سلامت نیوز:استفاده‌های بی‌رویه از آب و با راندمان پایین خصوصاً در بخش کشاورزی، کارایی پایین مصرف آب، تقاضاهای بی‌رویه و کاهش شدید منابع به دلیل خشک‌سالی‌های اخیر از واقعیت‌های عیان در کشور است که رشد جمعیت و به‌تبع آن، ضرورت تأمین نیاز جمعیتی، افزایش اراضی زیر کشت و گسترش صنایع، اهمیت بهداشت و محیط‌زیست روزبه‌روز اهمیت و ماهیت مسئله‌ساز آن را دوچندان کرده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همدلی ،این روزها مسئله چالشی و ریشه‌ای بحران آبی حوضه آبریز زاینده‌رود استان اصفهان بحث روز مسئله بحران آبی ایران است؛ به‌گونه‌ای که خشک‌سالی‌های اخیر، بحران تأمین آب این حوضه را تبدیل به دوره‌ای بلندمدت کرده است و علاوه بر بحران طبیعی تأمین آب برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعتی تبعات سیاسی و اجتماعی مهمی نیز در این منطقه در پی داشته است.
بحران خشکی و عدم موازنه هیدرولوژیکی حوضه رودخانه زاینده‌رود و بروز هر یک از پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ناشی از این بحران، قطعاً از یک سری دلایل بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت نشات می‌گیرند که عمده آن‌ها را در مصارف آب کشاورزی و صنایع آب‌بر به‌خصوص صنایع فولادی باید جستجو کرد.
اینك در استان اصفهان در حدود 300 میلیون مترمكعب آب در صنایع استفاده می‌شود كه با توجه به طرح‌های توسعه‌ای، پیش‌بینی‌ها بر این است که این رقم در 10 سال آینده تا 500 میلیون مترمكعب در سال نیز خواهد رسید و با توجه به بلندمدتی دوره‌های خشک‌سالی، وضعیت در آینده بحرانی‌تر نیز خواهد شد. همچنین متوسط سالانه تبخیر و تعرق پتانسیل در حوضه 1500 میلی‌متر است؛ لذا بدون دسترسی به منابع قابل‌اطمینان آب، با تشدید بحران خشک‌سالی و تغییرات اقلیمی، کشاورزی در سطح حوضه زاینده‌رود ممکن نخواهد بود.
اگر بخواهیم به‌صورت واقعی و با رویکرد کاملاً علمی به مسئله بنگریم، معضل آب در حوضه زاینده‌رود، یک مسئله تاریخی است به‌گونه‌ای که در دوران مأمون عباسی، عصر صفوی و عصر قاجار نیز این مسئله وجود داشته و در نوشته‌های مورخان اصفهانی نیز به فصلی بودن رودخانه و خشک شدن آن در تابستان همواره اشاره‌شده است.
بااین‌حال طی دهه‌های اخیر، توسعه صنایع آب‌بر در این حوضه جغرافیایی که قطعاً بر اساس آمایش سرزمینی و استفاده از اصل مزیت نسبی نبوده است، توسعه اراضی کشاورزی فاریاب (از میزان سه هزار هکتار در سال 59 به حدود 20 هزار هکتار در سال 99) به میزان حداقل شش برابر طی چهل سال اخیر و توسعه باغ ویلاها با رویکرد تجمل‌گرایی در این حوزه، عامل اصلی بحران آب کنونی بوده است، ولی متأسفانه مسئولان امر به‌جای پذیرش واقعیت‌ها و تلاش برای حل اصولی آن یا سازگاری با این شرایط، با فرافکنی دنبال بهره‌گیری از نارضایتی‌های اجتماعی برای سرپوش گذاشتن بر ضعف مدیریتی خود در حوزه آب، صنعت و کشاورزی هستند.
درحالی‌که استاندار اصفهان در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم در تاریخ 13 بهمن 1392 گفته بود: بر اساس طرح جامع حوضه آبریز زاینده‌رود، رودخانه فصلی زاینده‌رود به رودخانه دائمی تبدیل می‌شود، ولی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در تاریخ 5 خرداد 1400 طی بیاناتی عجیب، فصلی شدن رودخانه دائمی زاینده‌رود را نتیجه مدیریت نادرست وزارت نیرو مطرح می‌کند؛ یا به گزارش خبرگزاری برنا در اصفهان مورخ 29 آبان 1400، حشمت‌الله انتخابی، دبیر شورای هماهنگی سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی استان اصفهان اظهار می‌دارد: در آستانه روز جهانی محیط‌زیست مجدداً اخباری مبنی بر احتمال قطع جریان آب زاینده‌رود در رسانه‌ها منتشر گردیده که موجب نگرانی شدید مردم شده است.
بر اساس این اظهارات گویی جریان طبیعی آب وجود داشته و از طرف یک قدرت بیرونی جلوی جریان آب گرفته‌شده و طبیعی است این‌گونه اظهارات آگاهانه یا ناآگاهانه منجر به تحریک افکار عمومی شده است. درحالی‌که در آمریکا از سال‌های 1970 روند استفاده از پساب در کارخانه‌های فولاد اجرایی شده است، ولی همچنان در قرن 21 علیرغم کمبود شدید آب و جانمایی‌های غلط صنایع آب بر در کویر مرکزی، به‌جای استفاده از آب‌های نامتعارفی مانند پساب‌ها، همچنان از منابع آبی محدود استفاده می‌کنیم.
سخنگوی آبفای استان اصفهان در مصاحبه مورخ 5 آبان 1397 با خبرگزاری مهر اعلام کرد که 40 درصد صنایع اصفهان هنوز از آب به جای پساب استفاده می کنند و این موضوع در شرایط بحرانی آب، یک سوءمدیریت بزرگ قلمداد می‌شود؛ ولی مسئولان امر به‌جای پذیرش تصمیمات اشتباه، تلاش دارند مشکلات طبیعی خشک‌سالی و کمبود منابع آب را سیاسی جلوه داده و با طرح صحبت‌هایی غیرمسئولانه امنیت روانی جامعه را دستخوش تغییر کنند.
به‌عنوان نمونه، مدیرکل زمین‌شناسی اصفهان در مصاحبه با خبرگزاری جمهوری اسلامی در تاریخ 19 اسفند 1399، احیای رودخانه زاینده‌رود و تأمین حقابه آن و تالاب گاوخونی، را راهکار اساسی رفع بحران فرونشست زمین در این استان می‌داند، درحالی‌که عامل اصلی بحران فرونشست زمین مسئله پمپاژهای بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی برای توسعه باغ ویلاها بوده و باید بررسی شود، با چه مجوزهایی اجازه این‌گونه برداشت‌ها داده‌شده است.
حال با ذکر توضیحات بالا، متأسفانه جریان‌ها و قدرت‌های سیاسی در استان اصفهان، به‌جای تلاش برای حل موضوع از طریق علمی و با رعایت مسائل زیست‌محیطی، در تلاش برای انتقال مجدد آب از سایر حوضه‌ها مانند انتقال مجدد از سرشاخه‌های بی‌رمق کارون و دز هستند؛ اتفاقی که نه‌تنها به دلیل مشکلات حوضه‌های پایین‌دست ازنظر کمی، فنی و اکولوژیکی مقدور نیست، بلکه به‌تبع آن بحران‌های اجتماعی را نیز خواهد داشت.
راهکار حل یا کاهش اثرات بحران آب در حوضه آب زاینده‌رود، حذف کشت‌های آب‌بری مانند برنج و استفاده از محصولات با مصرف کم آب، اصلاح اساسی یا تغییر روش‌های آبیاری، توجه جدی به مسئله مدیریت تلفیقی مصرف آب، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، استفاده از پساب‌های تصفیه‌شده به‌عنوان منابعی پایدار در صنایع فولاد و در صورت امکان انتقال بخشی از آن‌ها به مناطق مناسب بر اساس طرح‌های آمایشی و در نهایت سازگاری با شرایط بحران آبی و اصلاح الگوی مصرف آب در همه بخش‌هاست.
نظر شما