به گزارش سلامت نیوز به نقل از کلیولند کلینیک، استرابیسم (چشم های ضربدری) وضعیتی است که در آن چشم ها در یک راستا قرار نمی گیرند. به عبارت دیگر، یک چشم در جهتی متفاوت با چشم دیگر چرخانده می شود.

در شرایط عادی، شش ماهیچه ای که حرکت چشم را کنترل می کنند با هم کار می کنند و هر دو چشم را در یک جهت قرار می دهند. بیماران مبتلا به استرابیسم در کنترل حرکات چشم مشکل دارند و نمی توانند تراز طبیعی چشم (وضعیت چشم) را حفظ کنند.

استرابیسم را می توان بر اساس جهت چشم چرخانده یا ناهماهنگ طبقه بندی کرد:

• چرخش به داخل (ازوتروپی)
• چرخش به بیرون (اگزوتروپی)
• چرخش به سمت بالا (هیپرتروپی)
• چرخش رو به پایین (هیپوتروپی)

عوامل دیگری که باید در نظر گرفت که به تعیین علت و درمان استرابیسم کمک می کند:

• آیا مشکل به طور ناگهانی ایجاد شده یا به مرور زمان؟
• آیا در 6 ماه اول زندگی وجود داشته است یا بعداً رخ داده است؟
• آیا همیشه روی همان چشم تأثیر می گذارد یا بین چشم ها جابه جا می شود؟
• درجه چرخش کوچک، متوسط یا بزرگ است؟
• آیا همیشه وجود دارد یا فقط برخی زمان ها اتفاق می افتد؟
• آیا سابقه خانوادگی استرابیسم وجود دارد؟

استرابیسم چقدر شایع است؟

تخمین زده می شود که چهار درصد از جمعیت ایالات متحده، یا حدود 13 میلیون نفر، به استرابیسم مبتلا هستند.

بیشتر بدانید: آنچه باید از انحراف چشم نوزادان بدانید

چه چیزی باعث استرابیسم می شود؟

بیشتر استرابیسم ناشی از اختلال در کنترل عصبی عضلانی حرکت چشم است. درک ما از این مراکز کنترل در مغز هنوز در حال تکامل است. عاملی که کمتر رایج است، مشکلی واقعی در عضله چشم است. استرابیسم اغلب ارثی است، به طوری که حدود 30 درصد از کودکان مبتلا به استرابیسم یکی از اعضای خانواده با مشکل مشابه دارند.

سایر شرایط مرتبط با استرابیسم عبارتند از:

• عیوب انکساری اصلاح نشده
• دید ضعیف در یک چشم
• فلج مغزی
• سندرم داون (60-20 درصد از این بیماران مبتلا هستند)
• هیدروسفالی (یک بیماری مادرزادی که منجر به تجمع مایع در مغز می شود)
• تومورهای مغزی
• سکته مغزی (علت اصلی استرابیسم در بزرگسالان)
• آسیب های سر که می تواند به ناحیه ای از مغز که مسئول کنترل حرکت چشم است، اعصاب کنترل کننده حرکت چشم و ماهیچه های چشم آسیب برساند
• مشکلات عصبی (سیستم عصبی)
• بیماری گریوز (تولید بیش از حد هورمون تیروئید)

علائم استرابیسم چه زمانی ظاهر می شود؟

در سن 3 تا 4 ماهگی، چشمان نوزاد باید بر روی اجسام کوچک متمرکز شود و چشم ها باید صاف و در یک راستا باشند. یک نوزاد 6 ماهه باید بتواند روی اشیاء نزدیک و دور تمرکز کند. استرابیسم معمولاً در نوزادان و کودکان خردسال و اغلب در سن 3 سالگی کودک ظاهر می شود. با این حال، کودکان بزرگتر و حتی بزرگسالان ممکن است به استرابیسم مبتلا شوند. ظهور ناگهانی استرابیسم، به ویژه با دید دوگانه، در یک کودک بزرگتر یا بزرگسال می تواند نشان دهنده یک اختلال عصبی جدی تر باشد. اگر این اتفاق افتاد، بلافاصله به چشم پزشک مراجعه نمایید.

وضعیتی به نام شبه استرابیسم (استرابیسم کاذب) می تواند اینطور به نظر برسد که یک نوزاد چشم هایش خارج از جهت طبیعی است. در حالی که در واقع چشم ها به همان جهت نشانه می روند. Pseudostrabismus (شبه استرابیسم) می تواند به دلیل پوشاندن پوست اضافی گوشه های داخلی چشم و یا پل بینی صاف ایجاد شود. همانطور که صورت کودک رشد می کند و اجزای صورت بزرگ تر می شوند، دیگر چشم ها به صورت ضربدری به نظر نمی رسند.

استرابیسم چگونه تشخیص داده می شود؟

هر فردی بزرگتر از چهار ماهگی که به نظر می رسد به استرابیسم مبتلا باشد، باید توسط چشم پزشک اطفال معاینه کامل چشم انجام شود و زمان بیشتری برای بررسی نحوه تمرکز و حرکت چشم ها صرف شود. معاینه شامل موارد زیر می باشد:

• تاریخچه بیمار (برای تعیین علائمی که بیمار دارد، سابقه خانوادگی، مشکلات سلامت عمومی، داروهای مصرفی و سایر علل احتمالی علائم)
• حدت بینایی (خواندن حروف از نمودار چشمی، یا بررسی رفتار بینایی کودکان خردسال)
• انکسار (بررسی چشم ها با یک سری لنزهای اصلاحی برای اندازه گیری نحوه تمرکز نور). لازم نیست کودکان به اندازه کافی بزرگ باشند تا هنگام بررسی عینک، بازخورد شفاهی بدهند.
• تست های تراز و تمرکز
• معاینه پس از گشاد شدن مردمک ها برای تعیین سلامت ساختارهای داخلی چشم

استرابیسم چگونه درمان می شود؟

گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:

• عینک یا لنز تماسی: در بیمارانی که عیوب انکساری اصلاح نشده دارند استفاده می شود. با لنزهای اصلاحی، چشم ها به تلاش کمتری برای تمرکز نیاز دارند و در اکثر موارد صاف می مانند.
• لنزهای منشوری: عدسی‌های ویژه‌ای که می‌توانند نور ورودی به چشم را خم کرده و به کاهش چرخش چشم برای نگاه کردن به اشیا کمک کنند.
• تمرینات چشم: ممکن است روی برخی از انواع استرابیسم، به ویژه نارسایی همگرایی (نوعی اگزوتروپی) موثر باشد.
• داروها: قطره یا پماد چشم. همچنین تزریق سم بوتولینوم نوع A (مانند بوتاکس) می تواند عضله چشمی را که بیش از حد فعال است تضعیف کند. این درمان ها ممکن است با یا به جای جراحی، بسته به وضعیت بیمار استفاده شوند.
• بستن چشم: برای درمان تنبلی چشم، در صورتی که بیمار همزمان با استرابیسم آن را داشته باشد. بهبود بینایی ممکن است کنترل ناهماهنگی چشم را نیز بهبود بخشد.
• جراحی عضله چشم: جراحی طول یا موقعیت ماهیچه های چشم را تغییر می دهد تا چشم ها به درستی تراز شوند. این عمل تحت بیهوشی عمومی با بخیه های جذبی انجام می شود. گاهی اوقات به بزرگسالان جراحی استرابیسم قابل تنظیم پیشنهاد می شود که در آن موقعیت عضلات چشم پس از جراحی تنظیم می شود.

بیشتر بدانید: درمان تمام موارد ابتلا به انحرافات چشمی در کشور

اگر استرابیسم درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

برخی بر این باورند که استرابیسم در کودکان بیشتر می شود یا خود به خود بهتر می شود. در حقیقت، اگر درمان نشود، می تواند بدتر شود.

اگر چشم ها به درستی در یک راستا قرار نگیرند، ممکن است موارد زیر ایجاد شود:

• تنبلی چشم یا دید ضعیف دائمی در چشمی که در جهت صحیح نیست. وقتی چشم ها به جهات مختلف نگاه می کنند، مغز دو تصویر دریافت می کند. برای جلوگیری از دوبینی، مغز ممکن است تصویر چشم چرخانده را نادیده بگیرد و در نتیجه دید آن چشم را ضعیف کند.
• تاری دید، که می تواند بر عملکرد در مدرسه و محل کار، و لذت بردن از سرگرمی ها و فعالیت های اوقات فراغت تأثیر بگذارد.
• خستگی چشم
• احساس خستگی
• سردرد
• دوبینی
• دید سه بعدی ضعیف
• عزت نفس پایین (از خجالت در مورد ظاهر خود)
• همچنین ممکن است با تشخیص ندادن استرابیسم، یک مشکل جدی (مانند تومور مغزی که باعث این بیماری شده است) نادیده گرفته شود.

بیشتر بدانید: آسیب های روانی انحرافات چشمی در بزرگسالان

بعد از درمان استرابیسم چه انتظاری می توان داشت؟

بیمار باید برای پیگیری به چشم پزشک مراجعه کند تا ببیند آیا چشم به درمان‌ها پاسخ داده است یا خیر و در صورت لزوم تنظیمات را انجام دهد.

در مورد کودکان مبتلا به استرابیسم، اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود و به درستی درمان شود، می تواند منجر به دید عالی و درک عمق شود و می تواند در برابر از دست دادن بینایی محافظت کند.

در سنین پایین انحراف چشم دوبینی ایجاد نمی‌کند

به گزارش سلامت نیوز به نقل از مهر، محمدرضا اکبری مسئول محور استرابیسم بیست و نهمین کنگره چشم پزشکی، گفت: هر زمانی که هم‌جهتی محور چشم با هم متفاوت باشد و دو چشم همراستا نباشند انحراف چشم رخ می‌دهد.

وی افزود: استرابیسم انواع مختلفی همچون انحراف به سمت خارج، داخل، بالا و بینی دارد و در صورتی که بزرگ باشد، توسط افراد قابل شناسایی و اگر اندک باشد تنها توسط متخصص قابل تشخیص است.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه انحراف چشم به طور کلی به دو نوع مادرزادی و اکتسابی تقسیم می‌شود،‌ ادامه داد: هر چند که استرابیسم می‌تواند تهدید کننده حیات انسان نباشد ولی اگر تظاهر یک تومور مغزی باشد می‌تواند عوارض زیادی به همراه داشته باشد.

وی گفت:‌ در سنین پایین انحراف چشم دوبینی ایجاد نمی‌کند و خطر تنبلی چشم را به همراه دارد ولی در سنین بالا دوبینی سبب آزار فرد می‌شود.

این فوق‌تخصص استرابیسم عنوان کرد: تروما ناشی از تصادف و نزاع نیز می‌تواند شکستگی اطراف کره چشم و در نتیجه انحراف چشم را به همراه داشته باشد.

وی در مورد درمان انحراف چشم گفت: این مسئله به دو روش جراحی و غیرجراحی تقسیم می‌شود که روش غیرجراحی با تجویز عینک، تجویز منشور و یا تزریق بوتاکس امکانپذیر است و جراحی بسته به نوع مشکل متغیر است و اینکه گفته می‌شود فرد باید به سنن ۱۸ سالگی برسد تا بتوان انحراف آن را عمل کرد یک باور غلط قدیمی است.

مسئول محور استرابیسم بیست و نهمین کنگره چشم پزشکی ایران خاطرنشان کرد: گاهی انحراف چشم لازم است در یک سالگی بلافاصله عمل شود ولی در نوع اکتسابی و به دلیل ایجاد تصادف و مسائل عروقی اصولا ۶ ماه صبر کرده و پس از آن جراحی صورت می‌گیرد.

به گفته وی،‌والدین لازم است بدو تولد و ۶ ماهگی بینایی و وضعیت چشم کودک خود را توسط متخصص چشم بررسی کنند و در صورت ابتلای فرزندشان به انحراف چشم درمان به موقع برای آنها صورت گیرد چرا که این مسئله علاوه بر بروز عوارض می‌تواند منشأ مسائل روحی و روانی در کودک به ویژه در ایام تحصیل باشد.