به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، بیشتر ما در برخی از فیلمهای خارجی صحنههایی نظیر این دیدهایم که عدهای دور هم نشستهاند و از مشکلات مشابهی در بعد سلامت روان سخن میگویند تا بتوانند با مسائلی از قبیل ترسهای خود، استرس، وسواس یا آسیبهایی که دیدهاند، کنار بیایند؛ اما شاید همه ما ندانیم که این روش درمانی، که به «گروهدرمانی» موسوم است، در ایران هم استفاده میشود. این شیوه سبب آن می شود که فرد خود و مشکلاتش را از پنجره ای جدید ببیند و زاویه دید متفاوتی را تجربه کند. گفت و گو با دکتر پویا پورسیدی، روانشناس و گروهدرمانگر، حاوی نکاتی است که شاید پیشتر از آن آگاه نشده باشید.
خانم دکتر در جایگاه یک روان شناس بفرمایید که گروهدرمانی چیست؟ و تاریخچه آن به چه زمانی بازمی گردد؟
روشن است که انسان به تعامل با دیگر همنوعان خود نیاز دارد و به بیان دیگر موجودی است «گروهی» یا اجتماعی که به منظور بقا، به حضور در جمع محتاج است؛ در واقع از بدو تولد هر فردی در گروه های مختلف قرار می گیرد و در آن گروه ها شروع به تعاملات مختلف می کند. به طور معمول اولین گروه هر انسانی، خانواده وی است؛ هر فرد در ارتباطات خانوادگی است که هویت خود را می شناسد و برای خویش آن را تعریف می کند و همچنین بر روی پویایی خانواده تاثیر می گذارد؛ خانواده نیز تاثیر متقابل روی فرد و تعاملات او خواهد داشت. در جامعه معاصر معمولا دومین گروه جدی هر فردی، مهدکودک، دبستان و محیط آموزشی وی است. سپس فرد گروه های دیگری مانند گروه همسالان، گروه هم دانشگاهی ها و گروه همکاران را تجربه می کند؛ از حدود یک قرن پیش و به ویژه پس از جنگ جهانی اول، گروه درمانی در جایگاه یکی از روش های درمانی نوین پا به عرصه وجود گذاشت؛ چرا که پزشکان دریافتند کسانی که دچار تروماها(آسیب ها)ی بعد از جنگ بودند، وقتی در گروه های کوچک جمع می شدند و درباره تجربه های مشترک خود صحبت می کردند، همچنین جملات الهام بخش را از پزشکانی که در گروه نقش درمانگر داشتند، می شنیدند، علائم آنها به وضوح کاهش می یافت. کم کم گروه درمانی، شکل آکادمیک تر و علمی تر به خود گرفت و گسترش بیشتری پیدا کرد. امروزه این نوع از روان درمانی کاربردهای متنوع و جدی پیدا کرده است و در دهه اخیر شاهد گسترش و رواج نسبتا موفقی در زمینه گروه درمانی در ایران بوده ایم.
آیا گروه درمانی انواعی دارد؟
بله. گروه درمانی انواع بسیار دارد. در برخی از آنها درمانگر در نقش معلم و آموزش دهنده قرار می گیرد و اطلاعاتی را در اختیار اعضای گروه قرار می دهد و اعضا نیز تجربیات خود را به اشتراک می گذارند. سال ها پیش، روانپزشک و روانشناس اجتماعی اتریشی آمریکایی، به نام «جیکوب ال. مورنو» نوعی از گروه درمانی به نام «سایکودراما» یا تئاتر درمانی را ابداع کرد که در آن اعضای گروه مشکلات و تجربیات زندگی خود را به صورت تئاتر جلوی دید درمانگر و بقیه اعضای گروه به نمایش می گذاشتند و حتی معمولا از دیگر اعضای گروه هم به عنوان بازیگر در رساندن مفهوم مورد نظر در نمایش کمک می گرفتند؛ به این وسیله بسیاری از هیجانات گذشته و حال شخص بازنمایی می شد و فرد به کمک گروهدرمانگر و دیگر اعضای گروه نگاهی دوباره و جدید به تجربیات گذشته خود می انداخت.
نوع دیگری از گروه درمانی، گروه درمانی تحلیلی است که در آن عملکرد و پویایی فرد و گروه توسط اعضای گروه و گروهدرمانگر تحلیل می شود و افراد گروه در پیشبرد درمان یکدیگر در گروه نقش مهمی دارند.
لطفا بفرمایید که گروه درمانی به طور معمول چقدر طول می کشد و جلسات آن در چه فواصل زمانی می بایست تشکیل شود؟ ماهیانه است یا هفتگی یا مداوم و روزانه؟
از نظر زمانی و طول دوره درمان، گروه درمانی ها می توانند کوتاه مدت یا درازمدت باشند. گروه درمانی های کوتاه مدت به طور معمول بین 12 تا 16 جلسه است . هر هفته یک جلسه و هر جلسه 90 دقیقه به طول می انجامد. گروه درمانی های بلند مدت هم با همین شیوه اجرا می شود؛ اما برحسب نیاز، زمان آن طولانی تر می گردد.
آیا گروه درمانی ها موضوع مشخصی دارند و افرادی با مشکلات یکسان در گروه ها قرار می گیرند یا نه هر کس با هر مشکلی که مربوط به سلامت روان است، به شکل مختلط در گروه ها شرکت می کند؟
گاه گروه درمانی موضوع مشخص دارد مانند شکست در ارتباط، ترس از شکست، شکست عاطفی، بیماری های لاعلاج یا صعب العلاج که در آن اعضای گروه از مشکلی واحد رنج می برند و گاه گروه درمانی بدون موضوع است.
یکی از اولین گروه درمانی ها، گروه درمانی های ترک اعتیاد بود. همچنین گروه درمانی برای کسانی که دارای پرخوری عصبی هستند، نیز به صورت ان جی او(سازمان های مردم نهاد) در سراسر کشور فعال بودند و همچنان نیز هستند.
گروه درمانی چه فوایدی دارد؟
گروه، مکانی عالی برای تمرین رفتارهای جدید است. این محیط، ضمن ایمن و پشتیبان بودن،به اعضا اجازه می دهد بدون ترس از شکست، روش های جدید را در زندگی آزمایش کنند؛ همچنین فرصتی منحصر به فرد به منظور خودشناسی و بازیابی مجدد خویش در آیینه دیگری و آیینه گروه در اختیار آنها قرار می دهد. در واقع می توان گفت که گروه درمانی امکانی بدیع است و می تواند سبب شود که فرد خود را به نوعی جدید تجربه کند.
آیا گروه درمانی اصول خاصی دارد که روان شناس و روانکاو یا دیگر اشخاص ملزم به قرار گرفتن در آن چهارچوب باشند؟
بله. نخستین اصل آن، القای امید است. دیدن افرادی که در حال کنار آمدن با مشکلات مشابه هستند یا مشکلاتشان رو به بهبودی است، سبب امیدواری کسی است که مشکلاتی مشابه دارد؛ اصل دوم، رساندن تک تک افراد به این درک است که دریابند آنها در داشتن این مشکل خاص، تنها نیستند و دیگرانی هم از گذشته یا در حال و آینده همواره درگیر چنین مشکلی بوده اند؛ اصل سوم، به اشتراک گذاشتن تجربیات و اطلاعات است و اصل چهارم، بالا بردن عزت نفس و اعتماد به نفس تک تک اعضای گروه است. اصل پنجم، آموزش دادن رفتارهای مفید، بررسی تاثیر تجارب دوران کودکی و پرهیز از رفتارهای مخرب است.
گروه درمانی در حال حاضر در ایران چقدر متداول است و این خدمات در کجا به مراجعان داده می شود؟در بیمارستان و مراکز درمانی؟یا در مراکز مشاوره؟
در دهه اخیر گروه درمانی در ایران رواج نسبتا موفقی داشته است. در حال حاضر علاوه بر مراکز مشاوره، در بسیاری از بیمارستان هایی، که بخش سرطان دارند، هم گروه هایی تشکیل و گروه درمانی انجام می شود؛ گروه درمانی محدودیت سنی ندارد؛ هم اکنون برای نوجوانان هم در ایران گروه درمانی انجام می شود.
نظر شما