سلامت نیوز:«هزار وعده خوبان یكی وفا نكرد»؛ نوسازی بافت فرسوده یكی از شعارهای انتخاباتی دولت یازدهم و دوازدهم بود؛ نوسازیای كه همچنان درحد شعار باقی مانده است و با روند كنونی نیز بهجرات میتوان گفت كه میتواند دوباره شعار انتخاباتی رییس جمهور بعدی ایران نیز باشد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از قانون ، روحانی،سال گذشته كلنگزنی طرح ساخت «خانههای مجانی» توسط توسعهگران را وعده داده بود اما تاکنون خبری از این طرح بهگوش نرسیده است.بافت فرسوده به آفتی برای دولت تبدیل شده است. دولت از یك سو ساماندهی بافتهای فرسوده شهری را در دستور كار خود قرار داده است و از سوی دیگر با عدم اجرای درست قانون موجب افزایش بافت فرسوده میشود.
خانههایی كه یكی پس از دیگری بهدلیل عدم اجرای صحیح قوانین باوجود نوساز بودن، ساخته میشوند اما در رتبه فرسوده قرار میگیرند. براساس برنامه پنج ساله چهارم توسعه کشور، بافتهای فرسوده باید در 10 سال نوسازی شوند؛ اتفاقی که تاكنون در هیچكدام از شهرهای ایران رخ نداده است. امروزه بافت فرسوده به یکی از مهمترین مشکلات شهرها تبدیل شده است؛چراکه در مواقع حادثه و بحران مانند آتشسوزی، زلزله و سایر بلایا،خدماترسانی در این مناطق بسیار دشوار و حتی گاهی غیر ممکن خواهد شد.
بیتردید باید با تدوین برنامههای مناسب و در نظرگرفتن منافع ساکنان آن، اقدام به نوسازی بافت فرسوده کرد. دولتها بارها اعلام کردهاند که برای احیا و نوسازی بافت فرسوده، تسهیلات پرداخت میکنند اما در بسیاری از شهرهای کشور، مشخص نشد که این اعتبارات چگونه تعلق گرفت و روال آن برای دریافت و بازسازی بافت فرسوده چگونه بوده است. ساکنان بافتهای فرسوده اغلب کم درآمد بوده و از امکان مالی لازم برای نوسازی خانههای خود برخوردار نیستند.
این افراد حتی توان بازپرداخت وام و تسهیلات پیشبینی شده را نیز ندارند. صرفه اقتصادی پایین سرمایهگذاری در بافتهای فرسوده در مقایسه با سایر نقاط شهر نیز از دیگر موانع نوسازی بهشمار میرود. همچنین باتوجه به اجاره پایین خانه واقع در بافتهای فرسوده، سهم قابلتوجه اجارهنشینی در این بافتها و وابستگی معیشت مالکان و مستاجران به این نوع از سکونت، نوسازی و بهسازی بخشهایی از بافت فرسوده با چالش جدی مواجه میشود.
بمب ساعتی بهنام بافت فرسوده
بافت فرسوده همچون بمب ساعتی در كشور است، بهگفته عضو کمیسیون عمران مجلس، ۲۰ درصد از جمعیت شهری در بافتهای فرسوده سکونت دارند. حدود 72 هزار هکتار بافت فرسوده و 55 هزار هکتار بافت حاشیه در شهرها وجود دارد كه براساس آمار، هشت میلیون نفر در بافتهای فرسوده و 11 میلیون نفر از آنها در بافت حاشیه شهرها ساکن هستند. زندگی 19 میلیون نفر تنها بهدلیل بودن در بافت فرسوده كشور درخطر است، خطری كه كمتر مسئولی به آن توجه كرده است.
خطرات زندگی در بافت فرسوده
مهمترین خطراتی که در كمین ساکنان بافتهای فرسوده است، افزایش ریسک حوادث مترقبه به سبب جمعیت زیاد و رابطه مستقیم آن با آلونکسازی است؛ ناپایداری سازهها در برابر حوادث غیر مترقبه همچون سیل و زلزله و ...از جمله مشکلات پیش روی این محلات است.در نظر بگیرید اگر در چنین مناطقی حادثهای رخ دهد، چگونه میتوان امدادرسانی انجام داد. خودروهای امدادرسانی همانند،آمبولانس وخودروهای آتش نشانی چگونه میتوانند از کوچه های باریک و بن بست این محلات عبور کنند و جان ساکنان را نجات دهند ؟
یا اینکه بهروز رسانی خدماتی چون لوله کشیهای آب، برق ، گاز و ... باتوجه به کمبود زمین و نداشتن بسترهای مناسب در این مناطق چگونه ممکن خواهد بود ؟
از سوی دیگر نیز به دلیل تنگاتنگی خانهها در کنار یکدیگر، زمینی برای افزایش خدماتی چون مراکز بهداشتی، درمانی ، خدماتی ، ورزشی ، آموزشی و دیگر سرانهها وجود ندارد.به همین دلیل برای چنین مناطقی «درد» را از هر طرف که بنویسید باز هم «درد» است و زندگی در این محلات با ضریب امنیتی صفری برای ساکنان همراه خواهد بود.
بودجه قطرهچكانی،آفت بافت فرسوده
با توجه به پیشنهاد رییس دولت در رابطه با نوسازی بافت فرسوده سه معضل اصلی پیرامون حل این مهم مطرح است؛ نخست آنكه دولت با محدودیت منابع مالی روبهرو است و نسبت به وعدههای خود در رابطه با تخصیص وامهای نوسازی عقبتر است. بههمین دلیل، چگونه میتواند با بودجههای قطرهچكانی نوسازی بافت فرسوده را اجرا كند. در مرحله بعد، دولت در خصوص جلب رضایت مالکان و نحوه اسکان موقت آنها نیز راه حلی کاربردی اندیشیده نشده است! در آخر نیز موجودی زمینهای دولتی در این راستا اصلا قابل توجه نیست و حتی اگر دولت تمام زمینهای خود را درگیر طرح کند هم باز موفق نخواهد بود.از اینرو برای پی بردن به شرایط کنونی بافت فرسوده در کشور به سراغ هیربد معصومی ،معاون امور شهرداریهای سازمان شهرداریها و دهیاری های کشور با دو پرسش کلی رفتیم ؛نخست آنكه شرایط بافت فرسوده در کشور چگونه است و در نهایت تصمیم دولت برای سامان آن چیست؟
تکلیف وزارت کشور برای احیا
هیربد معصومی با تاکید بر شرایط ناگوار بافتهای فرسوده به «قانون» گفت:« در قوانین آمده است که رسیدگی به وضعیت بافتهای فرسوده بر عهده وزارت راه و شهرسازی است، اما از آنجاییکه شهرداریها به دلیل نقش مدیریتی خود با اینگونه مناطق به طورمستقیم درگیر هستند، بههمین دلیل تصمیم نهایی برآن شده است تا وزارت کشور به عنوان مقام بالادستی وارد گود شده و در بحث نظارت بر عملکرد شهرداری ها در حوزه عملیاتی كردن راهبردهای مطرح شده از سوی دولت ،ورود کند ».
نوسازی،مهمترین دغدغه دولت در مسکن
معصومی در صحبتهای خود به دغدغه دولت دوازدهم در رابطه با سامان بافت فرسوده اشاره كرد و گفت:« دولت موظف است تا بسترهای مناسبی را برای قشر ضعیف جامعه نسبت به تهیه مسکن ارزان قیمت و جلوگیری از حاشیه نشینی ایجاد کند .حتی این موضوع تا اندازهای برای رییس جمهور مهم بوده است که مقرر شده تقریبا در تمامی محلههایی که بهعنوان بافت فرسوده شناسایی شدهاند و دولت و شهرداری و سایر نهادها در این مناطق ،زمین هایی را در اختیار دارند، بهصورت رایگان در اختیار توسعهگرها برای ساخت قرار دهند تا افرادی که در بافت فرسوده هستند بتوانند به طور مجانی به این ساختمان منتقل شوند».
مسکن مهر، باری بر دوش دولت
از نظر او نباید احیای بافت فرسوده را با شرایط مسکن مهری که دولت نهم و دهم مجری آن بود، منطبق دانست.او معتقد است متاسفانه نه تنها ایجاد مسکن مهر، باری را از دوش دولت بر نداشت بلکه با افزایش حاشیه نشینی دغدغه دیگری را نیزبه دغدغه های دولت در حوزه مسكن افزود. معصومی افزود:«بدین ترتیب مسکن مهر تنها مناطق مسکونی جدیدی به اصلاح ساخت خانه، روی زمینهای صفری بود که دولت قبلی به غلط در مکانهایی که با شهر و امکانات فاصله داشت ،آنها را ایجاد کرد. درحالیکه شاید در نگاه تعریفی طرح احیای بافت، با مسکن مهر هم معنی باشد اما در واقع فاصله بسیاری بین آنها حاکم است چرا که محل بافت فرسوده در دل شهرهاست و زیر ساخت های آن موجود است و تنها نیاز به بهروز رسانی و بازسازی دارد».
خصایص بافت های فرسوده چیست؟
برتری احیای بافت فرسوده نسبت به ساخت مسکن مهر از دغدغههای فعالان شهرسازی است و نگاه معصومی به این موضوع هم با این تئوری مغایر نیست:«بافت فرسوده دارای سه خصیصه است که در صورت احیای آن می توانیم محلات قدیمی شهر را از حذف شدن در تاریخ نجات دهیم».معصومی ادامه داد :« بافت فرسوده نفوذ ناپذیر است؛یعنی دارای شبکه منظم شهرسازی نیست؛ به عنوان مثال اگر بخش هایی از آن دچار سانحه ای همچون آتش سوزی شود؛ امکان ارائه خدمات در آن ،حداقل ممکن است .دوم اینکه ناپایداراست؛ به عبارتی استاندارد های سازه ها مناسب نیست،مثلا اگر زلزله ای رخ دهد ،خانه ها در کسری از ثانیه تخریب می شوند. سوم اینکه ریز دانگی و آلونک سازی در آن مشهود است تا آنجایی که برخی از قطعات آنها حتی به زیر 40متر نیز می رسند ؛پس امکان ارائه هر گونه خدمات با شرایط بسیار سختی همراه و در مواردی نیز ناممکن خواهد بود».
با دستور، نمیتوان مردم را جذب کرد!
معصومی، منتقد جدی برخورد دستوری و قهری دولت و شهرداریها در مواجهه با ساکنان بافت فرسوده است:«باید با سیاست مردم را دعوت به تجمیع کنیم.مطمئن باشید که هر گونه اصلاحی در این مناطق نمیتواند با دستور از بالا به پایین راهی از پیش برد».وی معتقد است یکی از مواردی که شهرداری میتواند جرقههای همراهی را در دل ساکنان این محلات ایجاد کند ،سیاست تشویق و ترغیب ساکنان به تراکم سازی در چنین مناطقی است .از نظر او تجمیع میتواند ،بخشی از زمینها را برای ایجاد کاربریهای متعدد بهمنظور رفاه حال شهروندان آزاد کند.
دولت قول میدهد
معصومی گفت: به عنوان نماینده دولت به مردم قول میدهم که در چند ماه آینده شاهد تحولات پایداری در راستای احیای بافت فرسوده توسط دولت دوازدهم باشیم.
رمز گشایی از ابهامات!
احیای بافت فرسوده و جریان دادن زندگی در آن از دغدغههای چندسال گذشته فعالان شهری است . بهمن سال گذشته، رییس جمهور، وعدهای را در خصوص احیای سراسری بافت فرسوده از تریبون ملی اعلام کرد اما سوال اینجاست با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی پیرامون برجام، ادامه بودجه ساخت خانههای مجانی از سوی دولت،کدام منبع و با چه مجوز تامین و صادر خواهد شد ؟ آیا از محل منابع بانکی یا صندوق توسعه ملی تامین میشود؟باید منتظر ماند و دید نسخه شفابخش دولت و شهرداری برای این بافت ها چیست؟
نظر شما