روی یونیت دندانپزشكی دراز كشیده‌اید و دندانپزشك مشغول نگاه كردن عكس بزرگی است كه از تمام دندانهایتان گرفته‌اید و تمام دندانها و استخوان فكتان از یك سمت یا سمت دیگر كاملاً در آن دیده می‌شود، شما امروز برای بررسی وضعیت «عقلتان»، به مطب دندانپزشكی آمده‌اید، البته منظور دندان عقل است.

 پس از بررسی‌ها و معاینه مشخص می‌شود كه شما نیاز به جراحی دندان عقل و خارج كردن آن به روش جراحی دارید. برای این‌كه این جراحی را به راحت‌ترین صورت ممكن پشت‌سر بگذارید و برای همیشه و با خاطره‌ای خوش از شر «عقل‌»تان خلاص شوید، خواندن مقاله زیر می‌تواند مفید باشد.

دندان عقل به سومین دندان آسیاب بزرگ اطلاق می‌شود. این دندان كمی دیرتر از دندان‌های دیگر رشد می‌كند و در سنین 17 الی 21 سالگی‌ می‌روید .با رشد انسان و كوچك شدن فك، فضا برای رشد دندان عقل محدود شده و در نتیجه دندان عقل خود را به شكل نهفته و نیمه‌نهفته نشان می‌دهند.

 تحقیقات انجام شده در زمینه دندان‌های عقل نشان می‌دهد كه این دندان‌ها در بسیاری موارد مشكل‌ساز بوده و به جراحی ختم شده‌اند. دندان‌های عقل بعد از پوسیدگی، موجب پوسیدگی دندان‌های مجاور و عفونت در اطراف می‌شود و گاهی نیز با بستری ‌شدن در بیمارستان و جراحی همراه است.

 از طرفی دندان عقل با توجه به اینكه در آخرین ردیف دندان‌ها رشد می‌كند و مكان برای رشد آن خیلی كم است، به دندان‌های‌ مجاور فشار آورده و سبب كج قرار گرفتن دندان‌های دیگر می‌شود. همچنین این دندان‌ها باعث بروز دردهایی در ناحیه مفصل فك، گوش، چشم و سر می‌شود و برای مقابله با پیدایش چنین دردهایی بهتر است كه دندان‌های عقل توسط پزشك متخصص كشیده شوند.

موکول كردن درآوردن دندان‌های عقل به سنین سالمندی ممکن است این مشكلات را به همراه داشته باشد: با افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند، التیام ضعیف‌تر بعد از کشیدن دندان، پوسیدگی دندان‌های مجاور، احتمال فک جوش شدن دندان، احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان، کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و ...

دندان عقل سومین دندان آسیا است كه در بیشتر افراد نهفته باقی می‌ماند و یا بخشی از آن رویش پیدا كرده و بقیه آن در لثه و استخوان فك باقی می‌ماند.

توجه كنید كه اگر این دندان تصمیم به رویش و قرار گرفتن در محیط دهان را داشته باشد، پیش از این‌كه شما تولد 20 سالگی را جشن بگیرید، سر و كله‌اش در دهانتان پیدا می‌شود. بنابراین اگر تا این سن خبری از دندان عقلتان نشده است، باید به فكر جراحی آن و خارج كردنش باشید.

 فراموش نكنید بهترین سن برای جراحی دندان عقل، زیر 20 سالگی است چرا كه عوارض و درد كمتری را تحمل خواهید كرد.اگر سن شما از 40 سالگی گذشته است و هیچ مشكلی با دندان عقلتان ندارید، بهتر است دیگر به فكر خارج كردن آن نباشید چون بعید به نظر می‌رسد بعد از این نیز دچار بیماری‌های لثه، پوسیدگی و یا تغییرات كیستیك در اطراف این دندان شوید. فقط كافی است هر 1 یا 2 سال یك‌بار یك عكس رادیوگرافی از دندانتان تهیه كنید تا مطمئن شوید هیچ عارضه جانبی وجود ندارد.

ردپای عفونت دور دندان عقل
گاهی در پشت دندان عقلتان، یك تكه از مخاط قرار دارد كه گاهی روی سطح دندان عقل را می‌پوشاند كه با فشار دندان‌های بالا زخمی می‌شود. گاهی هم مواد غذایی زیر این گوشت اضافی گیر كرده میكروبها هم به این محل هجوم می‌برند، بنابراین چیزی نمی‌گذرد كه در اطراف دندان عقلتان یك عفونت دردناك و بدبو ایجاد می‌شود.

 در این شرایط شما باید به دندانپزشك مراجعه كنید تا زیر این بافت اضافی را شستشو داده و از باقی‌مانده مواد غذایی پاك كند ولی برای این‌كه پس از این دیگر با این مشكل روبه‌رو نشوید باید با جراحی دندان عقل و خارج كردن آن، این محل تجمع خرده‌های غذایی و میكروبها را برای همیشه از بین ببرید.

 وقتی عقل راهش را گم می‌كند
گاهی دندان عقل شما كاملاً به صورت افقی در استخوان فك قرار گرفته است و به‌جای این‌كه عمودی بالا بیاید به سمت جلو، حركت می‌كند. در این شرایط ریشه دندان آسیای دوم را قربانی حركت نادرست خود می‌كند.

اگر شما در این شرایط برای جراحی دندان عقل‌تان اقدام نكنید، پس از مدتی ریشه دندان آسیای دومتان تحلیل می‌رود و نیاز به عصب‌كشی این دندان نیز پیدا خواهید كرد. بنابراین با یك عكس رادیوگرافی، از جهت درست رویش دندان عقلتان مطمئن شوید.

عقل فدای ارتودنسی
 گاهی ممكن است شما فضای كمی برای حركت دادن دندانها و مرتب كردنشان داشته باشید. در این شرایط گاهی متخصص ارتودنسی قبل از شروع درمان ارتودنسی به شما توصیه می‌كند دندان عقلتان را با جراحی از دهان خارج كنید؛ به‌ویژه هنگامی كه لازم است برای مرتب كردن دندانهایتان، دندانهای آسیا را عقب بكشید.

همچنین گاهی شما دندانهایتان را ارتودنسی می‌كنید و همه دندانها پس از خاتمه مدت درمان مرتب می‌شوند ولی هنوز مقداری شلوغی در دندانهای جلوی فك پایین باقی است. در این مورد نیز ممكن است دندانپزشكتان به شما توصیه كند كه دندان عقلتان را جراحی كنید تا این بی‌نظمی اندك باقی‌مانده نیز برطرف شود.

هوای خونریزی را داشته باشید
دندانپزشك از شما می‌خواهد پس از كشیدن (خارج كردن) و یا جراحی دندان عقلتان یك عدد گاز مرطوب را حدود نیم ساعت در این محل و درون دهانتان نگه دارید به این ترتیب شما به خودتان كمك خواهید كرد كه زودتر خونریزی از محل جراحی قطع شود و با تشكیل لخته در محل جراحی، خونریزی متوقف شود. حداقل 3 تا 4 ساعت نباید صحبت كنید.

 توجه كنید شما ممكن است تا فردای روز جراحی، مقداری خون در دهانتان ترشح شود كه كاملاً طبیعی است. در این موارد یك تكه گاز استریل كوچك را در محل جراحی قرار دهید.

سیگار كشیدن خونریزی از محل جراحی را شدیدتر می‌كند. بنابراین در طول 12 ساعت اول پس از كشیدن دندان، سیگار نكشید و یا حداقل خیلی آرام به آن پك بزنید تا باعث شروع خونریزی نشود. شما نباید از نی برای نوشیدن نوشابه استفاده كنید.

 اگر خون در دهانتان جمع شده است نباید آن را بیرون تف كنید بلكه باید تلاش كنید بزاقتان را به‌جای تف كردن، ببلعید. ورزش كردن تا فردای روز جراحی یا كشیدن دندان ممنوع است چون افزایش گردش خون باعث خونریزی مجدد از محل جراحی می‌شود.

 گاهی شب پس از جراحی، هنگام خواب مشاهده می‌كنید بالشتان خونی است، نشت مقداری خون طبیعی است، نگران نباشید. تلاش كنید زیر سرتان را در شب پس از جراحی بالاتر از حالت عادی نگه دارید. برای این كار می‌توانید 2 عدد بالش زیر سرتان بگذارید.

 وقتی گرد می‌شوید
 جراحی دندان عقل معمولاً باعث می‌شود یك طرف صورتتان باد كند و كاملاً گرد شوید. این همان تورم پس از جراحی است. این تورم در 3– 2 روز پس از جراحی به حداكثر خود می‌رسد بنابراین در این روزها باید انتظار حداكثر تورم را در صورتتان داشته باشید ولی نگران نباشید پس از گذشت یك هفته دوباره خوشگل می‌شوید و تورم صورتتان كاملاً برطرف خواهد شد.

برای این‌كه صورتتان كمتر ورم كند راه‌حل‌های ساده و خانگی هم وجود دارد. مقداری یخ را درون یك پارچه بپیچید و در طول روز اول بعد از جراحی آن را روی صورتتان قرار دهید ولی باید دقت كنید 20 دقیقه آن را در روی صورت قرار داده و 20 دقیقه بردارید و دوباره همین كار را تكرار كنید. در روز دوم بعد از جراحی استفاده از یخ یا كمپرس با پارچه گرم و مرطوب را تعطیل كنید، ولی در روز سوم كمپرس صورت با پارچه گرم و مرطوب به رفع تورم كمك می‌كند.

 بایدها و نبایدهای غذایی
 بلافاصله پس از جراحی باید از خوردن غذای گرم خودداری كنید. بهترین پیشنهاد این است كه یك سوپ پركالری و پرحجم تهیه كنید و بگذارید خنك شود، سپس آن را به عنوان ناهار یا شام پس از جراحی، نوش جان كنید.

در روز اول پس از جراحی، از نوشیدن آب، مایعات، آب میوه و شیر غافل نشوید چرا كه به جبران حجم خون از دست رفته شما حین جراحی كمك خواهند كرد. یك ساعت پس از پایان جراحی خودتان را به خوردن یك عدد بستنی مهمان كنید چون باعث می‌شود شما احساس راحتی بیشتری در ناحیه جراحی شده داشته باشید.

تلاش كنید هرچه زودتر به رژیم غذایی روزانه‌تان بازگردید. شاید لازم باشد فقط از طرف مقابل فك برای جویدن غذاها استفاده كنید.

بهداشت دهان؛ حرف اول و آخر
تمیز نگه داشتن دندانها و دهان منجر به التیام زخم جراحی می‌شود. بنابراین فردای روز جراحی دست به‌كار شوید. نصف قاشق جایخوری نمك را در یك لیوان آب ولرم بریزید و روزی 3 مرتبه دهانتان را با آن شستشو دهید.

شما می‌توانید در روز سوم و یا چهارم پس از جراحی مسواك زدن و نخ كشیدن دندانهایتان را از سر بگیرید.دقت كنید هنگام مسواك زدن دندانهای مجاور ناحیه جراحی، موجب كنده شدن لخته تشكیل شده نشوید چرا كه در این صورت دوباره درد و خونریزی شروع خواهد شد.

 درد بی ‌درد
 درد پس از جراحی دندان عقل، شاید بدترین تجربه شما از دندانپزشكی باشد. تا هنگامی كه اثرات داروی بی‌حسی وجود دارد شما این درد را احساس نمی‌كنید بنابراین ممكن است از خوردن مسكن غافل شوید.

 بهتر است پیش از این‌كه مطب دندانپزشكی را ترك كنید، یك عدد قرص ضددرد مصرف كنید تا هنگامی كه اثرات داروی بی‌حسی از بین رفت، دچار درد شدید نشوید. فراموش نكنید حداكثر درد پس از جراحی را در 12 ساعت اول پس از جراحی تحمل خواهید كرد كه با مصرف ضد درد می‌توانید با آن كنار بیایید ولی معمولاً پس از گذشت دو روز از شر درد جراحی دندان رها می‌شوید.