سلامت نیوز:۴۸ دقیقه كه از بامداد شنبه، 19 اردیبهشت ماه گذشت، تهران - این پنجمین شهر خطرناك از نظر زلزله در جهان - لرزید. كابوس غرش لایه‌های سنگ و خاك تهران، كابوس فرو ریختن دیوارهای پوشالی ساختمان‌های هزار مرتبه سال‌ها جایی پس ذهن تهرانی‌ها داشت.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،حالا كه پنجره‌ها و ستون‌های خانه با ۵.۱ ریشتر می‌لرزیدند، درخلال هراس برآمدن موش‌های آدمخوار از پستوی فاضلاب‌های تهران، آنها كه ذوق شاعرانه داشتند با دیدن نام دماوند به عنوان محل اصلی وقوع زلزله زیر لب خواندند: «ای دیو سپید پای دربند / ای گنبد گیتی ای دماوند...» با این تفاوت كه در این زمزمه، از «دل زمانه»، از «قلب فسرده زمین» از «مشت دادخواهی زمین به سوی آسمان» خواستند تا دادخواهی را به یك روز دیگر حواله كند، همچنان خاموش باشد و چو «شرزه شیر ارغند» نخروشد.
با این حال در روزهایی كه لشكری از جنگجویان ناپیدا به نام «كرونا» در شهرهای ایران قربانی می‌گیرند و مردم در خانه‌ها سنگر گرفته بودند، بیم خروش دماوند و بیم گریختن ضحاك از بند تهرانی‌ها را از پشت سد خانه‌های امن به كوچه و برزن كشاند، بعضی‌ها همراه با نگرانی از پس‌لرزه‌های بعدی با همسایه‌های خود بعد از ماه‌ها دیدار می‌كردند. اگر كرونا توانسته بود برای چند ماه دیدارها را به تعویق بیندازد، حالا لرزیدن زمین تهرانی‌ها را سوار اتومبیل‌های‌شان كرد تا از ترس غرش دماوند به سوی خانه و خانواده بروند. در این میان نیز این شوخی لب به لب می‌چرخید كه «كرونا» به «زلزله» می‌گوید: «تو از خونه بیرون بیارشون، من می‌كشمشون.»
ترس از غرش دماوند، ترس از دهان وا كردن زمین و بلعیدن ساختمان‌ها و بزرگراه‌ها و خیابان‌ها بعد از مدت‌ها ترس از ویروس موذی كرونا را پشت سر گذاشت و حالا لب‌ها یكصدا از پشت ماسك‌ها از دماوند می‌خواستند تا بر خشم خود چیره شود و پشت غبارهای گوگرد خود، همچنان دادخواهی را به روز دیگری واگذار كند و لااقل، «حالا» غرش نكند. تا آنجا كه محسن رضایی در توییتر خود نوشت: «پروردگارا، به ملت ما آرامش، و به بیماران ما شفا، و به جوانان ما شغل، و به ما مسئولان ترس از آخرت عطا كن.»
زلزله در سال كرونا
كرونا، رمضان و زلزله؛ این سه عنصر در بامداد روز شنبه و همراه با هم، شهروندان را با ماسك و دستكش به پارك‌ها و خیابان‌های شهر كشاندند تا یكی از متفاوت‌ترین شب‌های اردیبهشت سال ۹۹ رقم بخورد. خیابان‌ها، پارك‌ها و كوچه‌های دماوند و تهران مملو از زنان و مردانی بود كه داخل ماشین یا بیرون، روی روانداز، به انتظار وقوع لرزه‌ای دیگر و با بیم كرونا، كاسه‌های آش و خورشت در بغل داشتند و سحری می‌خوردند و نماز می‌خواندند.
شهروندان بامداد جمعه را در حالی خارج از بستر خانه‌های امن خود سپری كردند كه در این میان چشم‌ها خیره به صفحه گوشی و خبرهای تلگرام بود تا پس‌لرزه‌ها دنبال شوند و خیال آسوده شود از اینكه زلزله بزرگ‌تری رخ نخواهد داد. كانون زلزله ۵.۱ ریشتری در نقطه امامزاده هاشم و منطقه مشا دماوند بود و در آبسرد، گیلان، گیلاوند، رودهن و تهران حس شد.
البته پیش از این زمین‌لرزه نیز پس‌لرزه‌ای با بزرگای ۲.۹ در دماوند و حوالی ساعت ۲۳ شب جمعه رخ داده بود، اما تا پیش از وقوع زلزله اصلی كسی متوجه وقوع آن نشده بود. ترس زلزله از خطر آن بیشتر بود و زمین‌لرزه بامداد شنبه، دو كشته داشت كه به گفته منصور درجاتی، مدیر كل مدیریت بحران استان تهران، یك مرد ۶۰ ساله در حال فرار بر اثر تروما از ناحیه سر و یك زن ۲۱ ساله بر اثر ایست قلبی فوت كردند.
ترس از عواقب خشم دماوند، ۲۳ نفر را زخمی كرد كه از این ۲۳ نفر، ۱۲ نفر زخم جدی نداشتند و ۱۱ نفر در محل درمان شدند. با این حال پس‌لرزه‌ها ادامه داشت و تا ساعت ۸:30 صبح روز شنبه، به گفت علی بختیاری، سخنگوی سازمان مدیریت بحران كشور حدود ۳۴ پس‌لرزه با بزرگای ۳.۹ ریشتر در شهرهای مختلف تهران رخ داده است، با این حال همچنان بزرگ‌ترین لرزه متعلق به لرزه‌ای به بزرگی ۵.۱ ریشتر بود كه فاصله كانون این زمین‌لرزه را مركز لرزه‌نگاری كشور تا تهران حدود ۵۸ كیلومتر تخمین زد.
وقوع زلزله به گفته رضا گل محمدی، مدیر كل ورزش و جوانان استان تهران در ۱۱ ورزشگاه روباز پایتخت را برای اسكان و پذیرش شهروندان تهرانی گشود. به گفته او، این ورزشگاه‌ها با دستور ستاد بحران استانداری تهران و وزیر ورزش تا رفع شرایط احتمالی زلزله در تمامی مجموعه‌های ورزشی استان تهران تا ۴۸ ساعت به روی شهروندان تهرانی باز خواهند بود. علاوه بر این رضا كرمی، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران نیز وضعیت تهران را تا سه روز در مرحله آماده‌باش زلزله خواند.
حالا كه زلزله مردم را از گوشه امن خانه‌های خود به خیابان و سوله‌های ورزشی كشانده بود، به نظر می‌رسید رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی زیر ماه بزرگ و پرنور شب به باد فراموشی سپرده شده است و حالا حفظ جان از بیم زلزله برای یك شب به كرونا اولویت داده شده است.
دماوند، بیدار نشو
دماوند كه لرزید، حتی شبكه راشاتودی روسیه نیز از بیم طغیان دماوند نوشت: «بیدار نشو دماوند!» برهم خوردن خواب چندهزار ساله دماوند پیش از این در سال ۱۳۹۷ و در میان گفته‌های محمدجواد بلورچی، سخنگوی سابق سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدنی كشور هم به چشم خورده بود. خروش سیل در گزنك در استان مازندران و احتمال آب شدن ناگهانی یخچال‌های قله دماوند بیش از پیش به این احتمال قوت داده بود كه این سیلاب كم‌نظیر می‌تواند نشان از فعال شدن دوباره دیو سپید داشته باشد.
مشاور عالی و سخنگوی سابق سازمان زمین شناسی و اكتشفات معدنی در سال ۱۳۹۷ با انتقاد از عدم پایش مرتب وضعیت قله آتشفشان دماوند، اشاره كرده بود كه كمتر از ۷ هزار سال از آخرین فعالیت دماوند می‌گذرد با این حال پایش مستمر و دائم این دیو سپید است كه می‌تواند خطرهای ناشی از فعالیت‌های زمین‌شناختی آن را قابل پیش‌بینی كند.
مركزیت دماوند در این زلزله، شایعه فعالیت دوباره دماوند را بیش از پیش تقویت كرد با این حال علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله مركز تحقیقات شهرسازی به ایلنا می‌گوید كه ارتعاشات و لرزه‌های جمعه شب موجی نبوده‌اند و بنابر این وقوع زلزله را نمی‌توان به فعال شدن آتشفشان دماوند ربط داد. به گفته رییس بخش زلزله مركز تحقیقات شهرسازی، ارتعاشات و خودلرزه‌های آتشفشان در یك راستا رخ نمی‌دهند و توزیع ارتعاشات آن دایره‌ای و دورتادور است. این ارتعاشات به موج‌های روی سطح آب شباهت دارند اما زلزله و پس‌لرزه‌های بامداد شنبه چنین شكلی نداشتند.
گسل مشا
گسل فعال مشا در نزدیكی دماوند كه پیش از این به گفته مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی در سال ۱۸۳۰ زلزله‌ای را رقم زده بود، محل اصلی سوءظن وقوع زلزله بامداد شنبه بود. حدود 200 سال از آخرین فعالیت بزرگ این گسل می‌گذرد و وقوع زلزله ۷ ریشتری در سال ۱۸۳۰، این واهمه را ایجاد می‌كرد كه لرزه ۴۸ دقیقه بامداد روز شنبه، تنها پیشلرزهای بر لرزه عمیق‌تر و جدی‌تر باشد.
زارع در گفت‌وگو با خبرآنلاین تاكید كرده بود همان طور كه در سر پل ذهاب، پس از پیشلرزهای به بزرگای ۴.۵ ریشتر، زلزله اصلی با قدرت ۷.۳ ریشتر رخ داده بود، این احتمال تا چند ساعت و چند روز پس از وقوع لرزه ۵.۱ ریشتری تهران همچنان به قوت خود باقی می‌ماند. با این حال آخرین گزارش روابط عمومی سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدنی كشور بر پایه موقعیت و مركز زمین‌لرزه شنبه شب نشان می‌دهد كه طی سالیان اخیر، گسل مشا، فعالیت لرزه‌ای فراوانی داشته است. طبق این گزارش و به گفته شهریار سلیمانی‌آزاد، پژوهشگر لرزه زمین‌ساخت آخرین یافته‌ها در دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی نشان می‌دهد كه در جنوب پهنه خاوری - باختری گسل مشا، دو پهنه گسلی موازی دیگر قرار گرفته‌اند.
این دو گسل به ترتیب عبارتند از پهنه گسلی موازی آراكوه در ۵ تا ۸ كیلومتری و كاجان در حدود ۱۵ كیلومتری. این دو گسل با توجه به ویژگی‌های هندسی و جنبشی، هر دو ظرفیت ایجاد زمین‌لرزه‌های متوسط و بزرگ را دارند. از میان این دو پنهه گسلی، پهنه آراكوه دقیقا بر محور شهرهایی مثل رودهن، بومهن و شهر جدید پردیس واقع است.
پهنه گسلی كاجان نیز پهنه گسلی فعالی است كه در راستای خاوری- باختری از جنوب منطقه آبسرد تا جنوب منطقه جاجرود گسترده شده است. با رد شدن دخالت دماوند در زلزله شنبه شب، با اینكه همچنان لب‌ها به آرامی زمزمه می‌كنند كه دیو سپید همچنان در بند بماند، خطر لرزه و فعالیت مشا نیز همچنان به قوت خود باقی است.
گر چه هر بار لرزه تهران، خطر فرو ریختن بافت‌های فرسوده و نوی فراوانی را برای شهروندان و متولیان ساخت و ساز متذكر می‌شود، اما تهران زیر ماه پرنور میانه اردیبهشت، هنوز روی آن زلزله مهیب وعده داده شده را ندیده است و امیدواریم كه نبیند؛ جز امید چاره دیگری نیست.
نظر شما