سلامت نیوز: از زمانی که هشدارها برای کاهش جمعیت ایران و پایین آمدن نرخ رشد جمعیت در کشور مطرح شده بحث درمان ناباروری هم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ضمیمه خانواده روزنامه اطلاعات، هر روز خبرها و حرف و حدیث‌های زیادی درباره درمان ناباروری می‌شنویم. از هزینه بالای آن تا کمک به زوج‌های نابارور اما در کنار اینها شایعات و باورهای غلط درباره ناباروری و اینکه بسیاری از زوج‌ها از این مسأله به خوبی آگاه نیستند و درباره اش اطلاعات کافی ندارند هم مسأله‌ای بسیار مهم است که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.

تعریف ناباروری

شاید بهتر باشد ابتدا بدانیم ناباروری یعنی چه. براساس تعریف پزشکی زوجین وقتی بعد از یکسال رابطه جنسی باردار نشده‌ باشند به عنوان زوج نابارور شناخته می‌شوند. در حالت کلی طبق آمار به دست آمده بیش از ۷۰ درصد زوجین پس از سپری شدن شش ماه و بیش از ۸۵ درصد زوجین پس از سپری شدن یک سال از اقدام به بارداری، نتیجه می‌گیرند و دلیل این امر این است که احتمال بارداری در هر چرخه قاعدگی را می‌توان ۲۰ درصد در نظر گرفت.

مسأله مهم این است که وقتی زوج‌ها تصمیم می‌گیرند بچه دار شوند باید کمی صبر داشته باشند. برخی از زوج‌ها فکر می‌کنند هر زمان که اراده و برنامه‌ریزی کنند، می‌توانند صاحب فرزند شوند و پس از یکی دو ماه ناموفق بودن تصور می‌کنند نابارور هستند اما پس از یک سال اگر نتیجه نگرفتید باید به نابارور بودن شک کنید.

البته به گفته دکتر بهزاد قربانی روانپزشک و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا خیلی‌ها با همین گمان بارداری را به تعویق می‌اندازند. در حالی که ساعت بیولوژیک بدن به اختیار و اراده ما متوقف نمی‌شود و با افزایش سن، به‌ویژه در خانم‌ها، قدرت باروری کاهش پیدا می‌کند و به همین دلیل زوج‌هایی که مطمئن هستند می‌خواهند فرزند داشته باشند نباید دوره طلایی باروری خود را از دست دهند.

درمان ناباروری هرچه سریع‌تر و پس از یک سال ناکامی باید آغاز شود و باید این را بدانید که طبق تعریفی که جامعه پزشکان آمریکا ارائه داده ناباروری را باید یک بیماری در نظر گرفت که نیاز به درمان دارد. به همین دلیل باید برخی تصورات غلط مانند توسل به سحر و جادو را کنار بگذارید و به فکر درمان باشید.

سهم مساوی زن و مرد در ناباروری

تا همین ۳۰، ۴۰ سال پیش و شاید پس از آن هم زنان مسئول ناباروری به شمار می‌آمدند و از نظر جامعه، مردان مشکلی از این بابت نداشتند اما علم امروزه نشان می‌دهد که ناباروری می‌تواند نتیجه اختلال در مرد هم باشد. دکتر مسعود گرشاسبی متخصص ژنتیک در خصوص درصد ناباروری زنان و مردان می‌گوید: «معمولاً زنان و مردان به یک میزان دچار ناباروری می‌شوند اما اگر بخواهیم به صورت درصد بیان کنیم، می‌توان گفت که حدود ۴۰ درصد از مشکلات ناباروری مربوط به زن، ۴۰ درصد مربوط به مرد و حدود ۱۰ درصد مربوط به هر دو است. در حدود ۱۰ درصد از زوج‌ها هم عامل ناباروری مشخص نیست، به عبارت دیگر در این زوج‌ها هر دو نفر با توجه به انجام آزمایش‌های موجود مشکلی ندارند ولی به علل نامشخص بچه‌دار نمی‌شوند.»

برای اینکه بیشتر درباره این موضوع اطلاعات داشته باشیم باید بدانیم دلایل اصلی ناباروری چیست. به گفته دکتر گرشاسبی مهم‌ترین علل ناباروری در زنان اختلال در تخمک‌گذاری است به طوری که ۳۹ درصد از علل ناباروری را به خود اختصاص داده است.

از علل دیگر ناباروری در زنان آناتومی یا شکل رحم است و می‌توان این مشکل را با عمل جراحی و تکنیک‌های کمک باروری برطرف کرد. یکی دیگر از علت‌های مهم ناباروری در زنان مشکلات دستگاه ایمنی بدن است که نقش مهمی در ایجاد ناباروری دارد. به گونه‌ای که این افراد باردار می‌شوند اما جنین شان سقط می‌شود.

علت دیگر در ناباروری در زنان مسائل ژنتیکی است که به عنوان مثال می‌توان به ژن‌هایی که باعث ایجاد لخته می‌شوند (سندروم ترنر) اشاره کرد که درمان آن‌ها ممکن نیست. اما در میان مردان یکی از علل شایع ناباروری اختلالات مربوط به اسپرم است که تحت تأثیر عواملی مثل بیماری‌های عفونی، اختلالات هورمونی و مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی است که در بدن بعضی مردان علیه اسپرم خودشان ماده‌ای به نام آنتی‌بادی تولید می‌کنند که سبب کاهش حرکت اسپرم یا به هم چسبیدن آن‌ها می‌شود و علل دوم ناهنجاری‌های مربوط به ساختمان بدن است که به دلیل نقص ژنتیکی، مادرزادی و عفونت ایجاد می‌شود.

درمان‌هایی برای رسیدن به فرزند

با توجه به پیشرفت‌های حاصل شده در این سالها در زمینه پزشکی بسیاری از مشکلات ناباروری قابل درمان هستند و روش‌های درمانی موثر و ایمن زیادی برای درمان ناباروری و نازایی وجود دارند که احتمال باردار شدن را افزایش می‌دهند.

دکتر گرشاسبی می‌گوید: «گاهی علت ناباروری عفونت است که اگر برطرف شود ناباروری درمان خواهد شد اما اگر عفونت شدید باشد به گونه‌ای که اندام‌های گامت‌ ساز و تخمک ‌ساز را دچار مشکل جدی کرده باشد، در این صورت قابل درمان نخواهد بود ولی در اکثر مواقع قابل درمان است. مشکلات آناتومی یعنی انسداد مجرا که هم در زنان و هم در مردان رخ می‌دهد هر دو قابل درمان هستند. به طور کلی اگر در مردان اسپرم به یک میزانی تولید شود ولی مقدار آن کم باشد یا حرکت آن شبیه به اسپرم نرمال نباشد می‌توان به روش‌های درمانی مثل IBS آن را درمان کرد و در زنان نیز گاهی تخمک آزاد می‌شود ولی مجاری آزاد شدن آن مسدود است که با استفاده از جراحی و تکنیک‌های کمک باروری می‌توان آن را درمان کرد.»

در مجموع مهم‌ترین روش‌های مؤثر در درمان ناباروری دارو درمانی، انجام جراحی، روش‌های کمک باروری مانند آی‌یو‌آی(IUI)، آی‌وی‌اف(IVF)، میکرواینجکشن (ICSI) و در نهایت استفاده از رحم اجاره‌ای، اسپرم اهدایی، تخمک اهدایی یا جنین اهدایی است.

البته یک ‌سری مشکلات مثل سندروم ترنر ژنتیکی هستند و در چنین مواردی ناباروری قابل درمان نیست. به طور مثال زمانی‌که هیچ نطفه یا اسپرم و یا تخمک تولید نشود، هیچ راهی برای درمان وجود ندارد.

آنچه که در طی کردن این راه برای زوج‌ها مهم است این است که از این مسأله احساس گناه و شرمساری نداشته باشند چون در این مشکل مقصر نیستند. از سوی دیگر زوج‌هایی که با مشکل ناباروری مواجه می‌شوند باید از همان ابتدا به مراکز معتبر درمان ناباروری مراجعه کنند تا وقت و هزینه خود را بیهوده و با مسائل خرافی مانند سحر و جادو و داروهای گیاهی از دست ندهند. در درمان ناباروری همراهی زن و شوهر با یکدیگر که به کاهش تنش و استرس منجر می‌شود نکته کلیدی است و بدون آن درمان بسیاری از اوقات با مشکل مواجه می‌شود.