داوطلبان سبز در این باره گفت: بیش از 250 نفر از داوطلبان سبز و جمعی از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف و امیرکبیر در روز جمعه برای کاشت گونههای بومی و مناسب اقلیم منطقه اینجا آمدند. او درباره سابقه درختکاری در این قطعه کوچک از تپههای تلو در شمال شرق تهران گفت: تا به امروز بیشتر گیاهانی که در این قطعه کاشته شده درختان و درختچههای بومی تهران بوده و امسال نیز گونههایی همچون سماق، زالزالک، سنجد، شیرخشت، زرشک کوهی، ارس و بادامک در اینجا غرس کردیم.
این کارشناس فضای سبز افزود: این نهالها را از طریق مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع و سایتی که این مؤسسه و کارشناسانش معرفی میکنند و عموماً در کار تولید نهالهای بومی هستند خریداری کردیم و در مجموع حدود 750 اصله نهال جمعه گذشته در اینجا کاشتیم. او در پاسخ به این پرسش که چرا در سایر نقاط حاشیهای تهران نیز کمتر از گونههای بومی استفاده میشود، میگوید: البته در سالهای اخیر این روند کاهش یافته و شهرداریها و منابع طبیعی تلاش میکنند بهصورت ترکیبی درختکاری کنند یعنی هم از سرو خمرهای و کاج استفاده میکنند و هم گونههای مناسب با اقلیم تهران همچون ارغوان و داغداغان و توت نرک که نیاز آبی نسبتاً کمی دارد.
چرا کاشت چنار کمتر توصیه میشود؟
این کارشناس در پاسخ به اینکه «برای کاشت درخت در فضاهای سبز شهری و بوستانهای داخل تهران بهتر است از چه درختانی استفاده شود» میافزاید: اینکه صرفاً از گونههای بومی استفاده شود خب این خیلی خوب است اما برای کاشت در فضاهای سبز شهری بهتر است گونههای مورد نیاز را بر اساس نوع محلی که قرار است کاشته شود ابتدا دستهبندی کنیم. بهعنوان مثال کاشت چنار برای حاشیه معابر دیگر توصیه نمیشود چون تنشهای گرمایی و آلودگی هوا و نرسیدن آب بموقع میتواند درخت را با آسیبهای جدی مواجه کند اما در بوستانهای بزرگ استفاده از چنار خوب است چون وسعت باغچهها و نحوه نگهداری به گونهایست که چنار میتواند تابآوری خوبی از خود در برابر دیگر تنشهای محیطی نشان دهد اما اگر قرار باشد همچنان از چنار برای معابر و حاشیه خیابانها استفاده کنیم باید بپذیریم که این درخت در محیط تهران در این گونه معابر دیگر نمیتواند گزینه چندان مناسبی باشد چون تابآوریاش نسبت به دیگر گونهها کمتر است.
کاشانی خاطرنشان کرد: چند سالیست که بهدلیل تشدید پدیده گرمایش جهانی و حرارت ناشی از تردد خودروها در حاشیه معابر بیشتر چنارهای تهران در تیر و مرداد دچار سوختگی برگ میشوند چون آستانه تحمل این درخت از آستانه تحمل محیطی کمتر شده است. بنابراین پیشنهاد میشود از گونههایی مثل خانواده سروها و آرس، داغداغان، اقاقیا، افرا و زبان گنجشک برای کاشت در فضای سبز شهری بیشتر استفاده شود. او درباره درخت تبریزی نیز گفت: صنوبر و تبریزی گونهای مقاوم است اما چون رشد سریعی دارند به همان نسبت هم عمر کوتاهتری دارند. استفاده از این درختان برای حاشیه مزارع در بیرون از شهرها با هدف ایجاد بادشکن خوب است اما در شهرها بهدلیل اینکه سریع دچار پوسیدگی میشوند زیاد توصیه نمیشود.
مدیرعامل جمعیت داوطلبان سبز همچنین به کاشت بلوط نیز در تهران اشاره کرد و گفت: بلوط نیز از گونههای مقاوم است و کاشتش توصیه میشود اما چون تکثیر نهال آن محدود است و سایز نهالهای تولید شده در ابتدای رشد کوچک است زیاد مورد پسند تولیدکنندهها و مصرفکنندهها نیست و کاشت آن نیز در دو سال ابتدایی نیازمند مراقبت بیشتری است اما اخیراً برخی تولیدکنندهها برای تولید این نهال نیز علاقه نشان دادهاند که میتوان انتظار داشت در سالهای آتی با فراوانی بیشتری از بلوط در تهران مواجه شویم.
چه درختانی با آلودگی هوا سازگاری بیشتری دارند؟
هادی کاشانی در این باره میگوید: گونههای خزان چون برگریزان دارند و شش ماه بعد میتوانند دوباره برگ نو تولید کنند بهتر از سوزنی برگها هستند و شرایط هوای آلوده را بیشتر میتوانند تاب بیاورند. از طرف دیگر برخی گونهها هستند که برگهای چرمی یا روغنی شکل دارند مثل برگ بو که اگرچه بومی ایران نیست اما در منطقه خاورمیانه سالهاست که بومی شده و سازگاری بالایی دارد بدون اینکه مهاجم محسوب شود. کاشت این گونه در حاشیه معابر و گذرگاه که تنش حرارتی و آلودگی زیاد است میتواند مفید باشد چون تابآوری بیشتری نسبت به سایر گونهها دارد.
او افزود: ما امروز در تهران و کلانشهرهایی که با مشکل آب و تغییر اقلیم مواجه هستند باید به سمت استفاده از گیاهان «خشکی پسند» برویم. حتی ممکن است برخی از این درختان و گیاهان از نظر زیبایی تأثیری در بهبود منظر شهری نداشته باشند و خیلی زیبا به نظر نرسند اما بهدلیل محدودیتهای محیطی باید اولویت زیبایی را بهعنوان فاکتور آخر لحاظ کنیم بنابراین بهتر است از گیاهانی چون تلخ بیان و بادامک و ارغوان که شاید چندان زیبا به نظر نرسند برای باغچهها و رفیوژهای میانی استفاده کنیم.
او در ادامه پیشنهاد میکند: ببینید امروز در بسیاری از کشورهای توسعه یافته معابر شهری برای کاشت درختان به سه دسته درجه یک، دو و سه تقسیم میشود و شهرداریها عموماً فقط در معابر درجه یک یعنی حاشیه بزرگراهها و اتوبانها اقدام به کاشت درخت و نگهداری از آنان میکنند ضمن اینکه بوستانهای شهری نیز از اولویت بالایی برای شهرداریها برخوردار است اما در تهران شهرداری در تمامی معابر میخواهد درخت بکارد که باید این روند اصلاح شده و همانند کاری که اخیراً در بندرترکمن صورت گرفته و مسئولیت نگهداری درختان حاشیه معابر توسط شهرداری برعهده کسبه محل قرار گرفته، در تهران نیز شهرداری از مردم برای کاشت و نگهداری درختان در معابر درجه یک و دو استفاده کند. بهگفته این کارشناس اکنون در تهران کمتر مناطقی از شهرداری وجود دارد که این قاعده رعایت شده باشد و در ترکیب گونههای کاشته شده از گونههای بومی و مقاوم به خشکی بیشتر استفاده شده باشد.
کاشانی میافزاید: در معابر درجه یک نیز استفاده از گونههای بومی همچون ارغوان که گاهی تا یک ماه هم نیاز به آبیاری ندارد میتواند در کاهش هزینههای شهرداری و پایداری فضای سبز شهری کمک بسزایی کند. ضمن اینکه در این میان گاهی برخی گونههای غیر بومی مثل باران طلایی و زیتون تلخ هم امتحان خود را پس دادهاند و نشان دادهاند که در برابر کم آبی تابآوری بالایی دارند.
دکتر حسین جعفریان، عضو شورای پژوهش و راهبردی سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران نیز در گفتوگو با «ایران» در این باره میگوید: مسأله بومی بودن گونههای غرس شده خیلی مهم است اما چیزی که به نظر من اکنون اهمیت بیشتری دارد چگونگی مراقبت این درختان پس از عملیات کاشت است. متأسفانه تا به امروز نگهداری از نهالهای کاشته شده خیلی کم و ضعیف بوده و ما صرفاً بیشتر به کمیت درختان اهمیت دادیم و از کیفیت کاشت و سرنوشت بعد از آن غافل شدیم. این کارشناس میافزاید:«اینکه از هر تعداد درخت کاشته شده چه تعداد باید به رشد نهایی برسند و چه تعداد از بین بروند، مشخص نیست و استاندارد مشخصی در این زمینه وجود ندارد اما به نظر میرسد در کشور ما بهدلیل ضعف در مراقبت پس از کاشت، حدود 70 درصد از بین میروند.»
من قول میدهم حامی درختان باشم
همزمان با هفته منابع طبیعی و جشن درختکاری، شهرداری تهران با راهاندازی پویش «درخت زندگی»، کاشت صدها هزار نهال و درخت در پایتخت را در هفته گذشته آغاز کرد. در همین حال یک روبات تلگرامی هم با نام «درخت زندگی»، از شهروندان تهرانی خواسته در این فراخوان که با هدف حمایت از درختان تهران ایجاد شده، مشارکت کنند. شهروندانی که به این پویش میپیوندند نحوه تأمین نهال و چگونگی کاشت اصولی و حفظ و نگهداری درخت را میآموزند و متعهد میشوند حامی درختان شهرشان باشند. فراخوان درخت زندگی حالا با استقبال گستردهای از سوی مردم و حتی هنرمندان مواجه شده به طوری که در بین هنرمندان نام مهدی پاکدل، اشکان خطیبی، منیژه حکمت و سحر دولتشاهی هم دیده میشد.
اما اینکه چه درختی را در چه زمانی و کجا غرس کنیم، همچنان پرسش بسیاری از کسانی است که دغدغه طبیعت و حفظ محیط زیست را دارند. براساس اعلام سازمان جنگلها و مراتع کشور در یک هفته گذشته بالغ بر 26 میلیون اصله نهال در سراسر کشور فقط توسط این سازمان توزیع و کاشته شده که این رقم جدای از نهالهایی است که شهرداریها در محیطهای شهری با مشارکت مردم غرس کردهاند.
از سوی دیگر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز در نخستین روز از هفته منابع طبیعی گفت: «از هر10 نهالی که کاشته میشود فقط 2 اصله از آن این فرصت را پیدا میکند که به درخت تبدیل شود، بنابراین نخست باید وضع موجود را حفظ کنیم و در گام بعد، آن را توسعه دهیم.» پیش از این بسیاری از کارشناسان در این مورد اظهارنظر کرده و خاطرنشان کرده بودند هرساله با صرف میلیاردها تومان، میلیونها نهال کاشته میشود اما بدون اینکه نتیجه چشمگیری عاید شود بیشتر این درختان خشک میشوند و دوباره سال بعد همان عملیات از نو آغاز میشود و این چرخه سالهاست که تکرار میشود.
نظر شما