سلامت نیوز: سال ١٣٩٦ را شاید بتوان یكی از پرخبرترین سال‌های اخیر در زمینه ساختمان و مهندسی دانست.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد،در نگاهی به آنچه در سال گذشته اتفاق افتاد، شاید بتوان موارد زیر را در مهندسی ساختمان مورد بررسی قرار داد.

زلزله غرب كشور : ساختمان در تمام قوانین و مقررات و اسناد فرادستی كشور قابل توجه است. در كشور ما قوانین و مقررات متعددی وضع شده است كه همه به تامین ماوا و مسكن مناسب برای مردم تاكید دارد و داشتن مسكن مناسب بارزترین حق مردم است. اما در حالی كه در كشور قوانین و مقررات متعدد وضع شده است، چرا در زلزله اخیر غرب كشور بیشترین خسارت را مسكن متحمل شد؟ با نگاهی به تصاویری كه از تخریب‌های بسیاری از ساختمان‌ها در این زلزله اتفاق افتاده است مواردی از قبیل استفاده از مصالح غیراستاندارد در بسیاری موارد (به‌طور مثال می‌توان به از هم‌پاشیدگی بتن اشاره كرد كه به دلیل كیفیت پایین سیمان است)، عدم اجرای صحیح قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان، عدم اجرای صحیح مباحث مقررات ملی ساختمان، كیفیت پایین مسكن مهر به دلیل نداشتن مجری صاحب صلاحیت (در بند ٩ آیین‌نامه ماده ٣٣ به لزوم به‌كارگیری مجریان ذی‌صلاح در ساخت‌و‌ساز تاكید شده است)، عدم توجه به مطالعات ژئوتكنیك برای ساخت مسكن مهر و عدم توجه به مقاومت زمین و نوع خاك منطقه را می‌توان از عوامل تاثیرگذار در میزان تخریب این زلزله دانست. متاسفانه هنوز بعد از گذشت چندین ماه از زلزله، هموطنان ما دارای ماوای مناسبی نیستند .

مدیریت بحران و مهندسی : از مهم‌ترین وظایف مهندسان، اقدام در مواقع بحران است. اقدامات در فرآیند مدیریت بحران در سطح ملی تدوین سیاست‌هایی است كه باید در تدوین برنامه‌های توسعه مورد توجه قرار گیرد. به ضرورت این امر، هم در چشم‌انداز بیست‌ساله نظام جمهوری اسلامی ایران و هم در سیاست‌های كلی نظام توسعه اشاره شده است. چالش‌های موجود در زمینه كاهش اثرات بلایا را می‌توان در مدیریت دانش و آموزش، كاهش عوامل خطر اصلی، آمادگی جهت واكنش موثر و بازسازی، قانونگذاری و سیاستگذاری، شناسایی خطرات، ارزیابی و هشدار زودهنگام مطرح كرد.

پیشگیری در واقع به معنای پیشگیری از وقوع زلزله نیست، بلكه پیشگیری از بعضی آسیب‌ها، خسارات و عوارض بعدی است. می‌توان با تدوین مبحثی به نام مدیریت بحران در مجموعه مباحث مقررات ملی ساختمان و همچنین با توجه به مقوله بافت علاوه بر تك بنا در مبحث ٢٢ مقررات ملی ساختمان اقدامی شایسته در زمینه بحران و مدیریت آن انجام داد. همچنین در زمان بحران هم باید به سیمای شهرها نگاهی داشت و از دیدی دیگر نیز به این مساله توجه كرد. در این راستا باید در جلب‌توجه افكار عمومی و افزایش سطح آگاهی مردم در مورد نقش مهندسی ارزش در معماری و شهرسازی و سازه و تاسیسات و تمام رشته‌های هفت‌گانه مهندسی، صحیح و اصولی اندیشید و در ارتقای كیفیت سكونتگاه‌های انسانی و محیط زیست كوشید. باید برای توجه عموم مردم و متخصصان به مهندسی در ایران كوشید و زمینه حمایت و مشاركت بیشتر دستگاه‌های اجرایی جهت ارتقای كیفیت ساختمان‌ها را فراهم كرد.

مجری ذی‌صلاح، آری یا نه : اگر بپذیریم كه ساختمان را باید سازنده ذی‌صلاح بسازد، بسیاری از مشكلات حل شده است. در راستای اجرای مواد ٤، ٣٠ و ٣٣ قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان مصوب اسفندماه ٧٤ مجلس شورای اسلامی به منظور ایجاد هماهنگی در اجرای ساختمان‌های مشمول قانون فوق توسط مجریان ذی‌صلاح، دستورالعمل تشخیص صلاحیت و صدور پروانه سازندگان مسكن و ساختمان توسط اداره محترم راه و شهرسازی ابلاغ شد. این درحالی است كه آیین‌نامه اجرایی آن (ماده هفت از فصل سوم از محبث دوم مقررات ملی ساختمان) فراتر از دستورات قانونی تدوین شده و مالك را اجبار می‌كرد كه تمام عملیات اجرایی ساختمان را منحصرا تـوسط دفـاتر مهندسی یا مجریان حقوقی یا مجریان انبوه‌ساز یا دارندگان صلاحیت طرح و ساخت ساختمان... و براساس نقشه‌های مصوب و كلیه مدارك منظم به قرارداد كه با صاحبكاران منعقد شده، انجام دهد. به نظر می‌رسد در جهت بهبود نسبی اوضاع آشفته و بیمار صنعت ساخت و ساز و توسعه پایدار استان‌های كشور، اجرای این قانـون یك ضرورت است. اما متاسفانه نگاه بخشی و مجزا و عدم تعامل موثر و مدیریت هماهنگ در این امر موجب شده است كه اجرای این رویه در بسیاری از استان‌ها از جمله فارس به سرانجام نرسد. هرچند در ماه‌های اخیر و با تلاش سازمان نظام مهندسی زمینه تعامل با شهرداری فراهم شد و زمینه حضور مجدد مجریان ذی‌صلاح در چرخه ساخت‌و‌ساز فراهم شد، اما باید زمینه برای ترویج فرهنگ صحیح ساخت و ساز در كشور توسعه یابد. باید فرهنگ‌سازی كرد كه افرادی كه خواهان احداث ساختمان‌های فنی هستند، از دانش و توان سازندگان ذی‌صلاح بهره‌مند شوند.

بخشنامه‌های وزارت راه و شهرسازی به نظام مهندسی: اینكه قانون بالاتر است یا دستورالعمل‌های وزارتخانه، باید دانست قانونگذاری كه قانون را تصویب می‌كند مجلس شورای اسلامی است. طبیعتا مجلس متشكل از نمایندگان مردم است كه با رای مردم در مسند قانونگذاری قرار گرفته‌اند. با نگاهی از منظر حقوق شهروندی به موضوع، رعایت حقوق شهروندی نیز در تمكین از قانون رعایت می‌شود. بالاترین خواسته‌ای كه نمایندگان مجلس دارند رعایت و التزام به قوانین مصوب در كشور است. قانون چه بد و چه خوب در هر صورت مصوب و لازم‌الاجراست و رای نمایندگانی بوده كه نمایندگان كل كشور هستند لذا قانون به عنوان سندی فرادست است. باید توجه داشت سازمان نظام مهندسی ساختمان طی چندین دهه جایگاه ارزشی در صنعت ساخت و ساز ایجاد كرده كه باید درراستای اعتلای آن كوشید. سازمان نظام مهندسی ساختمان سازمانی مردم نهاد است كه در ارایه خدمات مهندسی و ترویج مقررات ملی ساختمان و همچنین در دفاع از حقوق بهره‌برداران موفق عمل كرده است. نباید فراموش كرد كه سازمان نظام مهندسی همواره در جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیراصولی پیشگام بوده است و باید یادآور شد سازمان‌های نظام مهندسی ساختمان، طی دو دهه به تدریج جایگاه شایسته‌ای را در دفاع از حقوق بهره‌برداران ساختمان كسب كرده‌اند. بجاست در زمینه حفظ جایگاه ارزشی مهندسی تعامل بیشتر بین وزارت راه و شهرسازی و سازمان نظام مهندسی ساختمان ایجاد شود.

بازآفرینی شهری : اگر بپذیریم تامین امنیت مردم است كه از وظایف اصلی مهندسی و مهندس است، لزوم توجه به بازآفرینی شهری درك شده است. ایران دارای بافت‌های فرسوده و ساختمان‌های فرسوده بسیاری است. آسیب‌شناسی ساختار بافت‌های فرسوده و بافت‌های میانه شهرها حائز اهمیت است. معیارهای ریزدانگی، عرض معبر كمتر از شش متر و فرسودگی مصالح كه برای فرسودگی بافت‌ها ارایه شده است به تنهایی كارساز نیست. آنچه مهم است توجه به چگونگی امدادرسانی در زمان خطر است. متاسفانه بسیاری از بناهای فرسوده در بافت‌های تاریخی شهرها قرار دارند كه فقط توجه به چگونگی امداد در زمان بحران و حوادثی چون آتش‌سوزی یا زلزله و... كافی است تا به عمق فاجعه در این معابر با عرض كم پی برد. از طرفی تعمیر و نگهداری و بهره‌برداری صحیح از سازه‌های موجود هم قابل توجه است. تعمیرات و نگهداری و بهره‌برداری صحیح از سازه‌های مختلف موجب افزایش عمر مفید آنها و عدم كاهش مقاومت آنها خواهد بود. به جاست كه از ظرفیت سازمان نظام مهندسی در این زمینه بازآفرینی بافت‌های فرسوده استفاده بهینه شود.

پایان سخن: دستیابی به ساختمان دارای كیفیت، فرآیندی است كه در آن تولید‌كننده مصالح ساختمانی، مهندسان، كارگران ماهر، دستگاه كنترلی و حاكمیتی از جمله شهرداری، وزارت كشور و وزارت مسكن و... نقش دارند و قطعا هركاری كه با حداكثر مشاركت برای انجام مسوولیت‌های محوله به نتیجه برسد، مثبت خواهد بود. امروز باید برای بحران فردا آمادگی لازم را كسب كرد. مبحث زلزله آنقدر بزرگ است كه كاهش اثرات آن فقط از عهده یك سازمان و ارگان خاص برنمی‌آید بلكه یاری و همدلی تمام دستگاه‌ها را می‌طلبد.