سلامت نیوز: شنبه شب گذشته، پانزدهمین جلسه کارگروه ملی ستاد احیای دریاچه ارومیه و نخستین جلسه این کارگروه در دولت سیزدهم برگزار شد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، جلسه‌ای که در آن معاون اول رئیس جمهور بر نقش احیای دریاچه ارومیه بر سلامت و معیشت مردم تاکید کرد و دستگاه‌های اجرایی را موظف به انجام تعهداتشان درخصوص احیای دریاچه ارومیه کرد. موضوعی که مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه هم آن را یکی از مهم‌ترین عواملی عنوان می‌کند که تحقق اهداف ستاد احیای دریاچه ارومیه را تا حدودی به تعویق انداخته است. پس از برگزاری این جلسه با مسعود تجریشی گفت و گویی داشتیم تا از وضعیت پیشرفت پروژه‌ها بگوید و ارزیابی خود را از نگاه دولت به پروژه احیای بزرگترین دریاچه داخلی ایران بیان کند. تجریشی می‌گوید درباره احیای دریاچه بسیا امیدوار است او معتقد است که ستاد احیا شرایط بحرانی را پشت سر گذاشته و در حال حاضر منابع آب مورد نیاز برای انجام پروژه‌ها هم در اختیار دارد، اما در عین حال گله‌مندی‌هایی از دستگاه‌های دخیل در این پروژه هم دارد. از بد‌عهدی‌ها می‌گوید و بی‌توجهی وزارتخانه‌ها به مصوبات و بسیاری موارد که باعث شده او امروز بگوید: «زودتر از سال 1407 نمی‌توانیم به اهدافمان در احیای کامل دریاچه برسیم»
امسال خبرهای خوبی از دریاچه ارومیه منتشر نمی‌شود. ارزیابی شما از وضعیت دریاچه چیست؟
ما شرایط تثبیت را گذرانده‌ایم، کانون‌های گردوغبار و مناطقی که می‌توانست مخاطراتی در سلامتی و بهداشت مردم منطقه به دنبال داشته باشد، در حال حاضر مهار شده و آب دارند. در عین حال اگر دستگاه‌های اجرایی به تعهدات خود که در قانون و مصوبات هیئت دولت مورد تاکید قرار دارد، عمل نکنند متاسفانه نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که در 1405 دریاچه به احیای کامل برسد. همانطور که امسال وزارت نیرو به تعهدات خود عمل نکرد و باعث شد احیای دریاچه یک سال به تعویق بیفتد. ما نمی‌توانیم برنامه‌ها را تدوین کنیم و دستگاه‌های اجرایی به تعهدات خود عمل نکنند و انتظار داشته باشیم که در همان بازه اعلام شده، احیای دریاچه کامل شود. با توجه به اقدامات دستگاه‌های اجرایی ما زودتر از سال 1407 نمی‌توانیم به احیای کامل دریاچه برسیم. کار در عمده پروژه‌های ما 97 تا 99 درصد پیشرفت دارد. امیدواریم با همراهی سازمان برنامه بودجه و دستگاه‌های متولی پروژه‌های سازه‌ای را امسال به اتمام برسانیم.
پانزدهمین جلسه کارگروه ملی ستاد احیای دریاچه ارومیه با یک وقفه چهار ماهه برگزار شد، با توجه به اینکه این جلسه نخستین جلسه با حضور مسئولان و وزرا در دولت جدید بود، آیا درباره این تعهدات و موانع تصمیم‌گیری شد؟
ستاد احیا از ابتدای تشکیل دولت جدید پیگیری‌ها و مکاتباتی با نمایندگان مجلس و اعضای ستاد که وزاری جهاد کشاورزی، نیرو، صمت و اقتصاد بودند و همچنین سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان برنامه بودجه صورت داده بود، بنابراین حاضران در جلسه تا حدودی در جریان کم و کیف پیشرفت کارها بودند. در جلسه اخیر هم مروری بر فعالیت‌های ستاد از آغاز داشتیم و اینکه با چه چالش‌هایی روبه‌رو بوده و چه اقداماتی توسط دستگاه‌های اجرایی انجام شده و همچنین عنوان شد که برای اینکه بتوانیم به احیای کامل دریاچه برسیم با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستیم.
استانداران نکاتی را مطرح کردند در خصوص اینکه بعضی فعالیت‌های ستاد موفقیت‌آمیز نبوده است. این موضوع با اعتراض آقای مخبر روبه‌رو شد و گفتند استانداران اگر مورد و مشکلی می‌بینند راهکار ارائه دهند. اگر راهکاری غلط بود، شما راهکار درست ارائه کنید، نمی‌توانید بدون داشتن راهکار جایگزین با اقدامات فعلی مخالفت کنید. در نهایت رئیس ستاد احیا به استانداران دو هفته مهلت دادند تا هر ابهام و نکته‌ای در مورد فعالیت‌ها دارند مطرح کنند. دوستان می‌توانند هر برنامه‌ای که فکر می‌کنند عملیاتی نیست و قابلیت اجرا ندارد، بررسی کرده و راهکار خود را ارائه کنند تا در جلسه بعد این کارگروه مشخص‌تر، فنی‌تر، عملیاتی و کاربردی‌تر صحبت کنند.
جلسه مصوبه‌ای هم داشت؟
یک مصوبه در رابطه با کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی درخواست کردیم که مربوط به طرح «به کاشت» است. بر اساس بررسی‌ها و مطالعاتی که فائو و IHE هلند انجام دادند، مشاورین داخلی و دو دانشگاه منطقه و به صورت ملی انجام دادند، مشخص شد که 5 محصول کشاورزی در منطقه 75 درصد مصرف آب حوضه را به خود اختصاص می‌دهند. مناطقی شناسایی شده است که مصرف آب آنها بیش از حد است.
در قالب یک برنامه 5 ساله می‌توانیم 600 میلیون متر مکعب در آب صرفه‌جویی کنیم بدون اینکه کاهش محصول داشته باشیم. در مواردی با اجرای این برنامه حتی امکان افزایش محصول هم وجود دارد. بعد از طرح درخواست برای این مصوبه، به دستور آقای مخبر قرار بر این شد که وزارت جهاد کشاورزی این مورد را بررسی و در مورد آن فعالیت مشخص و جدی را ارائه کند.
در جلسه اخیر یک ارزیابی از عملکرد ستاد داشتیم. دکتر مخبر در این جلسه به عنوان رئیس ستاد پشتیبانی خوبی داشتند. نقل قول کردند از دولت و انتظار داشتند که دستگاه‌های اجرایی و وزرای مربوطه تلاش خود را به کار ببرند. تاکید کردند نسبت به موضوع احیای دریاچه اهتمام جدی صورت گیرد و با توجه به اینکه خشک شدن دریاچه به معنای خساراتی است که محیط زیست و بهداشت و سلامت مردم را به خطر می‌اندازد، موضوع احیای دریاچه ضروری است.
همانطور که اشاره کردید اخیرا شماری از مقام‌های استان‌های حوضه آبریز نسبت به عملکرد ستاد و امکان احیا دریاچه نقد داشته‌اند. در این شرایط تصور می‌کنید برنامه احیا چه سرنوشتی پیدا کند؟
من به احیای دریاچه ارومیه امید بسیار زیادی دارم. ما شرایط بحرانی را گذرانده‌ایم، آب هم داریم. این نکته که آقای مخبر اشاره کردند، همه باید با هم تلاش کنند تا مصوبات اجرا شود. اگر نسبت به مصوبه‌ای انتقاد دارند مطرح کنند و نروند تخصیص‌ها را بدون اطلاع تغییر دهند – مشکلی که با وزارت نیرو داشتیم- پیامی است که نشان می‌دهد این دولت مصمم‌تر از دولت قبلی در رابطه با انجام تعهدات دستگاه‌های اجرایی است. البته دولت قبل هم در بدترین شرایط مالی، کمک‌های لازم را داشت و منابع مالی را تزریق کرد، اما از بابت هماهنگ کردن دستگاه‌های اجرایی و بازخواست نسبت به تخطی آنها از اجرای مصوبات و انجام تعهداتشان من در دولت جدید حرکت جدی‌تری می‌بینم.
اواخر دولت دوازدهم زمزمه‌هایی از توقف فعالیت‌های ستاد احیا و جایگزینی مرکز آینده‌پژوهی دریاچه ارومیه شنیده شد، در مورد این موضوع هم در جلسه تصمیمی اتخاذ شد؟
بر اساس مکاتباتی که انجام شده بود و در مجلس همه نمایندگان انتظار داشتند که فعالیت‌های ستاد احیا ادامه پیدا کند. چون پروژه‌های محیط زیستی سیاسی نیستند. از طرفی با توجه به اینکه مسائل محیط زیستی حاکمیتی هستند، همواره مورد توجه دولت‌ها و مجالس قرار دارد. لذا از همان ابتدا که دولت جدید روی کار آمد با پیگیری‌ها و مکاتباتی که نمایندگان مجلس منطقه داشتند، همه اظهار نظرها حکایت از این داشت که این فعالیت‌ها باید ادامه پیدا کند و هیچ تغییری نباید در ساختار و فعالیت‌های ستاد احیا صورت گیرد.
همکاری دستگاه‌های اجرایی با ستاد احیا را چطور ارزیابی می‌کنید؟ عملکرد آنها در قبال مصوبات چقدر می‌تواند موثر باشد؟
وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها و مراتع اقدامات موثری در زمینه کنترل و مهار گردوغبار انجام دادند. به صورتی بود که ما بعد از 4 سال توانستیم نزدیک به 61 درصد از کانون‌های گرد و غبار در منطقه را کنترل و مدیریت کنیم و با رسیدن آب به این کانون‌هایی که داخل دریاچه بود، می‌توانیم اعلام کنیم که به اهدافمان در این بخش رسیده‌ایم.
در حوزه مطالعات مربوط به صرفه‌جویی در مصرف آب در حوضه آبریز، بر اساس مطالعات صورت گرفته کارشناسان داخلی که با کمک فائو و IHE هلند تکمیل شد، به این نتیجه رسیدیم که حدود 988 میلیون متر مکعب آب از محل صرفه‌جویی آب در بخش کشاورزی، می‌توانیم برای دریاچه تامین کنیم. در این مطالعات به این نتیجه رسیدیم که مناطق بسیاری در حوضه آبریز بسیار بیشتر از نیاز آبی که دارند، آب مصرف می‌کنند. در این مطالعات به عدد 40 درصد رسیدیم. به عبارتی ظرفیت کاهش 40 درصد مصرف آب را در حوضه آبریز داریم. این میزان می‌تواند به سمت دریاچه برود. از طرفی زمین‌ها از زه‌دار شدن خلاص شوند. ما در جنوب دریاچه و در انتهای زرینه‌رود مناطقی داشتیم که سالانه حدود 70 میلیون مترمکعب آب در آنها تبخیر می‌شد. به قدری آب رها می‌کردند که زمین‌ها را زه‌دار می‌کرد و از بین می‌برد و در نتیجه کشاورزی از دست می‌رفت. بعد از اقداماتی که برای انجام این صرفه‌جویی‌ها صورت گرفت، نه تنها کاهش عملکرد محصول نداشتیم که 12 درصد در منطقه میاندوآب افزایش تولیدات کشاورزی داشتیم. از حدود 2 میلیارد مترمکعب آبی که می‌خواستیم در بخش کشاورزی صرفه‌جویی کنیم، منبع مربوط به 988 میلیون مترمکعب آن را شناسایی کردیم. میزانی که با تغییرات الگوی کشت و اقداماتی که در رابطه با آبیاری تحت فشار و سردهنه‌سازی و موارد دیگر قابل دستیابی بود. این اقدامات را پیشنهاد کردیم و به مدت دو سال در اراضی که در پایاب سدهای ملی هستند به اهدافمان رسیدیم. اما در مورد دیگر منابع آب‌های سطحی و دیگر بخش‌های حوضه آبریز متاسفانه جهادکشاورزی نتوانست به اهداف خود دست پیدا کند. در این جلسه وزارت جهادکشاورزی گزارشی در همین زمینه ارائه دادند که دکتر مخبر بررسی اینکه به چه دلایلی به اهدافشان نرسیده‌اند را به جلسه بعد موکول کرد.
وزارت نیرو به بخشی از تعهدات خود بسیار خوب عمل کرد، مثلا اقداماتی که در زمینه ساخت تونل داشتند رضایت‌بخش است. تجربه چنین تونلی در ایران و دنیا سابقه نداشته -36 کیلومتر تونل در 5 سال به اتمام رسید- شاید تا حدود 40 روز دیگر تونل کاملا به اتمام برسد. مصوبات قانونی داریم که اجازه برداشت آب در محدوده داده نمی‌شود. حدود 400 میلیون مترمکعب هم آب پشت سد کانی سیب وجود دارد. از آذر ماه و پیش از شروع بارش‌های جدید می‌توانیم ذخیره سال گذشته را به سمت دریاچه هدایت کنیم. اما وزارت نیرو در بخش تصفیه‌خانه‌ها عملکرد قابل دفاعی نداشت. در رابطه با تصفیه‌خانه تبریز و ارومیه با اینکه در شرایطی که کشور به لحاظ اقتصادی شرایط خوبی نداشت، تمام منابع مالی آن تامین شد و حتی برای یکی از این تصفیه‌خانه‌ها ما دو برابر مقداری که اعلام نیاز کرده بودند منابع مالی تامین کردیم، نتیجه مطلوب نداشتیم. این موضوع در جلسه هم مورد اعتراض دکتر مخبر قرار گرفت و از وزیر نیرو خواستند که بررسی کرده و گزارشی در این زمینه ارائه کنند. البته از وزارت نیروی دولت یازدهم بسیار راضی بودیم. اما در دولت دوازدهم کمبودهای بسیاری داشتیم.
درباره حق‌آبه دریاچه که سال پیش تخصیص پیدا نکرد موضوع را با وزیر نیروی دولت جدید مطرح کردید؟
سال آبی گذشته 15 درصد کاهش بارش در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، داشتیم. در عین حال وزارت نیرو 65 درصد آبی که باید طبق قانون تخصیص می‌داد، نداد. در حال حاضر دیوان محاسبات به موضوع ورود کرده است. در جلسه شنبه شب مقرر شد سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری‌های لازم را به لحاظ قانونی انجام دهد. وزارت نیرو طبق قانون موظف بود با اعلام سازمان حفاظت محیط زیست این حق‌آبه را تامین کند. در این زمینه مصوبه هیئت وزیران را هم داشتیم.
پارسال به رغم اینکه می‌دانستیم سال کم‌آبی است، با وزارت نیرو توافق کردیم به جای اینکه یک میلیارد مترمکعب آب به دریاچه اختصاص دهد، 640 میلیون مترمکعب تخصیص دهد. اما متاسفانه وزارت نیرو به این توافق پایبند نبود و در حوضه آبریز دریاچه ارومیه یک سوم این میزان آب تخصیص پیدا کرد. آب شرب کامل تخصیص پیدا کرد و در بخش صنعت دوبرابر میزانی که قرار بود تخصیص یافت. با این حال ما استقبال کردیم، چون معتقد بودیم صنعت به اقتصاد محلی و اشتغال کمک می‌کند و فشار روی آب و خاک را کاهش می‌دهد. در حوزه کشاورزی به‌رغم اینکه باید بین کشاورزی و محیط زیست به‌طور مساوی و 50-50 آب تقسیم می‌شد، 90 درصد آب کشاورزی تخصیص پیدا کرد و تنها 30 درصد حق‌آبه محیط زیست را پرداخت کردند. به عبارتی بدون توجه به مصوبات هیئت وزیران وزارت نیرو این اقدام را انجام داد. در حالی که این امر یک حق عامه است. با توجه به خساراتی که می‌تواند روی محیط زیست بگذارد و بر سلامت مردم تاثیرات مهمی دارد. به همین دلیل هم بود که دکتر مخبر تاکید داشتند که به این موضوع به صورت بخشی پرداخته نشود و نگاه به مسئله احیای دریاچه ملی باشد و برای دستیابی به اهداف آن نیاز به همکاری همه دستگاه‌هاست.
نظر شما