سلامت نیوز-*شادی مکی: مهاجرت در ایران رشدی روزافزون داشته و حتی بسیاری از مردم به جوانان توصیه میکنند که در کشوری دیگر رحل اقامت بیفکنند تا شاید روزهای بهتر و شرایط زندگی امیدوارکنندهای در انتظارشان باشد،مهاجرتی که البته این روزها مخصوص نخبگان و جوانان نیست.
به گزارش سلامت نیوز، پدیده مهاجرت در ایران و خروج سرمایههای کشور دیگر منحصر به نخبگان نیست بلکه این روزها با پیچیده شدن شرایط اقتصادی کشور و البته چالشهای اجتماعی و تفاوت در رویکردهای مردم و بهیژه نسل جوان با نگاه مسئولان کشور همچنین در نبود نشاط و امید در جامعه مهاجرت به سایر اقشار و گروههای اجتماعی هم رسیده است به نحوی که این روزها کمتر شهروندی پیدا میشود که حداقل در آرزوی مهاجرت نباشد.
شرایط مهاجرت در ایران
مهر ماه امسال امیر صدری، سرپرست روابط عمومی سازمان نظام پزشکی درباره مهاجرت پزشکان گفته بود: «در ۳ ماهه تابستان امسال، بیش از هزار پزشک برای مهاجرت از ایران و فعالیت در حوزه پزشکی در کشورهای دیگر، از این سازمان درخواست صدور گواهی گود استندینگ کردهاند.»
محمد شریفی مقدم، مدیرکل خانه پرستار ایران نیز درباره مهاجرت پرستاران گفته بود: «در گذشته سالانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر گواهی مهاجرت از نظام پرستاری میگرفتند اما اکنون شاید بیش از ۱۵۰۰ نفر در سال اقدام به مهاجرت میکنند. این مهاجرتها به دو دلیل مشخص اتفاق میافتد؛ یکی وضعیت ایدهآل کشورهای مقصد و دیگری مشکلات کشورهای مبدا.»
از سوی دیگر بر اساس جدیدترین آمارهای رصدخانه مهاجرت ایران از تعداد ۲ هزار و ۷۶۵ نفر دارندگان مدال المپیاد دانشآموزی در بازه زمانی ۸۰ تا ۹۱ بیش از هزار نفر مقیم خارج هستند. همچنین حدود هزار نفر از آنها نیز سابقه خروج دارند. از این تعداد تنها ۱۲۲ نفر از مهاجران بازگشتند.
همچنین بیش از ۵ هزار و ۶۰۰ نفر تعداد مشمولان بنیاد نخبگان طی بازه زمانی ۸۰ تا ۹۴ هستند. از این تعداد نیز حدود هزار و ۵۰۰ نفر مقیم خارج هستند. حدود هزار و ۵۰۰ نفر نیز سابقه خروج دارند. اما تنها حدود ۲۰۰ نفر از آنها برگشتند. در همین بازه زمانی از تعداد حدود ۵۴ هزار نفر از رتبههای زیر هزار کنکور سراسری، بیش از هشت هزار نفر مهاجرت کردهاند و حدود هزار و ۵۰۰ نفر از آنها به کشور بازگشتند.
براساس آمار همین رصد خانه طی ۳۰ سال گذشته، جمعیت مهاجران ایرانی ۲٫۲ برابر شده است. اما روند مهاجرت در این ۳۰ سال گاهی کند و گاهی با سرعت بیشتری بوده. در سال ۲۰۲۰ رتبه مهاجرفرستی ایران ۵۴ از ۲۳۲ کشور و برای دانشجو فرستی در رتبه ۱۹ از ۲۴۱ قرار دارد. همچنین در سال ۲۰۲۰ رتبه پناهنده فرستی ایران ۲۲ از ۱۹۴ کشور بوده است!
مهاجرت با توجه به تبلیغات گسترده کشورهای همسایه برای جذب ایرانیان به بازار سرمایه خود این روزها روندی افزایشی داشته که قطعا عللی منطقی و قابل تامل دارد. قطعا افرادی که از شرایط کشور خود رضایت داشته باشند کمتر به رنج مهاجرت و مشکلات احتمالی ناشی از آن تن میدهند.
اضطراب و بیاعتمادی نسبت به آینده از عوامل مهم مهاجرت ایرانیان
دکتر کوروش محمدی رئیس انجمن آسیبشناسی ایران دراینباره به سلامتنیوز میگوید: جامعه در شرایط اضطراب نسبت به آینده به سر میبرد، اضطرابی که نتیجه سالها بیثباتی در پیدایش پدیدهها و مشکلات جامعه بوده است بسیاری از افراد برای یافتن شغل در کشور با مشکل مواجه شده و نا امید شدند. عدالت اجتماعی در کشور نتوانسته عرضه اندامی چندان کرده و و خود را در فرایندهای حاکمیتی چند دهه اخیر نشان دهد.
وی با بیان اینکه حاکمیت قانونی هم به خوبی نتوانسته است در کشور جلوه کند، توضیح میدهد: ما با رفتارهای قرارقانونی مانند پارتیبازی و غلبه روابط بر ضوابط در جامعه مواجه بوده و شاهدیم که این پدیدهها در کشور افزایش یافته است. از دل همه این موارد بوی تبعیض برای بخشی از جامعه احساس میشود. افرادی که درگیر مسائل اقتصادی بوده و درآمد خوبی داشته و شرایط خوبی را برای خود و خانوادهشان تدارک میبینند به سرعت طبقه اقتصادی و اجتماعی خود را از جامعه جدا کرده و روز به روز غنیتر شده و افرادی که توانایی رشد اقتصادی ندارند در معرض آسیبهای پی در پی هستند.
قشر متوسط هر لحظه اضطراب سقوط کردن به زیرخط فقر و فاصله گرفتن بیش از پیش از خط افق فقر را دارد این سخنی است که رئیس انجمن آسیبشناسی ایران گفته و ادامه میدهد: در کنار این اضطراب و التهاب کشورهای همسایه سیاستهایی مدبرانه به خرج داده و از این فرصت بیتدبیری در کشور ما استفاده میکنند به این نحو که شرایط و تسهیلات بسیار آسان را برای مهاجرت و پذیرش افراد در کشورهای خود ایجاد کردهاند تا به واسطه این شرایط افراد بسیار راحت و با سرمایهای در حد خرید یک مسکن قادر خواهند بود که اقامت یا تابعیت دائم یا موقت این کشورها را بگیرند.
به گفته محمدی بسیاری از مردم صرفنظر از دانش، تحصیلات و مهارت و تواناییهای اقتصادی خود در صدد این هستند که اموال خود را فروخته و با مبالغی نزدیک به یک و نیم تا دومیلیارد تومان صاحب خانهای حداقلی در کشوری مانند ترکیه شده و به واسطه سند خانه بتوانند اقامت آن کشور را گرفته و جذب بازار کار این کشور شوند. این نکته هم مهم است که به واسطه رواج صنعت گردشگری در این کشور کارهای خدماتی در آن به وفور یافت میشود.
او میافزاید: این تصمیمگیریها نتیجه سیاستهای غلطی است که در داخل جامعه داریم و نتوانستهایم در خصوص امید به زندگی یا امید به آینده به خوبی کار کنیم و در این حوزهها برنامهای هم نداریم. مردم همواره با شعار و وعده و وعید دولتها مواجه میشوند درحالیکه برخلاف تمام وعدهها عمل شده وحتی معضلات شدیدتر میشود، این مسائل باعث میشود که بر میزان ناامیدی مردم و بیاعتمادی آنها به آینده،حاکمیت و سیاستهای داخل کشور افزوده شود. این مسائل باعث شده است که بخش وسیعی از جامعه عزم مهاجرت کرده و یک زندگی حداقلی را با آرامش بیشتر یا با ثبات بیشتر برای خودش ایجاد کند.
به گفته وی براینکه این نوع مهاجرتها باعث شده که میلیاردها دلار از سرمایه و ارزهای کشور به واسطه خرید خانه، گرفتن اقامت و این نوع مهاجرتها به کشورهای همسایه سرازیر میشود، در دل همین مهاجرتها هم شاهد خروج افراد ماهر و نخبگان را داریم.
این جامعهشناس در خصوص اینکه زنان بیشتر دست به مهاجرت میزنند یا مردان؟ عنوان میکند: در این خصوص پژوهشی صورت نگرفته است اما بر اساس مشاهدات خودم و مطالعاتی که ما د رحوزه کاری خودمان انجام دادهایم این پدیده وابستگی چندانی به جنسیت ندارد بلکه افراد بسته به شرایط فردی و اجتماعی خود یا در صورت تاهل شرایط خانواده و نگاهی که به آینده خود داشته و امیدی که میخواهند در زندگی داشته باشند اقدام به مهاجرت میکنند و این اضطراب،التهاب، نا امیدی نسبت به آینده در هر دو جنس به یک میزان وجود دارد. در واقع افراد براساس توانایی افراد، آسیبهایی که دیدهاند، تواناییشان در کسب معیشت و رفع مشکلات زندگی دست به مهاجرت میزنند.
دانش آموزان هم مهاجرت میکنند!
برخی از افرادی که شرایط متوسط خود را به حد پایدار رساندهاند به فکر مهاجرت نیستند، نکتهای که محمدی ضمن اشاره به آن تاکید میکند: اما بخشی که به فکر مهاجرت بوده و عدد آن هم کم نیست همان طبقه متوسط جامعه است که در حال حاضر میترسد همین شرایط حداقلی را نیز از دست بدهد و احساس میکند سال بعد از طبقه متوسط به طبقه فقیر یا زیر خط فقر سقوط کند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه افرادی که قصد مهاجرت برای تحصیل را دارند، کشورهای همسایه را به عنوان مقصد خود انتخاب نمیکنند، میگوید: اتفاق مهمی که در این شرایط رخ داده است مهاجرت دانشآموزان و ثبت نام آنها در مدارس ترکیه است. این یک مصیبت است. امروز دارالترجمهها و موسسات آموزش زبان ترکی و زبان عربی بازارشان رونق گرفته است زیرا بسیاری از خانوادهها به سمت آموزش زبان و ترجمه مدارک همجوم برده و مراکز یا وکلایی که در حوزه مهاجرت فعالیت میکنند بازار پر رونقتری نسبت به سایر مشاغل کشور دارند.
او میافزاید: وضعیت مشاغل، رشد نجومی تورم و کوچک شدن سبد خرید خانوار یک پدیده موقتی نبوده و برای مردم اثبات شده که در این سالها روز به روز بر مشکلات افزوده شده و هر روز توان معیشتی مردم کاهش یافته است. این مساله باعث شکلگیری بیاعتمادی در مردم شده و افرادی که توانایی مهاجرت را دارند میروند،آنها هم که این توانایی را ندارند تحمل کرده و سعی میکنند با شرایط حداقلی سازگار شوند یا اینکه تلاش میکنند مشاغلی ولو مشاغل غیررسمی و نامتناسب با تواناییهایشان دست و پا کنند.
این جامعهشنای بیان میکند: آن بخش از جامعه که قصد مهاجرت دارد دقیقا همان افرادی هستند که برای آینده خود احساس خطر کرده و در داخل کشور احساس مثبت و امیدواری و اعتماد قائل نیستند. در تمامی کشورها معمولا روی موازنه مهاجرفرستی و مهاجرپذیری نظارت وجود دارد در حالیکه در کشور ما در این خصوص هیچ برنامهریزی و مدیریتی وجود ندارد. ما مهاجرینی را از کشورهای همسایه همچون افغانستان میپذیریم که کاری انسانی و اخلاقی است اما عمدتا برای کشور ایجاد هزینه میکند در واقع این پدیده سرمایهای را وارد کشور ما نمیکند بلکه برای آن ایجاد هزینه میکند اما مهاجرانی که ما میفرستیم عمدتا دارای حداقلی از توانایی و سرمایه هستند که به جای اینکه در کشور به کار گرفته شده و برای استفاده از آن در داخل کشور برنامهریزی شود مورد غفلت قرار گرفته است.
وی خاطرنشان میکند: همین غفلت باعث شده که بخش بزرگی از جامعه در فکر مهاجرت باشد ولو به کشورهایی مانند ترکیه که چندان هم نسبت به کشور ما در سطح بالاتری قرار ندارد اما به واسطه ثبات و آرامشی که در اقتصادش ایجاد کرده توانسته اعتماد مردم را جلب و فضا را باز کند به نحوی که هر شهروند ایرانی با هر سطحی از دانش یا مهارت میتواند صرفا به واسطه خروج سرمایه از کشور و سرمایهگذاری در ترکیه اقامت بگیرد مسالهای که به سود ترکیه بوده و به ضرر کشور ماست که هم سرمایه انسانی و هم منابع مالی خود را از دست میدهد.
*خبرنگار
نظر شما