بعد از شیوع ویروس كرونا، نخستین مكانی كه در تیررس تعطیلی قرار گرفت، نظام آموزشی دانشگاه‌ها و مدارس كشور بود و به دنبالش رواج پدیده آموزش مجازی و استفاده از برنامه شاد كه معلم‌ها و دانش‌آموزان را به جهان نوینی پرتاب كرد.

دانش‌آموزان كردستان بر لبه بیم و امید

سلامت نیوز:بعد از شیوع ویروس كرونا، نخستین مكانی كه در تیررس تعطیلی قرار گرفت، نظام آموزشی دانشگاه‌ها و مدارس كشور بود و به دنبالش رواج پدیده آموزش مجازی و استفاده از برنامه شاد كه معلم‌ها و دانش‌آموزان را به جهان نوینی پرتاب كرد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،از منظر كارشناسان این میزگرد پیامدهای نبود اینترنت پرسرعت و فقدان عدالت آموزشی در مناطق شهری و روستایی استان‌های توسعه‌نیافته كشور، تا سال‌های متمادی بر روان دانش‌آموزان و كارنامه افت تحصیلی آنان خواهد ماند. در این میزگرد تحلیلی، روزنامه اعتماد در گفت‌وگو با مجید كریمی، معلم و كارشناس ارشد جامعه‌شناسی، سلیمان عبدی، معلم باسابقه و كارشناس مكانیك خودرو، محمد فتاحی، معلم و كارشناس ارشد ریاضی، طاهر قادرزاده، معلم و كارشناس ریاضی و قادر یثرابی، معلم و كارشناس ارشد مدیریت آموزشی، چرایی از هم‌گسیختگی ذهن دانش‌آموزان را بعد از كرونا و ترویج آموزش مجازی كاویده است.

این كارشناسان از اینكه دانش‌آموزان كردستان نیز به مثابه دانش‌آموز دیگر استان‌های كشور ترك تحصیل كنند، بیم دارند. آنچه درپی می‌آید نقد علمی و تحلیلی كارشناسان و پژوهشگران حوزه نظام آموزشی در سه مقطع تحصیلی ابتدایی، متوسطه اول و دوم پیرامون آموزش آنلاین و ضعف ساختاری و خطر اپیدمی ترك تحصیل دانش‌آموزان است.


 همچنان‌كه می‌دانید خبر ترك تحصیل گسترده دانش‌آموزان در استان‌های كرمان، خراسان رضوی و قزوین به استناد مصاحبه مدیران كل آموزش و پرورش این استان‌ها و دیگر استان‌های ایران و بازتاب آن در رسانه‌ها یك هشدار جدی برای استمرار این روند است؛ اگرچه وزیر وجود 3 میلیون ترك تحصیلی را به صراحت انكار می‌كند اما پدیده ترك تحصیل به عینه وجود دارد و كردستان هم از این قاعده مستثنی نیست. تحلیل و آسیب‌شناسی این مساله ضرورتی انكارناپذیر است. بررسی عواملی مانند نبود دسترسی به ابزار هوشمند مثل موبایل و تبلت، زندگی در مناطق محروم بدون پوشش اینترنت و چند عامل دیگر همچون تعصبات فرهنگی، مشكلات اقتصادی و اجتماعی دانش‌آموزان، در ترك تحصیل مطرح و دخیل دانسته شده‌اند.با توجه به تجربه سال‌ها تدریس و پژوهش در حوزه نظام آموزشی و وجود بارز این سه مولفه در كردستان، چه راهكاری برای برون‌رفت از این  معضل دارید؟ 

 سلیمان عبدی: برپایه تجربه زیستی یك معلم و یك پدر در گستره جغرافیایی منطقه‌ای به نام كردستان باور دارم مقوله تعصبات فرهنگی در زمینه افزایش ترك تحصیل دانش‌آموزان در این منطقه و به لحاظ اقتصادی، بسیار رنگ باخته، به گونه‌ای كه هر پدر و مادری حتی آنانكه خود سواد ندارند، در سخت‌ترین شرایط اقتصادی و در صعب‌العبورترین مناطق روستایی كردستان آرزو دارند دختر و پسرش تحصیلكرده باشد، چراكه اعتقاد دارند برای برون‌رفت از این شرایط سخت، مسیر تحصیل امن‌ترین مسیر برای اعتلای موقعیت زیستی فرزندان‌شان است.

آرزو دارم متخصصان این امر این ادعای بنده را با یك تحقیق علمی و مستدل بسنجند تا مشخص شود سواد فرهنگی مناطق كردنشین متناسب با گسترش كانال‌های ارتباطی و در تناسب با امكانات مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این منطقه بحران‌زده در مقایسه با دیگر هموطنان در دیگر نقاط ایران در چه سطح بالایی است.

برهمین اساس باور دارم مجموعه عواملی كه تحت نام فقر فرهنگی در مسیر ادامه تحصیل دختران و پسران این دیار علم شده، ناشی از تاثیر مشكلات اقتصادی و اجتماعی بسیاری از مردم این دیار است كه نمی‌توانند زیر بار مشكلات معیشتی تاب بیاورند و به باور دلخواسته خود در زمینه ادامه تحصیل فرزندانش وفادار بمانند. نبود مدیریت درست فرصت‌ها و استعدادهای خدادادی مناطق كردنشین و به تبع آن بیكاری و معضلات اجتماعی ناشی از آن یكی از تاثیرگذارترین تهدیداتی است كه ادامه تحصیل دانش‌آموزان، خصوصا دختران را هدف قرار داده است.

برای برون‌رفت از این معضل، نخست باید عوامل اصلی بروز این معضل در قالب طرح‌های تحقیقی و مستدل كارشناسان امر شناسانده شده و حاكمیت سیاسی با اراده‌ای مبتنی بر حل آن برنامه‌ریزی كند.مشكل اصلی در مناطق كردنشین نبود این اراده است؛ لذا با اینكه كمك‌های خیرین جای تقدیر دارد اما سطح مشكلات پیش روی پروسه تحصیل فرزندان این دیار در غیاب پشتیبانی دستگاه‌های حاكمیتی، كاهش چندانی نخواهد داشت.طاهر قادرزاده: قبل از پاسخ به سوال شما، لازم می‌دانم نكته‌ای را كه سال‌هاست گفته می‌شود؛ اما كمتر شنیده شده و برای حل آن هم كمترین چاره‌ای اندیشیده نشده است، یادآور شوم:

به دلیل نبود شفافیت و پاسخگویی مناسب و وجود موانع مختلف برای حل این معضل؛ همواره شاهد آمارهای متناقض و گاه عجیب و غریب و بسیار متفاوت در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هستیم.لذا آموزش و پرورش نیز به علت غرق بودن در این باتلاق چندآماری، خواسته یا ناخواسته توان تحلیل و بررسی آسیب‌های درون سازمانی و نتیجتا حل مساله‌هایش را ندارد.

عمل دیگری هم كه می‌تواند دلیلی بر آمارهای متفاوت باشد، تفسیرهای مختلف مسوولان و دست‌اندركاران از یك موضوع واحد مانند همین مساله ترك تحصیل است. بزرگنمایی یا كوچك‌نمایی مشكل، مانع دیدن واقعیات موجود و لذا مانع چاره‌اندیشی اصولی و متناسب خواهد شد.استان كردستان هم به عنوان یكی از استان‌های محروم ایران در مقوله ترك تحصیل یا به قول جناب وزیر- نداشتن تجهیزات نوین آموزشی- در ازای تاریخ آموزش ایران، درگیر این مساله و موارد مشابه است و اینكه راه برون‌رفت چیست و چه راهكاری می‌توان ارایه داد؛ به باور بنده جز با تغییر نگرش در سطوح بالای حاكمیتی نسبت به مقوله آموزش و پرورش، میسر نخواهد بود.

دیدگاه تصمیم‌گیرنده  و برنامه‌ریز حاكم بر آموزش و پرورش كه خارج از این سازمان است، باید اخلاق‌مدارانه، به تفاوت‌های قومی   ایمان بیاورد كه چراغ روا بر خانه، به مسجد حلال نیست.در صورت تحقق این مهم، بسیاری از معضلات اقتصادی و اجتماعی منطقه كم خواهد شد و به تبع آن شاهد شكوفایی فرهنگی خواهیم بود. مجید كریمی: استان كردستان و سایر مناطق كردنشین عمدتا از مناطق غیربرخوردار و محروم نگه داشته شده هستند.هرچند با نگاه صرف اقتصادی نمی‌توان معضلات یك جامعه را مورد واكاوی قرار داد؛ اما این امر نقش پررنگی در ترك تحصیل دانش‌آموزان این مناطق دارد.

وضعیت پایدار اقتصادی و وجود محل درآمد مناسب و مورد اطمینانی برای خانواده سبب آرامش خواهد بود، آرامشی كه سرپرست خانواده و فرزندان در سایه آن به فكر مسائل آموزشی و فرهنگی باشند.آنچه شخصا در این دوسال همه‌گیری ویروس كرونا شاهد آن بوده‌ام (با توجه به تورم افسارگسیخته) شتافتن فرزندان به كمك خانواده بوده برای جبران كمبودهای زندگی و تن دادن به كار در صنوف مختلف خصوصا كارهای فنی و كار در تعمیرگاه‌های ماشین كه خالی از آسیب هم نخواهد بود.لذا بهبود وضع معیشت خانواده و بازگرداندن آرامش در این رابطه اولین راه چاره خواهد بود كه برعهده دولت است.

ذكر مسائل اقتصادی چنانكه گفته شد به معنی نادیده گرفتن عوامل فرهنگی نیست؛ واقعیت این است كه ترك تحصیل دانش‌آموزان بعد فرهنگی هم دارد، اما در نواحی شهری به نسبت حاشیه شهرها و روستاها این نسبت متغیر است.در ترك تحصیل دختران بعد فرهنگی نقش برجسته‌تری دارد، به جهت حاكم بودن نوعی نگاه مذهبی و سنتی و ازدواج در سنین پایین و كمك و یاور شدن مادر در كارهای خانه دختران بیشتر ترك تحصیل می‌كنند، رفع این مشكل جدای از توجه به بعد اقتصادی داشتن برنامه‌های فرهنگی است برای ارتقای سطح آگاهی مردم.متاسفانه نوعی اكراه وجود دارد كه از تریبون‌های مساجد خانواده‌های مذهبی تشویق شوند به اینكه دختران خود را به مدرسه بفرستند.

ایجاد مدارس شبانه‌روزی و حل كردن مشكل تردد دانش‌آموزان كمك بسیار بزرگی خواهد بود در كنار اقدامات دیگر كه خانواده‌های مردد را قانع كند برای تحصیل فرزندان خود خصوصا دختران قدمی بردارند.آموزش و پرورش در این زمینه نباید توقع پرداخت هیچ هزینه‌ای از خانواده‌ها داشته باشد، بلكه باید اقدامات تشویقی و رفاهی بیشتری را هم در دست اقدام داشته باشد.گرفتن هزینه ایاب و ذهاب و هزینه خوابگاه و غیره تیرخلاص است بر تصمیم بسیاری از خانواده‌های مردد كه در صورت تحمیل نشدن هزینه اضافی بر خانواده موافق تحصیل فرزندان خود هستند.تحصیل و امكانات تحصیلی باید رایگان و در دسترس همگان  باشد.محمد فتاحی: آنچه در بدو امر لازم است بدان اشاره شود، این است كه ترك تحصیل آفتی مزمن در آموزش و پرورش است كه سالیان متمادی است با آن دست و پنجه نرم می‌كند.درسال تحصیلی اخیر به دلیل عدم حضور فیزیكی دانش‌آموزان در مدرسه، بخش قابل توجهی از خانواده‌هایی كه تا پیش از این با تحمل مشقات فراوان به صورتی هر چند نیم‌بند به ایجاد شرایطی در حد توان خود برای حضور فرزندان در مدرسه، اقدام می‌كردند، با شیوع بیماری كرونا حلقه محاصره مشكلات اجتماعی و اقتصادی بر آنان تنگ‌تر شد و به دلیل نبود حمایت‌های كافی و پیگیری‌های موثر از جانب سیستم آموزشی كشور، عطای آموزش غیرحضوری را به لقایش بخشیدند.

از سوی دیگر متاسفانه غیرشفاف بودن آمارهایی از این دست، ارایه راهكارهای عملی برای برون‌رفت از معضلات پیش آمده را با دشواری مواجه می‌كند؛ اما به عنوان اقدامی فوری و عملی با ایجاد و تعریف كارگروه‌هایی در ادارات آموزش و پرورش به دور از بروكراسی‌های معمول و تسری آن به مدارس هدف می‌توان تك‌تك موارد ترك تحصیل را در سطح مدارس به‌طوری دقیق مورد بررسی موشكافانه قرار داد و با شناسایی و دسته‌بندی علل ترك تحصیل، در قالب چند پكیج متفاوت كارشناسی شده و به تناسب علت آن، راهكارهایی مانند ارایه آموزش‌های ضروری به اولیا و خدمات مشاوره‌ای به آنان و فرزندان، تهیه ملزومات تحصیلی ازجمله نوشت‌افزار، گوشی، اشتراك اینترنت و... در دستوركار قرار گیرد و با برنامه‌ریزی برای تشكیل كلاس‌های جبرانی مختص جاماندگان از تحصیل، پیش از آغاز سال تحصیلی زمینه بازگشت به تحصیل آنان را فراهم كرد.قادر یثرابی: ترك تحصیل دانش‌آموزان همیشه یكی از چالش‌های نظام آموزشی در كشور ما بوده است.

هر چند هیچ‌گاه بنا به دلایلی آمار دقیق و درستی از ترك تحصیل دانش‌آموزان ارایه نشده است.اما همچنانكه می‌دانیم خبر ترك تحصیل بیش از سه میلیون دانش‌آموز د رسال جاری بسیار نگران‌كننده است.نگرانی آنگاه بیشتر خواهد شد كه تعداد بسیار بیشتری از دانش‌آموزان فقط و فقط برنامه شاد را نصب كرده و در فضای مجازی حضور دارند و عملا هیچ آموزشی صورت نگرفته است و این موضوع را هم معلمان و هم والدین به عینه مشاهده و اذعان می‌كنند.

از دلایل این معضل می‌توان به ضعف در سیستم نظام آموزشی، شرایط مالی و اقتصادی خانواده‌ها و شرایط فرهنگی، اشاره كرد.ابتدا از طریق تحقیقات علمی و آكادمیك باید به درستی مشخص شود كه دلایل ترك تحصیل دانش‌آموزان چیست؟ (متاسفانه در كشور ما به تحقیقات علمی هیچ بهایی داده نمی‌شود و اكثر تحقیقات علمی و دانشگاهی كه صورت می‌گیرد بلااستفاده و در كتابخانه‌ها بایگانی شده و خاك می‌خورند) .در این هیچ شكی نیست كه سیستم نظام آموزشی ما بسیار ناكارآمد است و بایداصلاح شود.

متاسفانه مسوولان ما سالیان بسیار زیادی است كه بر این سیستم غلط پافشاری دارند و اگر تغییر جزیی هم صورت گرفته چون سلیقه‌ای و بدون پشتوانه علمی بوده، نتوانسته سیستم آموزشی ما را كارآمد كند.بایدمشكلات را درون یك سیستم دید و به صورت كلی به آن نگریست. از آن جمله همچنانكه گفته شد یكی از مشكلاتی كه باعث ترك تحصیل دانش‌آموزان می‌شود، مشكلات اقتصادی است.لذا ارتقای سطح معیشت خانواده‌ها و كمك به خانواده‌ها تا دانش‌آموزان مجبور به ترك تحصیل نشوند، می‌تواند از موارد بسیار مهم در مناطق محروم باشد.ازجمله موارد دیگری كه باید روی آن كار كرد، فرهنگ‌سازی بین خانواده‌ها، مخصوصا در روستاهاست.

موضوع مهمی كه دانش‌آموزان در سه مقطع تحصیلی ابتدایی، متوسطه اول و دوم در دوران پاندمی كرونا با آن مواجه شدند، آموزش اجباری در فضای مجازی شاد و دیگر شبكه‌های اجتماعی بود كه در چند ماه اول به دلیل عدم شناخت از این نوع فضای آموزشی معلم‌ها و دانش‌آموزان سردرگم بودند، سوال این است به‌‌رغم تجربه یك‌سال و اندی از آموزش مجازی، به نظر شما زیرساخت‌های آموزش مجازی به صورت یكسان در تمام استان‌های كشور مانند استان‌های توسعه‌یافته كشور فراهم است؟ و آیا آموزش ریاضی، فیزیك، شیمی، هندسه و علوم از طریق فضای آموزشی ممكن است؟ چون افت تحصیلی همه دانش‌آموزان كشور و كردستان به استناد كارنامه‌های تحصیلی، در این دروس مشهود است. 

سلیمان عبدی: بگذارید مقوله آموزش در فضای مجازی را به دو بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تقسیم كنیم و بخش نرم‌افزاری آن را به مثابه خود نرم‌افزار و آموزش‌های لازم برای كار با آن در حیطه‌های مختلف تحصیلی، ابتدایی، متوسطه اول، متوسطه دوم و حتی دانشگاهی قرار دهیم. براین اساس با توجه به برخورد انكاری و محدودكننده ساختار حاكمیتی با فضای مجازی می‌بینیم كه در سطح كلی جامعه، دیدگاهی انحصارگرایانه با مقوله آموزش در فضای مجازی حاكم است و همیشه گوشه نگاهی به فیلترینگ دارد؛ اما در بعد سخت‌افزاری با به یاد آوردن حوادث دلخراشی چون خودكشی دانش‌آموزان به واسطه برخوردار نبودن از سخت‌افزار مناسب یا همان گوشی یا سقوط از كوه برای دسترسی به خط اینترنتی، متذكر این واقعیت تلخ می‌شوم كه به واسطه عدم توزیع عادلانه امكانات مخابراتی در مناطقی مانند كردستان، لرستان، سیستان و بلوچستان، ایلام و شهرهای جنوب استان آذربایجان غربی هنوز بستر سخت‌افزاری برای استقرار آموزش در فضای مجازی مانند شاد و دیگر شبكه‌های اجتماعی با وجود همه كم و كاستی‌های‌شان، برای بسیاری از دانش آموران این مناطق وجود ندارد.

در كنار عدم كارایی آموزش دروسی مانند ریاضی، فیزیك و در فضای مجازی دوست دارم به عنوان یك هنرآموز یا معلم دروس فنی مانند مكانیك خودرو یادآور شوم كه آموزش دروس مهارتی و كارگاهی در فضای شاد بسیار محدود و با تاثیرگذاری بسیار اندك در سطح یادگیری دانش‌آموزان است و مستلزم اندیشه برای ابداع روش‌های نوین آموزشی در همه زمینه‌هاست. طاهر قادرزاده: پاسخ به قسمت اول سوال، در كنار آشنایی با زیرساخت‌های آموزش مجازی كردستان، مستلزم اطلاع كافی از زیرساخت‌های استان‌های توسعه‌یافته هم هست كه شخصا چنین شناختی را ندارم.

اما در كشوری كه سهم آموزش و پرورش از تولید ناخالص ملی، نصف آمار جهانی است، هم استان برخوردارش مشكل زیرساختی خواهد داشت و هم استان محرومش! هرچند در جاهایی كه وضعیت اقتصادی بهتر باشد، امكانات آموزشی نیز قطعا بیشتر و بهتر از مناطق كم‌برخوردار و محروم است.نمی توانم ادعا كنم این امكانات با بودجه دولتی و صرفا از سوی آموزش و پرورش فراهم شده است،چراكه اساسا آموزش و پرورش بینواتر از آن است كه بتواند كارهای اصولی و زیرساختی انجام دهد.آنچه ما تاكنون در آموزش و پرورش شاهدش بوده‌ایم، كارهای روكش و برنامه‌های كوتاه‌مدت بوده و عمقی نداشته است.

منظور از آموزش وپرورش، چهارتا مسوول نیست، بلكه كل سیستم آموزشی مدنظر است.در مورد آموزش دروس پایه از قبیل ریاضی و فیزیك، علوم، شیمی و هندسه، از آنجایی كه بنده خود دبیر ریاضی هستم و با مشكلات تدریس مجازی این درس دست به گریبان بوده‌ام، باید عرض كنم با توجه به محدودیت امكانات شخصی‌ یا امكانات مدرسه برای تدریس این دروس و عدم آموزش لازم و كافی برای معلمان در زمینه آموزش مجازی و همچنین مشكلات سرعت اینترنت و خود برنامه شاد، در این مسیر كم مشكل نداشتیم.

واقعیت این است كه بسیاری از معلمان توانمند ما با مایه گذاشتن از خود و با تلاش‌های دلسوزانه، سعی بسیار كردند تا فرآیند یاددهی/یادگیری به شیوه‌ای موثر انجام شود. مجید كریمی: همان‌گونه كه در زمینه اقتصادی، صنعتی، كشاورزی و مشاغل خدماتی شكاف عمیقی بین مركز و پیرامون وجود دارد در زمینه آموزشی هم این شكاف خود را نشان می‌دهد. این موارد به هم مربوطند و نمی‌شود به صورت جزیره‌ای با آنها برخورد كرد.

استان كردستان در این وضعیت اقتصادی بالاترین آمار تورم را به نسبت سایر استان‌ها ثبت كرده و این بر آموزش خواه ناخواه اثر نامطلوب دارد خصوصا اینكه در دو دهه اخیر، آموزش كالایی و طبقاتی شده و عدالت آموزشی به فراموشی سپرده شد و هر كدام از دولت‌هایی كه سركار آمدند، برای كم كردن هزینه‌های خود از بودجه آموزش و پرورش زدند و بر دیگر بخش‌ها افزودند و چنین شد كه چندین سال است بیشترین رتبه‌های كنكور و بهترین رشته‌های دانشگاه به مناطق توسعه یافته و برخوردار می‌رسد.در وضعیت كنونی هم كه همه‌گیری كرونا عرصه را بر آموزش در فضای واقعی تنگ كرد و آموزش از راه مجازی و شبكه شاد انجام شد باز هم به علت ناتوانی خانواده‌ها در تامین ابزارهای آموزشی برای شركت در كلاس‌های مجازی بسیاری از تحصیل باز ماندند كه ارقام بسیار وحشتناك است و این آسیب‌ها در آینده بیشتر دامان خانواده‌ها و جامعه را خواهد گرفت.

درچنین وضعیتی كه بسیاری از روستاها به اینترنت دسترسی ندارند یا از اینترنت پرسرعت بی‌بهره‌اند و حتی در مناطق مختلف شهری نیز اینترنت باكیفیت یكسان وجود ندارد، طبیعی است كه آموزش دروس پایه كه نیازمند كار، تلاش و زمان بیشتر و آموزش باكیفیت‌تری است وضعیت خوبی نخواهد داشت و ناامیدی در زمینه یادگیری را در دانش‌آموزان تقویت خواهد كرد.

محمد فتاحی: طبیعتا آموزش غیرحضوری هیچ‌گاه نمی‌تواند جایگزین تمام و كمال آموزش رودررو شود؛ اما با فراهم بودن بسترها و استفاده از پلتفرم‌های استاندارد می‌توان با تهیه محتواهای آموزشی كارآمد، در تكمیل آموزش از آنها بهره جست.شاد به صورتی شتابزده به عنوان اپلیكیشن رسمی آموزش مجازی توسط وزارت آموزش و پرورش معرفی شد، هرچند این سوال مطرح است كه چرا با وجود برنامه‌های پیشرفته‌تر و با امكانات جذاب‌تر آموزش و پرورش بر استفاده از شاد اصرار می‌ورزد؟

اما اگر به صورت عینی از دریچه رشته تخصصی خودم به مساله بنگرم حداقل در زمینه آموزش ریاضی هیچ امكانات ویژه‌ای در شاد پیش‌بینی نشده است و از ابزارهایی مانند تخته سیاه، قلم‌های متنوع، رسم اشكال هندسی و نمودارها به عنوان ابتدایی‌ترین امكانات مورد نیاز یك دبیر ریاضی، هیچ خبری نیست و به دلیل همین ناكارآمدی، آموزش ریاضی در محیط شاد با چالش‌هایی اساسی مواجه است و معلمان ریاضی را به استفاده از محیط‌هایی به‌روزتر و اختصاصی‌تر ناچار كرده است.

قادر یثرابی: استفاده از فضای مجازی در آموزش احتیاج به زیرساخت‌های مناسب دارد و تا زمانی كه این زیرساخت‌ها فراهم نشود و متخصصان و مسوولان دلسوزانه در این راه قدم برندارند، این هدف میسر نخواهد شد. فراهم كردن زیرساخت احتیاج به بودجه كافی دارد.متاسفانه در كشور ما به آموزش و پرورش به آن درجه اهمیتی كه در رشد و شكوفایی و پیشرفت جامعه دارد، بها داده نمی‌شود.

با توجه به اینكه استان كردستان ازجمله استان‌های محروم است، خانواده‌ها در تامین گوشی هوشمند و تبلت و اینترنت دچار مشكلات بسیار زیادی بودند و هنوز هم تعداد بسیار زیادی از دانش‌آموزان در استان توان تهیه این امكانات را ندارند.یكی دیگر از مشكلات، مربوط به اینترنت است كه متاسفانه در بسیاری از نقاط استان با مشكل نبود یا قطعی اینترنت مواجه هستیم و این عدالت آموزشی بین شهر و روستا و استان‌های محروم و برخوردار را به‌ شدت زیر سوال می‌برد.استفاده از فضای مجازی برای آموزش تعدادی از دروس به خصوص دروس عملی، كارگاهی و آزمایشگاهی خود مشكلات بسیار زیادی برای معلمان و دانش‌آموزان فراهم كرده است و می‌توان گفت كه آموزش در بعضی از دروس صورت نگرفته یا به صورت بسیار ضعیفی بوده است. 

  همچنانكه می‌دانید و برای شما نیز تجربه زیسته است، شماری از دانش‌آموزان در وسط امتحان (نوبت‌های تحصیلی) به ناگاه به دلیل قطع اینترنت به گریه و زاری می‌افتادند و به استناد تحلیل روانشناسان مشاوره خانواده و تحصیلی پیامدهای روانی آموزش آنلاین برنامه شاد همتراز با كرونا و حتی بیشتر نیز هست، تحلیل و راهبرد شما چیست و برای بازیابی روان از هم گسیخته دانش‌آموزان، كارشناسان وزارت آموزش و پرورش چه رسالتی بر عهده دارند كه باید انجام دهند؟ سلیمان عبدی: ما داریم حجم انباشته‌ای از محفوظات در قالب كتب درسی حجیم را به ناگاه و در شرایط بحران‌زا و پراسترس در فضای مجازی عرضه می‌داریم كه كار كارشناسی برای متناسب‌سازی حجم داده‌ها در این فضا انجام نشده و بستر آموزشی لازم به هیچ عنوان مهیا نیست.دراین شرایط مسوولان دستگاه آموزش و پرورش در سطوح بالای تصمیم‌گیری موظف به برنامه‌ریزی و كار كارشناسی دقیق بر پایه بهره‌گیری از تجربیات دیگر كشورهای فعال در زمینه آموزش در فضای مجازی هستند.

درصورت برنامه‌ریزی درست می‌توان این شرایط تحمیلی و استرس‌زا را به فرصت اشتغال‌زایی درست تبدیل كرد؛ اما با رویكردی علمی و به دور از فضای بسته كنونی.طاهر قادرزاده: یكی از اهداف اصلی آموزش و پرورش هر كشوری، باید حفظ امنیت روانی دانش‌آموزان باشد. این كار باید به عنوان اولویت اول امور حاكم بر آموزش و پرورش، در ذهن مسوولان و معلمان و خانواده‌ها نهادینه شده و به نگرش تبدیل شود.

اینكه دانش‌آموزی به خاطر امتحان، یا به موقع آنلاین نشدن یا تاخیر در پاسخ به سوالات و ارسال تكالیف، به گریه و زاری بیفتد و روانش آسیب ببیند، نشان از یك آموزش و پرورش ناكارآمد و سهل‌انگار است.قبل از هر چیز و هر كسی من معلم نباید دانش‌آموزم را در چنین شرایطی قرار دهم كه او فكر كند اگر نتواند به علت مشكلاتی كه او هیچ نقشی در آنها ندارد؛ به موقع وظیفه‌اش را انجام دهد، حتما دچار مشكلات تحصیلی خواه دشد!

آسیب روحی از آسیب‌هایی است كه درمانش زمانبر و مشكل است و گاهی اثراتش تا پایان عمر ماندگار خواهد بود.ای كاش قبل از اینكه دانش‌آموزان‌مان دچار چنین مشكلاتی می‌شدند، در بین صدها بخشنامه باخود و بی‌خود، بخشنامه‌ای هم در این رابطه صادر می‌شد تا مدیران، معلمان، خانواده‌ها و دانش‌آموزان بهتر می‌توانستند در چنین شرایطی، بر خود مسلط بوده و آسیبی متوجه احدی از دانش‌آموزان نشود.برای ترمیم روان آسیب‌دیده چنین دانش‌آموزانی، لازم است مدارس با همكاری اولیا، ضمن شناسایی آنان و معرفی به ادارات مناطق، با كمك هسته‌های مشاوره و بدون تحمیل هیچ‌گونه هزینه مادی، به این كار همت گمارند.این كمترین كار ممكن است كه باید به صورت اورژانسی انجام شود و تا رسیدن به نتیجه مطلوب تداوم یابد.

در كنار آن برای پیشگیری از تكرار چنین مواردی، توجیه مدیران، معلمان و آموزش خانواده‌ها و دانش‌آموزان بسیار لازم است.مجید كریمی: مسوولان آموزش و پرورش باید از روانشناسان در این زمینه بیشتر استفاده كنند و به راهكارهای آنها گوش دهند و در مقام عمل برآیند.اما تنها این نیست، دانش‌آموزان در این دوسال همه‌گیری كرونا دچار فقر حركتی از طرفی و وابستگی شدید به فضای مجازی شده‌اند، ضرورت دارد كه با رعایت پروتكل‌های بهداشتی برای جبران این نقیصه‌ها برنامه‌های فرهنگی مطابق با خاستگاه فرهنگی هر منطقه در نظر گرفته شود تا دانش‌آموزان بتوانند با استفاده از آن به تقویت بنیه‌های فرهنگی و محلی خود بپردازند.

بازی‌های محلی، موسیقی، نقاشی، ورزش، بازدید از موزه‌ها و مناطق باستانی و انس با طبیعت می‌تواند به ریكاوری دانش‌آموزان كمك كند و ارتباطات اجتماعی و چهره به چهره را دوباره ایجاد كرده تا از انزوا خارج شوند و به جامعه‌پذیری آنها بیشتر كمك كند.البته درشرایطی كه بیشترین بودجه آموزش و پرورش صرف پرداخت حقوق كاركنان می‌شود شاید توقع بجایی نباشد كه انتظار اجرای چنین برنامه‌هایی را از وزارت داشته باشیم .

محمد فتاحی: انجام آزمون فی‌النفسه برای دانش‌آموزان استرس‌زا و نگران‌كننده است. در شرایط كنونی كه آزمون‌ها به صورت آنلاین برگزار می‌شود به دلیل ضعف زیرساخت‌ها در كنار اینكه دانش‌آموز كمافی‌السابق نگران سطح دشواری سوالات است، باید دغدغه قطعی برق، قطعی اینترنت، جوابگو بودن و به‌روز بودن ابزار الكترونیكی مورد استفاده را نیز داشته باشد كه مجموعه این عوامل بار روانی سنگینی را بر دوش كودك و نوجوان ما گذاشته است كه در صورت برخورد نامناسب و نبود مدیریت بهینه در این زمینه می‌تواند منجر به گرفتاری‌های روانی و بیماری‌های درازمدت شود،

در اینجا وظیفه مدیران استانی و شهرستانی است كه ضمن رصد كردن شرایط، تمهیداتی فراهم كنند تا كمترین آسیب متوجه دانش‌آموز شود ازجمله از طریق نظارت و ارتباط با مدیران مدارسی كه مشكلات ناخواسته در حین آزمون آنها پیش آمده به دانش‌آموز اطمینان داده شود كه با درك شرایط در اولین فرصت از طریق آزمون مجدد یا راهكارهای دیگری به تشخیص شورای مدرسه فرصت جبران فراهم می‌شود تا از بار اضطراب و نگرانی دانش‌آموز و خانواده او كاسته شود و حتما موارد حاد پیش آمده مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد و با ارجاع به متخصصان امر با اطمینان از بهبود شرایط روانی دانش‌آموز در امتحانات بعدی شركت كند.

قادر یثرابی: به جرات می‌توان گفت كه در بعضی خانواده‌ها پیامدهای روانی فضای مجازی و آموزش آنلاین در این مدت از كرونا بیشتر بوده است.لازمه استفاده از فضای مجازی و برنامه شاد، گوشی هوشمند و اینترنت است.حال بعد از شیوع كرونا و تعطیلی بعضی از كسب و كارها، باید پرسید برای خانواده‌هایی كه حتی برای تامین مایحتاج اولیه زندگی خود درمانده‌اند و متاسفانه كسی هم به فكر آنها نیست، تهیه گوشی چندمیلیونی و اینترنت امكان‌پذیر است؟

پدری كه دغدغه آینده فرزندش را دارد و از طرف دیگر نمی‌تواند این امكانات آموزشی را برای فرزند خود فراهم كند، قطعا خود را شرمگین و خجالت‌زده، پیش خانواده و فرزندانش می‌بیند و از طرف دیگر كودكان كم سن و سال كه درك شرایط برای‌شان مشكل است از پدر و مادر خود كه نتوانسته‌اند خواسته آنها را برآورده كنند، دلگیر و ناراحت می‌شوند.

اهمیت رفع مشكلات روانی این دوران از این نظر است كه در صورت درمان نشدن این اختلالات در آینده شاهد مشكلات بیشتری خواهیم بود. مسوولان آموزش و پرورش باید بیشتر توجه خود رابر سلامت روان دانش‌آموزان معطوف دارند.جامعه ما جامعه افسرده‌ای است.اكثر افراد جامعه كم و بیش به دلیل مشكلات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... دچار افسردگی هستند.مسوولان باید تعصبات را كنار گذاشته و محیط ملالت‌آور، كسالت‌بار مدرسه را برچیده و محیطی شاد و جذاب برای دانش‌آموزان، به نحوی كه به جای گریز از مدرسه، احساس شادی و آرامش داشته باشند، فراهم كنند.


همین حالا هم طرح مسدودسازی و محدود‌سازی كاربران فضای مجازی در مجلس مطرح و بدون كارشناسی در شرف تصویب و اجراست. در جامعه‌ای كه هنوز محدودسازی بستر اینترنت در ذهن قانونگذاران است چه انتظاری از پیشرفت تكنولوژی آموزش مجازی دارید؟ در چنین بستری نمی‌توان امیدوار به استقرار فضای آموزشی مناسب حتی مطالبات حداقلی بود. 

لازم می‌دانم اشاره‌ای گذرا هم به تعصبات فرهنگی بكنم كه در پرسش شما مطرح است، منكر وجود این تعصبات نیستم. اما حقیقتا نسبت به قبل، بسیار كمرنگ‌تر شده است. اگر هنوز در برخی جاها یا در برخی خانواده‌ها، چنین مشكلی هنوز پابرجاست؛ دلیل عمده‌اش ناشی از احساس ناامنی اجتماعی است و این ناامنی هم بی‌ارتباط با فقر اقتصادی تحمیل شده بر منطقه نیست. 

در وضعیت كنونی هم كه همه‌گیری كرونا عرصه را بر آموزش در فضای واقعی تنگ كرد و آموزش از راه مجازی و شبكه شاد انجام شد باز هم به علت ناتوانی خانواده‌ها در تامین ابزارهای آموزشی برای شركت در كلاس‌های مجازی بسیاری از تحصیل باز ماندند كه ارقام بسیار وحشتناك است و این آسیب‌ها در آینده بیشتر دامان خانواده‌ها و جامعه را خواهد گرفت.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha