وسواس فکری در سالمندان
وسواس در سالمندی مشکلات عدیدهای برای سالمند و اطرافیان او به وجود میآورد. در صورت عدم مراقبت اصولی از سالمند، رفتارهای وسواسی-جبری او میتواند، حتی زندگی سالمند را به خطر بیندازد.
برای مثال ممکن است، سالمند برای رهایی از اضطراب فکری ناشی از احتمال بروز یا تشدید بیماری، داروهای خود را بیشتر از مقدار تجویز شده مصرف کند. حضور یک پرستار سالمند در منزل در وهله اول از بار روحی و اضطراب اطرافیان سالمند OCD که دغدغه نگهداری و درمان نشانههای وسواس او را دارند، میکاهد.
از طرف دیگر همراهی پرستار و سالمند در مراحل درمان OCD به ارتقا سطح کیفی و رضایتمندی سالمند از زندگی میانجامد.
وسواس فکری سالمندان چگونه به وجود می آید؟
برای درک بهتر اختلال وسواس فکری لازم است، میان «عادت» و وسواس تمایز قائل شویم. رفتارهایی که افراد سالم از روی عادت انجام میدهند، بدون فکر قبلی و با هدف مشخصی انجام میشوند. برای مثال فردی ممکن است، برای اطمینان از خاموش بودن اجاق گاز، یکی دوبار به آن سر بزند.
نقطه افتراق این رفتار با اختلال وسواس فکری در این است که افراد مبتلا به OCD روتینهای خود را به طور مکرر انجام میدهند، حتی اگر انجام آنها برای او آزاردهنده باشد یا در زندگی روزمره او اختلال ایجاد کند.
رفتارهای تکرارشوندهای که فرد مبتلا به OCD انجام میدهد، هدفی غیرمرتبط با خود عمل دارند. در حقیقت فرد این رفتارها را در چرخه وسواس فکری برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس انجام میدهد. افراد دچار OCD کنترل محدودی بر رفتارهای جبری خود دارند.
اگرچه اغلب بزرگسالان مبتلا به OCD نسبت به غیرمنطقی بودن رفتار خود آگاه هستند، اما ممکن است، تشخیص ندهند که انجام این رفتارها شکلی غیرعادی به خود گرفته است. برخی از روتینهای تکرارشونده فرد OCD شامل وارسی مکرر، لمس اشیاء با ترتیب یا توالی به خصوص، شمارش و نظمدهی مجدد وسایل است.
افراد دچار OCD ممکن است، نسبت به نظم یا تقارن گرفتاری ذهنی داشته باشند. همچنین احتمال دارد، دست و دلشان به دور ریختن وسایل غیرضروری نرود و در نتیجه همه چیز را دور خود انباشته کنند.
اختلال وسواس یا OCD در افراد سالمند مسئلهای غیر عادی است و اغلب دلایلی با منشأ غیرروانی دارد. البته مواردی از این اختلال در سالمندان بدون ناهنجاریهای مغزی نیز دیده شدهاست. بهطور کلی ریشه وسواس را میتوان، در موارد زیر جستوجو کرد:
- ژنتیک و فاکتورهای وراثتی؛ نقش ژنهای به خصوص در بروز این اختلال همچنان در حال بررسی است.
- عوامل زیستی؛ مانند ناهنجاریهای شیمیایی، ساختاری و کارکردی مغز
- یادگیری و تثبیت؛ فرد ممکن است ترسهای وسواسی و رفتارهای جبری خود را از بیرون یا به تدریج در بستر زمان بیاموزد. در نهایت رفتارهای آموخته شده برای کاهش اضطراب به صورت تکرارشونده انجام میگیرند.
فاکتورهای متعددی میتوانند، زمینهساز بروز این اختلال باشند. برای مثال علل زمینهای وسواس ممکن است، متأثر از حوادث تنشزا در زندگی ، تغییرات هورمونی و تیپ شخصیتی فرد باشد.
از آنجاکه بخشی از رفتارهای وسواسی-جبری برای کاهش اضطراب فرد مبتلا با تکرار انجام یک کار همراه است، ممکن است، در ابتدا تشخیص عنصر جبری در رفتار سالمند به سرعت قابل مشاهده نباشد.
وسواس فکری در سالمندان چه علائمی دارد؟
وسواس فکری عبارت است از افکار تکراری، پایا و ناخواسته و همچنین امیال و تصورات مزاحمی که موجب پریشانی و اضطراب در فرد میشوند. فرد برای رهایی از این افکار با انجام یک رفتار اجبارگونه یا روتین سعی در نادیده گرفتن این افکار یا خلاص شدن از آنها دارد.
وسواس فکری شدید معمولاً زمانی که شخص در حال انجام کار یا تمرکز است برای او ایجاد مزاحمت میکند. چناچه سالمند شما با علائم زیر کلنجار میرود، احتمال وسواس فکری او را محتمل بدانید:
- ترس از آلودگی یا کثیفی
- ترس از مرگ یا آسیب دیدن در اثر بیماری یا تصادف خود یا افراد دیگر. این ترس ممکن است با احساس مسئولیت شدید برای جلوگیری از این آسیب همراه باشد.
- شک و تردید و دشواری در تحمل بلاتکلیفی
- اشتغال فکری و نگرانی شدید مربوط به نظم، تقارن و دقت
- افکار ناخواسته درمورد مسائل جنسی، مذهبی یا خشونتآمیز
- افکار دهشتزا و نگرانی درباره از دست دادن عنان از کف و آسیب زدن به خود یا دیگران
افکار وسواسی ممکن است، به طور مستمر در ذهن فرد جا خوش کنند. محرک این گرههای ذهنی، اشیاء فیزیکی، موقعیتها، بوها، یا دیدن و شنیدن چیزی از تلویزیون و رادیو است.
وسواس جبری میتواند، رفتاری یا ذهنی باشد و با انجام کارهای تکراری که اغلب منطبق با یک الگوی خاص یا قوانین مشخص هستند، همراه شود. این اقدامات معمولاً با اهداف زیر انجام میگیرند:
- جلوگیری از اتفاق افتادن یک ترس وسواسگونه
- کاهش اضطراب ناشی از افکار وسواسی
- احساس درست بودن چیزها
وسواس رفتاری با اقدامات و نشانههای جبری زیر همراه است:
- شستوشوی بیش از اندازه دستها تا جاییکه به پوست آسیب میرسد.
- مسواک زدن و حمام کردن بیش از اندازه
- تمیز کردن بیش از اندازه منزل یا شستن زیاد از حد وسایل، اقلام خوراکی، ماشین و …
- وارسی بیش از حد قفلها وسایل برقی، گازی و چیزهای دیگر برای اطمینان از ایمن بودن آنها
- تکرار اقدامات روتین مانند خواندن، نوشتن، راه رفتن
- لمس کردن، ضربه زدن یا حرکت کردن به روش یا دفعات مشخص
- احساس نیاز به پرسیدن مکرر سؤالات یا تأیید گرفتن
- تکرار ذهنی کلمات یا اعداد به دفعات معین یا تمرکز بر اعداد «خوب» یا «ایمن»
- جایگزین کردن افکار خوب با افکار بد
راه های غلبه و درمان وسواس فکری در سالمندان چیست؟
از آنجا که اضطراب در سالمندان تا حد زیادی از سطح کیفی زندگی آنها میکاهد، ضروری است، در صورت بروز و گسترش نشانههای OCD درمان آنها در اولویت قرار گیرد.
واضح است، توان جسمی افراد در سالمندی به شدت تحلیل میرود و افراد در سنین کهنسالی میبایست، از انجام فعالیتهای جسمانیای که آنها را در معرض آسیب فیزیکی قرار میدهد، خودداری کنند.
سالمندی که رفتارهای وسواسی-جبری او در تمیز کردن و شستوشو نمود یافته است، بیش از سایر همسالان عادی خود در معرض افتادن و لیز خوردن، جراحت و شکستگی است. در صورتی که سالمند وضعیت جسمی با بیماری به خصوصی داشته باشد، بروز این اتفاقات ممکن است به تشدید اوضاع او بینجامد.
در عین حال، نگهداری سالمند وسواسی نیازمند اقدامات مراقبتی چند سویه است. این اقدامات شامل مواردی مانند: پیگیری جلسات درمانی، همراهی سالمند برای شرکت در جلسات درمانی، آمادهسازی داروها و نظارت بر مصرف آنها و همدلی با سالمند است.
اقدامات وسواسگونه و خارج از کنترل فرد OCD برای بسیاری از اطرافیان و عزیزان آنها آزاردهنده است و ممکن است، در زندگی روزمره آنها نیز اختلال ایجاد کند.
از سوی دیگر همراهی تماموقت اطرافیان سالمند OCD در تمامی مراحل درمان و نظارت بیوقفه بر او، همواره میسر نیست. از این رو حضور یک پرستار برای نگهداری سالمند در منزل ، تا حد زیادی به تسهیل روند درمان سالمند OCD کمک میکند.
رویکردهای درمانی وسواس فکری ممکن است، به درمان اختلال نینجامد، اما کمک میکند که سالمند نشانهها، افکار و اقدامات وسواسی را تحت کنترل خود درآورد تا بر زندگی روزمره او سایه نیندازند. این راهکارها اغلب به کاهش اضطراب در فرد کمک میکنند.
رواندرمانی
درمان رفتاری-شناختی(CBT) یکی از انواع روشهای رواندرمانی است که در بسیاری از افراد دچار اختلال وسواس اثربخش شناخته شده است.
مواجهسازی و جلوگیری از پاسخ(ERP) یکی از بخشهای درمان مبتنی بر CBT است که طی آن سالمند به تدریج در معرض رویارویی با عامل ترس یا اجبار (مثلا کثیفی) قرار میگیرد. سپس باید راههایی را برای مقاومت در برابر تمایل به انجام روتینهای جبری بیاموزد.
ERP نیاز به تمرین و کوشش دارد، اما با کمک پرستار، این مسیر تا حدی برای سالمند تسهیل میشود و با مدیریت افکار و رفتارهای وسواسی-جبری سطح کیفی زندگی سالمند افزایش مییابد.
دارودرمانی
مصرف انواع مشخصی از داروهای اعصاب و روان به کنترل افکار و رفتارهای وسواسی-جبری سالمند OCD کمک میکند. معمولاً در ابتدا داروهای ضد افسردگی در خط اول درمان قرار میگیرند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- کلومیپرامین (آنافرانیل)
- فلوکستین(پروزاک)
- فلووکسامین
- پاروکستین(پاکسیل، پکسوا)
- سرترالین(زولوفت)
البته پزشک ممکن است، بسته به شرایط سالمند داروهای دیگری تجویز کند. پرستاری که از سالمند شما مراقبت میکند، ضمن کنترل مصرف منظم داروها، سالمند را از منظر احتمال بروز عوارض داروها زیر نظر دارد. همچنین درصورت تردید در مورد تداخلات دارویی با پزشک مشورت میکند.
کمک به سالمند مبتلا به اختلال وسواس فکری-رفتاری با آسانیسم
آسانیسم پلتفرمی جامع است که خدمات خود را در حوزه سلامت و مراقبت با همکاری بیش از 300 سفیر متخصص و با تجربه به همیارجویان ارائه میدهد. سفیران ما در مناطق مختلف تهران از جمله در محدوده غرب و در شهر کرج آماده خدمترسانی به شما هستند.
اگر در غرب تهران هستید و برای کمک به سالمند وسواس فکری-رفتاری خود تمایل به استخدام پرستار سالمند در منزل سعادت آباد دارید، توصیه میکنیم، همین حالا نسبت به ثبت رایگان سفارش در سایت اقدام کنید.
برای دریافت اطلاعات تکمیلی میتوانید از طریق پشتیبانی سایت و شماره تماس 02189514141 با ما در ارتباط باشید.
نظر شما