سلامت نیوز:اینکه با چه نسخه‌ای می‌توان تهران را به شهر ایمن تبدیل کرد یا واحدهای بساز و بنداز در پایتخت چقدر در برابر زلزله تاب‌آوری دارند از جمله مباحثی است که تاکنون بسیار به آن پرداخته شده است. مسائلی که موجی از نگرانی‌ها را به راه انداخته و معلوم نیست که با یک زلزله چند ریشتری چه بلایی بر سر پایتخت‌نشینان می‌آید.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان،محمد سالاری، عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران درباره تاب‌آوری بافت فرسوده تهران بافت‌های فرسوده شهر تهران به‌شدت میزان عدم تاب‌آوری شهر تهران را افزایش دادند؛ علت آن هم این است که بافت‌های فرسوده در شهر تهران گستره زیادی دارند. حدود سه‌هزار و ۲۷۰ هکتار بافت فرسوده در کنار ۱۴هزار هکتار بافت ناپایدار در شهر تهران وجود دارند که تاب‌آور نیستند. به این دلیل که استاندارد ایمنی در قسمت عمده ساختمان‌های شهر تهران رعایت نشده است.
میزان تاب‌آوری بافت‌های فرسوده در تهران چقدر است؟
با توجه به اینکه شهر تهران روی گسل‌های قابل توجهی قرار دارد، وقوع زلزله آن هم با ریشتر بالا در مورد آن اجتناب ناپذیر است. قطعا تهران در مقابل زلزله به‌شدت تاب‌آوری پایین دارد و دلیل آن هم این است که علاوه بر اینکه ما بافت‌های فرسوده زیادی داریم، مابقی بافت‌های کالبدی شهر هم طی دهه‌های گذشته بدون رعایت مقررات ملی ساختمان احداث شدند. آن‌چنان که مقررات ملی ساختمان درباره آنها به‌صورت کامل اجرا نشده است.
همچنین ما در مورد پروژه‌های عمرانی که در شهر تهران از گذشته‌های دور اجرا شده، به‌دلیل عدم رعایت پیوست‌های پدافندهای غیرعامل نگرانی داریم. اساسا موضوع تاب‌آوری مقوله‌ای فراتر از بافت‌های فرسوده یا بافت‌های ناپایدار و ناکارآمد شهری است. در واقع موضوع تاب‌آوری در اصل حوزه‌های مختلفی اعم از فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهر را شامل می‌شود.
البته بافت‌های فرسوده شهر تهران به‌شدت میزان عدم تاب‌آوری شهر تهران را افزایش دادند؛ علت آن هم این است که بافت‌های فرسوده شهر تهران گستره زیادی دارند. حدود سه‌هزار و 270 هکتار بافت فرسوده در کنار 14هزار هکتار بافت ناپایدار در شهر تهران وجود دارد. این بافت‌های فرسوده هر سه مولفه ناپایداری، ریزدانگی و نفوذناپذیری را دارند. در واقع می‌توان گفت که بافت‌های فرسوده شهر تهران تاب‌آور نیست. به این دلیل که استاندارد ایمنی در قسمت عمده ساختمان‌های شهر تهران رعایت نشده است.
فرهنگ عمومی در مورد ایمنی و اهمیت دادن به آن خیلی جا نیفتاده است. ما شاهد هستیم در بسیاری از ساختمان‌ها به‌دلیل اقدامات شهرداری تهران تجهیزات ایمنی نصب شده است، ولی بهره‌برداری صحیحی از آن صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که بسیاری از شهروندان این موضوع را جدی تلقی نمی‌کنند.
سازمان نظام مهندسی ساختمان چگونه می‌تواند مانع ساخت‌و‌ساز بی‌‌‌ضابطه در کشور شود؟
ما دارای ظرفیت مهندسی قابل توجهی در کشورمان هستیم. سازمان نظام مهندسی طی سال‌های اخیر دارای جایگاه ممتازی در فرآیندهای ساخت‌و‌ساز و کنترل کیفیت ساخت است. همچنین با توجه به اختیاراتی که سازمان نظام مهندسی در حوزه طراحی و نظارت بر ساخت‌و‌ساز ساختمان‌های کشور دارد، می‌توان گفت که نقش آن در ارتقای تاب‌آوری ساختمان‌های شهرهای کشور بسیار با اهمیت است.
البته با وجود اینکه ظرفیت نظام مهندسی و ارائه خدمات فنی و مهندسی مهندسان کشور بالاست، هنوز به‌طور کامل مقررات ملی ساختمان اجرا نمی‌شود. آن‌چنان که ما می‌بینیم در فرآیند اجرای ساختمان‌های شهرها گاه هیچ‌‌گونه پیش‌نیازی برای اینکه مجری یا سازنده‌ای مربوطه و متخصص باشد، وجود ندارد. در واقع هر فردی با هر پیشینه‌ای می‌تواند به مقوله ساخت‌و‌ساز ورود پیدا کند. این مساله یکی از مجادلات جدی در این حوزه است. آن‌چنان که الزامی برای حضور مجری ذیصلاح مقیم در ساختمان‌ها نیست.
صرفا گاهی در متراژهای بالا شهرداری اقدام می‌کند که مجریان ذیصلاح وجود داشته باشند. مجریان ذیصلاح هم اغلب نامشان به‌صورت صوری روی پروانه‌ها آورده می‌شود، ولی به‌صورت واقعی در ساختمان‌ها و پروژه‌ها حضور ندارند. مگر اینکه متولی ساخت‌و‌ساز دغدغه داشته باشد و بخواهد از ظرفیت متخصصان و مجریان ذیصلاح استفاده کند.
وضعیت طرح احیای بافت فرسوده و نوسازی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اخیرا طرح احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده دچار برخی مشکلات جدی شده است. دولت و آقای روحانی اساسا طرحی را با عنوان مسکن امید مطرح کردند که قرار است ساخت‌و‌سازهایی در چندین نقطه از شهر تهران در مجاورت با بافت‌های فرسوده انجام شود. البته فراخوان آن هم توسط سازمان نوسازی شهرداری تهران داده شده و برخی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی اعلام آمادگی کرده‌اند. از نظر بنده این طرح و این نوع ساخت‌و‌ساز خیلی ارتباطی به احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده ندارد، چون برخی ساخت‌و‌سازها در کنار بافت‌های فرسوده انجام می‌شوند با این امید و چشم‌انداز که در آینده ساکنان بافت فرسوده به این ساختمان‌ها بروند.
اساسا این نوع طرح‌ها شبیه همان مسکن مهری بود که در دولت گذشته خارج از شهرها و تهران اجرا شد. اکنون قرار است که در داخل شهر تهران نیز اجرا شود. بنابراین به‌شدت این موضوع جای شائبه و نگرانی دارد. هرچند در وزارت راه و شهرسازی و در شرکت مادر تخصصی عمران بهسازی وزارت راه طرحی تحت عنوان بازآفرینی شهری طی سال‌های گذشته مبتنی بر برخی مطالعات جامع و نسبتا کامل انجام گرفته است که در اصل به موجب آن ستاد بازآفرینی شهری در شهرها از جمله تهران ایجاد شده که در همه استان‌ها رئیس ستاد بازآفرینی استاندار و در تهران شهردار است.
به‌نظر می‌رسد که اگر دولت می‌خواست در حوزه احیا و نوسازی بافت فرسوده اقدام اساسی انجام دهد، باید در چارچوب ستاد بازآفرینی شهری و مبتنی بر پیوست‌های مطالعات طرح بازآفرینی کارهایی را انجام می‌داد. اکنون اتفاقی که در کشور و تهران در حال آغاز است، اساسا ربطی به احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده ندارد. در واقع آپارتمان‌سازی جدید در کنار بافت‌های فرسوده است و این جای نگرانی جدی دارد. بنده طی مکاتباتی تقاضا کردم که در ارتباط با این مورد جلسه‌ای در شورای تهران با حضور مسئولان مرتبط در دولت برگزار شود تا ابعاد این طرح برای اعضای شورا مشخص شود.
آنچه در حوزه احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده مسلم است این است که ما ابتدا باید شیوه مداخله در بافت‌های فرسوده را مشخص کنیم. البته این شیوه ممکن است در شهرها و محلات مختلف با هم متفاوت باشد. همچنین مسئولان مرتبط با حوزه احیا و نوسازی اعم از مدیریت شهری شامل شورا، شهرداری و وزارتخانه‌های مرتبط در دولت باید در اصل به یک تفاهمی برسند. همچنین باید بسته‌های تشویقی موثر ارائه شود و نیاز نیست که خود دولت یا شهرداری‌ها ورود پیدا کنند و نسبت به احداث ساختمان اقدامی کنند.
اگر بستر لازم شامل شیوه مداخله و بسته‌های تشویقی موثر و معنادار ایجاد شود، سرمایه‌داران بخش خصوصی و متولیان ساخت‌و‌ساز خود به خود به سمت احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده مبتنی بر ساز وکاری که مدیریت شهری و دولت به آن رسیده می‌روند. هرچند اینکه دولت و شهرداری به تفاهم برسند و در اراضی باز شهری در مجاورت بافت فرسوده فراخوان بدهند، سرمایه‌گذار دعوت کنند، زمین رایگان دهند و در نهایت ساخت‌و‌سازی شکل بگیرد؛ قرابتی با موضوع بازآفرینی شهری یا نوسازی بافت‌های فرسوده ندارد.
نظر شما