چهارشنبه ۱۳ مرداد ۱۴۰۰ - ۱۰:۰۴
کد خبر: 315729

دیروز مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری دوره سیزدهم برگزار شد و دولت جدید حفاظت از محیط‌زیست کشور را برعهده گرفت. دولت یازدهم و دوازدهم که محیط‌زیستی‌ترین دولت پس از انقلاب لقب داشت، طی 8سال حکمرانی، تصمیمات بحث‌برانگیزی در حوزه محیط‌زیست گرفت؛ تصمیماتی که زیر عنوان توسعه در بخش‌هایی باعث تخریب اکوسیستم‌های شکننده کشور شد.دولت روحانی البته موفقیت‌هایی در حوزه محیط‌زیست نیز داشت و این گزارش نگاهی به عملکرد 8ساله دارد.

جزئیات 8 سال موفقیت و ناکامی در حوزه محیط‌زیست

سلامت نیوز:دیروز مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری دوره سیزدهم برگزار شد و دولت جدید حفاظت از محیط‌زیست کشور را برعهده گرفت. دولت یازدهم و دوازدهم که محیط‌زیستی‌ترین دولت پس از انقلاب لقب داشت، طی 8سال حکمرانی، تصمیمات بحث‌برانگیزی در حوزه محیط‌زیست گرفت؛ تصمیماتی که زیر عنوان توسعه در بخش‌هایی باعث تخریب اکوسیستم‌های شکننده کشور شد.دولت روحانی البته موفقیت‌هایی در حوزه محیط‌زیست نیز داشت و این گزارش نگاهی به عملکرد 8ساله دارد.

حرف‌شنوی مدنی دولت در دوره اول

مسعود امیرزاده ،عضو کارگروه آب شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،دوره اول مدیریت محیط‌زیست در دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی به‌مراتب بهتر از دوره دوم بود؛ هر چند دوره اول نیز مشکلات خود را داشت؛ به‌طور مثال مشکل هورالعظیم و بهره‌برداری نفتی‌ها در دوره اول وجود داشت، ولی بخش‌های زیادی از تالاب آبگیری می‌شد و شرایط برای زیستمندان به‌مراتب مناسب‌تر از الان بود.

مهم‌ترین ویژگی خوب دولت در دوره یازدهم، حرف‌شنوی مدنی مدیران و تصمیم‌گیران بود و امیدواریم دولت رئیسی نیز به مشارکت مردم برای حفظ محیط‌زیست اهمیت دهد. در دوره اول چندین پروژه راه‌سازی، پتروشیمی و... به‌دلیل مقاومت مردم متوقف شد. از نکات مثبت دولت که به‌نظر من شایسته تقدیر است، مقاومت دولت برای طرح‌های تغییر اراضی کشاورزی است. این دولت در حوزه قانونگذاری نیز اقدامات خوبی داشته و قوانین حفاظت از خاک، طرح تنفس جنگل‌های هیرکانی و حفاظت از تالاب‌ها را تصویب کرد و در برابر قانون تغییر کاربری اراضی ایستادگی کرد.

این دولت اما کارنامه غیرقابل‌قبولی در اجرای پروژه‌های راه‌سازی‌، سدسازی و انتقال آب دارد. ساخت بزرگراه تهران ـ شمال که از قبل تصویب شده بود، ازجمله این طرح‌هاست. اگرچه قانون بهره‌برداری معدن در دولت‌های قبل نوشته شده بود، اما این دولت از معادن به‌عنوان ظرفیت مغفول مانده یاد کرده است. متأسفانه سیاستمداران ما تصور می‌کنند که معدن در نقطه‌ای دور افتاده و متروکه قرار دارد؛ درحالی‌که معادن در زیستگاه‌های جنگلی، رودخانه‌ها و کوه‌ها قرار گرفته‌اند.

در دولت‌های یازدهم و دوازدهم توسعه نابجای صنایع آب‌بر پتروشیمی و فولاد در مناطقی که به لحاظ اقلیمی با مشکل آب شرب مواجه هستند، به قیمت غارت آب‌های زیرزمینی تمام شد. در بحث مدیریت آب، به اقرار چیت‌چیان، وزیر نیرو در دولت یازدهم، بزرگ‌ترین سدسازی‌ها در این دوره رخ داد و دچار افراط در سدسازی شدیم.

آنها می‌دیدند که سدها چطور نظام آبشناختی کشور را برهم زده‌اند. برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی اگرچه در دولت نوشته شد، ولی هیچ‌گاه اجرا نشد. از دیگر پروژه‌های مخرب دولت روحانی، گازرسانی به نقاط مختلف بود. البته تبلیغات زیادی بر طبیعت ‌سازگار بودن گاز شد، ولی این چنین نیست و با انتقال گاز علاوه بر آلودگی محیط‌زیست، الگوی مصرف انرژی مردم تغییر داده شد. در نتیجه آنها به تغییر کاربری مناطق روی آوردند؛ مثل آنچه در اجرای پروژه دماوند به لاریجان انجام شد.

تدوین برنامه اقدام ملی برای محیط‌زیست دریایی

حمیدرضا بارگاهی ،اکوبیولوژیست دریاییدر دولت روحانی حرکت به سمت تدوین برنامه اقدام ملی برای محیط‌زیست دریایی کشور شروع شد. این کار اگرچه با کندی پیش رفت، ولی تا پایان دولت نهایی شد. برای گونه‌های در معرض خطر مثل لاک‌پشت دریایی، دلفین و فک نیز برنامه اقدام ملی تدوین شد اجرای این برنامه‌ها علاوه بر زمان و نیروی انسانی نیازمند تغییر سیاست‌های کلی کشور تغییر کند در این دولت سامانه پایش آلاینده‌ها توسط شیلات، سازمان حفاظت محیط‌زیست و سایر ارگان‌های دریایی ایجاد شد تا آلاینده‌ها به سرعت شناسایی شوند، ولی هنوز با اینکه دستورالعمل‌ها نوشته شده، برای دریافت خسارت از واحد آلاینده ایرانی و خارجی موفقیتی حاصل نشده است.

پایش زیستگاه‌ها تا پیش از این دولت جسته‌‌وگریخته و درصورت وجود اعتبار بود، ولی هم‌اکنون برنامه‌ریزی برای پایش در حد مقدورات و اعتبارات انجام می‌شود. چاپ اطلس حیات‌وحش و زیستگاه‌ها در حال انجام است. البته هنوز در مورد محیط‌زیست دریایی کاری صورت نگرفته است. اگرچه در مورد طبقه‌بندی مناطق ساحلی اقدامات خوبی صورت گرفت، اما متأسفانه به‌دلیل عدم‌آمایش سرزمین، مناطق ساحلی کشور تحت‌تأثیر اولویت‌های توسعه‌ای قرار می‌گیرد. در اولویت قرار گرفتن توسعه اقتصادی به قیمت فراموش کردن اکوسیستم منطقه می‌شود.

در تمام دنیا به نقاط حساس ساحلی، تالاب‌ها، زیستگاه‌ها و رودخانه‌ها دست نمی‌زنند و براساس اقتضائات زمانی و مکانی برای سایر نقاط تصمیم‌گیری می‌کنند، ولی متأسفانه می‌بینیم که به‌طور مثال کنار جنگل‌های حرا بندر ساخته شده است. تخریب زیستگاه‌های ساحلی روی زندگی همه مردم تأثیر می‌گذارد. با اولویت منافع کوتاه‌مدت، منافع نسل‌ها تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.

از دیگر مسائلی که در این دولت به آن پرداخته نشد و با تحریم‌ها و تنش‌های منطقه‌ای افزایش پیدا کرد، عدم‌برگزاری کمیته‌ها و جلسات منطقه‌ای برای حفظ اکوسیستم‌های دریایی بود. کنوانسیون دریای خزر و کنوانسیون محیط‌زیست دریایی خلیج‌فارس (راپمی) به‌دلیل تنش‌های سیاسی به حاشیه رفت و جلساتش برگزار نشد؛ در نتیجه اقدامات مشترکی که کشورهای منطقه برای کنترل و پایش اکوسیستم‌ها و کنترل و نظارت آب‌شیرین‌کن‌ها و سایر آلاینده‌ها انجام می‌دادند، رها شد؛ بنابراین کشورها به سمت بهره‌برداری حداکثری از سواحل و منابع دریایی رفتند که در نتیجه اکوسیستم‌ها آسیب زیادی دیدند؛ به‌خصوص در سال 2017که سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان به‌دلیل گرمایش جهانی آسیب جدی دیدند.


مصوباتی که اجرا نشد

علی ارواحی، متخصص مدیریت تالاب‌ها:

دولت دوازدهم و توجه ویژه آن به حفظ محیط‌زیست ازجمله تأکید بر برنامه‌ریزی برای احیای دریاچه ارومیه، در آغاز نوید اتفاقات خوبی برای تالاب‌های کشور را می‌داد و انتظار می‌رفت تا برخی تالاب‌های کشور ازجمله انزلی، میانکاله، پریشان، بختگان، گاوخونی، زریوار، شادگان، هورالعظیم، هامون، جازموریان و ارومیه که بیش از یک‌دهه از شرایط ناپایداری به سبب عدم‌تخصیص حقابه زیست‌محیطی یا ورود گونه‌های غیربومی و منابع آلاینده‌ها، برخوردار بودند، مورد توجه جدی‌تر قرار گیرند.

در این میان مهم‌ترین دستاوردها و اقدامات دولت‌های یازدهم و دوازدهم را می‌توان در تلاش دولت برای تصویب قانون حفاظت و احیای تالاب‌ها توسط مجلس، توجه به حفاظت از تالاب‌ها در متن برنامه ششم توسعه کشور، تشکیل ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور، پایش ماهواره‌ای برخی از تالاب‌ها و انجام مطالعات تعیین نیاز آبی تالاب‌ها و تکمیل برنامه‌های مدیریتی برای حدود 20تالاب کشور خلاصه کرد. 

هم‌اکنون با پایان دولت دوازدهم و نگاهی به وضعیت بحرانی تالاب‌های کشور می‌توان نتیجه گرفت با وجود توجه بیشتر به مقوله حفاظت از تالاب‌ها در اسناد، برنامه‌ها و قوانین کشور، تا پایداری وضعیت تالاب‌ها فاصله زیادی داریم، که ازجمله دلایل و کاستی‌های موجود شامل اجرای ناکامل و نامناسب قانون تصویب سیاست‌های متضاد با حفظ تالاب‌ها در برنامه ششم توسعه کشور، عدم‌اجرای کامل مصوبات ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور، بی‌توجهی به پیامدهای تخریب تالاب‌ها و ارزش اقتصادی آنها در توجیه طرح‌های توسعه، مشارکت ناکافی بخش‌های دست‌اندرکار در تخصیص اعتبار و در نتیجه آن عدم‌اجرای مؤثر و هدفمند برنامه‌های مدیریتی تالاب‌ها، فقدان نظام‌ مدیریت جامع و سیستمی سرزمین در مقیاس حوضه‌های آبریز شش‌گانه کشور، بی‌توجهی به ظرفیت منابع در حوضه‌های تالابی و توسعه غیراصولی کشاورزی و صنعت، اجرای طرح‌های متعدد انتقال آب بین‌حوضه‌ای و بی‌توجهی به نتایج ارزیابی اثرات زیست‌محیطی آنها، احداث سدهای متعدد و کم‌توجهی به تالاب‌ها به‌عنوان یکی از راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت در مدیریت منابع آب، کمبود مطالعات جامع منابع آلاینده تالاب‌ها و همچنین فقدان برنامه‌های اجرایی برای کاهش یا کنترل ورود آلاینده‌های صنعتی، کشاورزی، شهری و روستایی به تالاب‌ها و همچنین کم‌توجهی به دیپلماسی آب‌های مشترک و مدیریت جامع تالاب‌های مرزی با مشارکت کشورهای همسایه است.


تأثیر شرایط اقتصادی سخت بر محیط‌زیست

اسماعیل کهرم، بوم‌شناس:محیط‌زیست مرغ عزا و عروسی است و به محض اینکه کوچک‌ترین لطمه به شرایط اقتصادی دولت می‌خورد، قربانی می‌شود. به‌عبارت دیگر محیط‌زیست عاملی نمایشی و آرایشی است. شرایط اقتصادی بیشترین تأثیر را بر شرایط سازمان محیط‌زیست می‌گذارد.

به محض کاهش بودجه استخدام‌ها کم می‌شود، تعداد شکاربان و تجهیزات آنها کاهش می‌یابد. در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی، به استناد صحبت‌های ایشان، شرایط مالی به‌مراتب وخیم شده است، سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بیشترین لطمه‌ها را خوردند. با کمال تأسف از لحاظ کیفیت، مناطقی را که روزگاری رشک دنیا بودند، از دست دادیم.

پارک ملی گلستان، ارومیه و... را از دست داده‌ایم. بیشتر تالاب‌ها زیر خط قرمز رفته و خشک شدند. تنها امید آدم‌هایی مثل من این است که طبیعت قوه بازسازی خود را دارد و ما امیدواریم که فرصت به طبیعت داده شود. از نامناسب‌ترین تصمیمات در دولت دوازدهم، به‌کارگیری مشاورانی بود که خود شکارچی بودند و طرح‌هایی را اجرایی کردند که در آن هر فردی که مجوز سلاح داشت، می‌توانست در روزهای پنجشنبه و تعطیل 3عدد پرنده شکار کند.

محیط‌بانان می‌گویند که شکارچی‌ها علاوه بر سهمیه شکار خود، تعدادی پرنده را در محل می‌خورند و استخوان‌هایش را برای گمراه کردن محیط‌بانان دفن می‌کنند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha