سلامت نیوز: با امضای موافق نمایندگان 27 كشور حاضر در جلسه 63 كمیسیون مواد مخدر سازمان مللCND، شاهدانه و مشتقات آن، از پیوست چهارم جدول مخدرهای خطرناك كنوانسیون 1961 سازمان ملل متحد خارج و به پیوست اول جدول و به فهرست مواد اعتیادآور كم‌خطر منتقل شد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، این توافق، روز چهارشنبه؛ دوم دسامبر و در حالی اتخاذ شد كه نمایندگان 25 كشور و از جمله ایران، با این تصمیم مخالفت كردند اما در مقابل جمع قدرتمند موافقان و از جمله نمایندگان ایالات متحده و 12 كشور عضو اتحادیه اروپا، صدای مخالف شنیده نشد و در نهایت، كانابیس بعد از 59 سال، با خروج از فهرست مواد مخدر طبقه‌بندی شده، وارد پیوست «كم‌خطرترین مخدرها» شد آن هم در حالی كه دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل، در گزارش‌های سالانه خود در سال‌های 2019 و 2020، نسبت به افزایش تعداد مصرف‌كنندگان این مخدر گیاهی هشدار داده بود و سال 2019 هم اعلام شد كه 192 میلیون نفر در جهان، مصرف‌كننده شاهدانه و مشتقات آن و از جمله، حشیش و ماری جوانا هستند.

پیشنهاد تنزل جایگاه شاهدانه و مشتقات آن به پیوست اول كنوانسیون 1961، روز چهارشنبه در حالی با موافقت نمایندگان 27 كشور صاحب امضا در كمیسیون مواد مخدر ملل متحد، به تصویب رسید كه این پیشنهاد در واقع، محصول بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی WHO بر میزان عوارض و اعتیادآوری این مخدر گیاهی بود و ژانویه 2019، تدروس آدانوم؛ دبیركل سازمان بهداشت جهانی، در نامه‌ای خطاب به آنتونیو گوترش؛ دبیركل سازمان ملل متحد، با توجیه كم‌عارضه بودن این مخدر گیاهی، خواستار موافقت با حذف شاهدانه و مشتقات آن از فهرست مخدرهای طبقه‌بندی شده و خطرناك شد. آنچه در این تغییر و جایگزینی مهم است، دولت‌هایی كه الحاق به كنوانسیون 1961 را امضا كرده‌اند، شدت و حد برخوردهای قانونی و اقدامات مقابله‌ای با تولید، توزیع و قاچاق هر ماده مخدر مندرج در جدول‌های این كنوانسیون را در درجه اول، بر اساس رده‌بندی این جدول‌ها  و در درجه دوم، بر اساس قوانین بومی كشور محل وقوع جرم تعیین می‌كنند و بنابراین، تغییر جایگاه قانونی و كاستن از شدت جر‌م‌‌انگاری گیاه مخدری كه به اذعان مسوولان دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد، همین حالا، بیش از 192 میلیون مشتری نقد در جهان دارد، یك خطر جدی و بالفعل برای فراگیری قاچاق مشتقات شاهدانه در چهار جهت جغرافیایی كره خاكی خواهد  بود.

شاهدانه قانونی یا  رونق صنعت  توریسم؟
كاظم غریب‌آبادی، سفیر ایران و نماینده دائمی ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین هم، در مخالفت با خروج شاهدانه و مشتقات آن از فهرست مخدرهای خطرناك كنوانسیون 1961 گفت: «شاهدانه و مشتقات آن بیشترین تعداد معتاد را در سراسر جهان دارد و تصمیم برای حذف این مواد از پیوست 4 كنوانسیون 1961 می‌تواند حامل این پیام اشتباه باشد كه شاهدانه و مشتقات آن برای سلامتی انسان خطرناك نیستند. من از دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل UNODC، هیات كنترل بین‌المللی مبارزه با مواد مخدر INCB و سازمان بهداشت جهانی WHO می‌خواهم تا به‌طور مداوم بر پیامدهای حذف این مواد از پیوست 4 نظارت داشته و گزارشی از تأثیرات و عواقب اجرای آن در كشورهای عضو ارایه دهند. جمهوری اسلامی ایران هم مطابق با قوانین داخلی خود و ماده 39 كنوانسیون 1961، اقدامات ملی و سختگیرانه كنترل و مقابله با استفاده غیرقانونی شاهدانه و مشتقات آن را با هدف محافظت از سلامت مردم ادامه خواهد داد.»

نماینده كشور شیلی هم با رای مخالف به این تصمیم، در بیانیه‌ای خطاب به سران اجلاس 63 كمیسیون مواد مخدر ملل متحد نوشت: «دولت شیلی تصمیم گرفت رأی مخالف به پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی درباره حذف شاهدانه و مشتقات آن از پیوست چهارم كنوانسیون 1961 بدهد چون نه تنها نتایج مطالعات ملی و بین‌المللی نشان می‌دهد كه  مصرف این گیاه مخدر، به یك مشكل جدی بین جوانان تبدیل شده، رابطه مستقیمی هم بین مصرف شاهدانه و افزایش احتمال ابتلا به افسردگی، نقص شناختی، اضطراب و بروز علائم روان پریشی وجود دارد. در شیلی، 63.9 درصد كودكان و نوجوانانی كه به دلیل اعتیاد در مراكز درمانی بستری می‌شوند، مصرف‌كننده مشتقات شاهدانه هستند. سال 2017، در كشور من، 30.9 درصد از دانش‌آموزان 13 تا 18 ساله و 50.4 درصد از دانشجویان گفتند كه در سال 2016، حداقل یك بار از مشتقات شاهدانه (حشیش، ماری جوانا، بنگ) استفاده كرده‌اند علاوه بر اینكه در فاصله سال‌های 2010 تا 2018، مصرف ماری جوانا در شیلی، از 4.6 به 12.7 درصد افزایش یافته كه این عدد  به  معنای 176 درصد افزایش مصرف یك گیاه مخدر است.»

با این حال، 12 كشور عضو اتحادیه اروپا، بزرگ‌ترین حامی پیشنهاد دبیركل سازمان بهداشت جهانی بودند كه در پایان دومین روز از این اجلاس 4 روزه، بیانیه‌ای در حمایت از تصویب این پیشنهاد منتشر كردند و نوشتند: «12 كشور عضو اتحادیه اروپا كه اعضای كمیسیون مواد مخدر CND نیز هستند، طبق توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی WHO ضمن حصول اطمینان برای ابقای شاهدانه و مواد مرتبط با آن در فهرست مواد تحت كنترل، با تغییر طبقه‌بندی این گیاه مخدر موافقت می‌كنند. مواضع كشورهای عضو اتحادیه اروپا، ناظر بر شواهدی در مورد مصرف داروها، پیشرفت‌های علمی و پزشكی و پیامدهای احتمالی برای بهداشت عمومی و امنیتی است. توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی، هدف نیست و نباید گامی به سوی آزادسازی مصرف حشیش تلقی شود. این توصیه‌ها، حتی عزم مشترك كشورهای عضو اتحادیه اروپا در مبارزه با قاچاق شاهدانه و مشتقات آن و كاهش آسیب‌های مصرف حشیش را تضعیف نمی‌كند. اتحادیه اروپا یادآور می‌شود كه شاهدانه و مشتقات آن، همچنان تحت پوشش كنترل‌های بین‌المللی مصوب در كنوانسیون 1961 سازمان ملل متحد درباره ممنوعیت استفاده از مواد مخدر خواهد  بود.»

خروج شاهدانه و مشتقات آن از پیوست چهارم كنوانسیون 1961 در حالی توسط جامعه جهانی به دست اجرا درمی‌آید كه حالا  ابهامات مهمی، بی‌پاسخ  مانده  است:
1- كشور هلند از ابتدای دهه 90 میلادی، فروش و مصرف مشتقات شاهدانه با تتراهیدروكانابینول THC كمتر از 3 درصد را در كافه‌ها و مراكز مسقف معین، آزاد كرد و برای هرگونه فروش و مصرف خارج از این مكان‌ها، برای فروشنده و مصرف‌كننده جریمه‌های سنگین در نظر گرفت اما تا امروز دولت هلند نتوانسته مدعی به صفر رساندن اعتیاد به مخدرهای سنگین به دلیل آزاد‌سازی مصرف یك مخدر گیاهی باشد و بنابراین، «كم‌خطر بودن» مشتقات شاهدانه، هیچ ضمانت مستدلی برای كمك به كنترل اعتیاد در كشورهای حامی حذف مشتقات شاهدانه از پیوست 4 جدول كنوانسیون 1961 نیست.

2- حامیان حذف  مشتقات شاهدانه از پیوست پرخطر‌ترین مخدرها در كنوانسیون 1961، كشورهایی هستند كه درآمد صنعت گردشگری در اقتصادشان، حرف‌های مهمی دارد. آیا ممكن نیست آزاد‌سازی یا كم‌خطر كردن قانونی مشتقات شاهدانه، یك راه فرعی برای تقویت صنعت گردشگری در این كشورها  باشد؟

3- شناخته شده‌ترین مصرف‌كنندگان حشیش در دنیا، ساكنان قاره آفریقا، منطقه خاورمیانه و مدیترانه هستند اما سایر مشتقات شاهدانه، در تمام كشورهای جهان، به دلیل قیمت بسیار ارزان‌تر از مخدرهای سنگین همچون كوكایین، مت آمفتامین و هرویین، طرفداران بی‌شمار و رو به صعود دارد. صرف‌نظر از آن‌كه فعلا، بزرگ‌ترین تولید‌كنندگان مشتقات شاهدانه، همان فعالان شناخته شده و قدیمی تولید هرویین و تریاك؛ افغانستان و حوزه آفریقا هستند كه بازاری ثروتمندتر و بیدارتر از بازار اروپا نمی‌شناسند، آیا موافقان حذف مشتقات شاهدانه از پیوست چهارم كنوانسیون 1961، فقط به دنبال ایجاد «فضای باز» برای جلوگیری از گرایش شهروندان‌شان به سمت مخدرهای سنگین بوده‌اند یا می‌خواهند در این فراگیری ركود اقتصادی، از آب گل‌آلود قانونی شدن یك مخدر گیاهی، ماهی بگیرند و پشت پلك قانون، از مدد ورود مشتریان جدید به بازار كوكایین و مت آمفتامین و هرویین كه در واقع همان مصرف‌كنندگان قدیمی مشتقات شاهدانه بوده‌اند و حالا به سبب دلزدگی از تاثیرات بچگانه این مخدر «بی‌خطر شده»، پیگیر تجربه‌های جدیدتر و مردافكن‌تر هستند، درآمد جایگزین برای اقتصاد فرو پاشیده خود كسب كنند؟