به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،مطابق با بررسی‌ها متوسط بارش سالانه در ایران یک‌سوم متوسط جهانی و نرخ تبخیر سه‌برابر نرخ متوسط جهانی است که این دو امر تشنگی و تنش آبی را در طول سال برای بسیاری از اراضی و اکوسیستم‌ها به ویژه اکوسیستم‌های تالابی به همراه دارد؛ زیرا به گفته کارشناسان، حیات تالاب‌ها در گرو تامین حقابه آن‌هاست که باید با منابع آبی طبیعی تامین شود؛ بنابراین وقوع دوره‌های خشکسالی متعدد و طولانی‌مدت، کاهش چشمگیر میزان نزولات جوی و نرخ تبخیر بسیار بالا، آورد آبی تالاب‌ها و به تبع آن حیات این اکوسیستم‌های ارزشمند را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
زمانی که ورودی آب تالاب‌ها کمتر از میزان طبیعی و مورد نیاز آنها باشد، تالاب‌های دائمی به تالاب‌های فصلی و تالاب‌های فصلی به اراضی خشک تبدیل خواهند شد و این موضوع سبب می‌شود، پوشش گیاهی و حیات جانوری و تنوع زیستی و کارکردهای اصلی تالاب دستخوش تغییر شود و این اکوسیستم‌های ویژه، کارکرد اصلی و مثبت خود را از دست می‌دهند و با تبدیل شدن به کانون‌های ریزگرد، خود به چالشی بزرگ تبدیل می‌شوند. اتفاقی که برای تعداد زیادی از تالاب‌های ایران رخ داده است.
علاوه‌بر عوامل طبیعی، فعالیت‌های انسانی در طول
چند دهه گذشته مانند سدسازی و احداث صنایع در نواحی تالابی یا در مسیر منابع آبی تغذیه‌کننده تالاب‌ها، سبب شده است تا حقابه تالاب‌ها آن‌طورکه باید و شاید تامین نشود و این امر مرگ تالاب‌های گوناگون را رقم زده است؛ برای مثال، رودخانه زاینده‌رود با طول بیش از ۴۰۰کیلومتر، در انتهای مسیر خود به تالاب گاوخونی می‌پیوندد و این اکوسیستم تالابی بین‌المللی را سیراب می‌کرده است؛ امری که درحال‌حاضر متاسفانه به دلیل دوره‌های خشکسالی متعدد دیگر اتفاق نمی‌افتد و حقابه تالاب گاوخونی دیگر تامین نشده و این اکوسیستم حیاتی کشور در وضعیتی بحرانی قرار گرفته و بخش‌های بزرگی از این تالاب خشک شده است.
آخرین وضعیت تالاب‌های کشور
طبق مطالعاتی که ستاد ملی گردوغبار انجام داده است، درحال‌حاضر بخشی یا تمام سطح ۴۵تالاب کشور تبدیل به کانون تولید گردوغبار شده است؛ به این معنا که نه‌تنها کارکرد اکولوژیک خود را از دست داده‌اند، بلکه به کانون تولید گردوغبار نیز تبدیل شده است. تالاب‌های بزرگ و حائز اهمیت کشور جزو کنوانسیون رامسر و سایت‌های ایران به شمار می‌روند. درحال‌حاضر پهنه‌ای به وسعت ۶۸۰هزار هکتار از مجموع تالاب‌های مهم (هامون صابری و هیرمند، هامون پوزک، شادگان، گاوخونی، بختگان-طشک، دریاچه ارومیه، مجموعه آلاگل گلستان، ارژن فارس، مجموعه یادگارلو آذربایجان غربی و تالاب گاوخونی) گردوغبار تولید می‌کنند.
علاوه بر موارد ذکرشده؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد تالاب‌های دیگری هم درحال‌حاضر در کشور از مرحله بحرانی عبور کرده‌اند که شامل تالاب جازموریان با وسعت ۸۷هزار و ۲۰۰هکتار به‌عنوان بزرگ‌ترین عرصه تالابی تولید گردوغبار کشور است، تالاب هورالعظیم، میقان در استان مرکزی، صالحیه استان قزوین و مهارلو و پریشان در استان فارس شرایط تولید گردوغبار را دارند و در کنوانسیون رامسر هم سایت‌های بحرانی شادگان، بختگان-طشک، هامون‌ها، انزلی، مجموعه یادگارلو آذربایجان غربی در لیست سیاه تحت عنوان لیست مونترو قرار گرفتند.
برای تالاب‌ها باید چه کرد؟
مهدی اسماعیلی بیدهندی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران درباره اقداماتی که باید برای حفظ تالاب‌های کشور انجام داد به «صبح‌نو» می‌گوید: تقریبا اکثر تالاب‌های کشور از سال‌های ابتدایی دهه80 وارد مراحل بحرانی شده‌اند و ملاحظه می‌شود افت تراز دریاچه ارومیه از سال۱۳۷۴، تالاب گاوخونی از سال۱۳۷۹، تالاب بختگان نیز به همین ترتیب وارد وضعیت بحرانی شدند..
به معنای این است که تاثیرات توسعه نامتوازن مصرف در حوضه‌های آبریز در کشور از همان سال‌ها خود را نشان داده است.او با بیان اینکه عوامل مختلفی در این جریان نقش دارند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به ازدیاد برداشت از منابع آبی و مدیریت مقطعی و فاقد انسجام
منابع آبی محدود کشور اشاره کرد، اضافه می‌کند:
زمانی که ورودی آب تالاب‌ها کمتر از میزان طبیعی و مورد نیاز آنها باشد، تالاب‌های دائمی به تالاب‌های فصلی و تالاب‌های فصلی به اراضی خشک تبدیل خواهند شد و این موضوع سبب می‌شود، پوشش گیاهی و حیات جانوری و تنوع زیستی و کارکردهای اصلی تالاب دستخوش تغییر شود و این اکوسیستم‌های ویژه، کارکرد اصلی و مثبت خود را از دست می‌دهند و با تبدیل شدن به کانون‌های ریزگرد، خود به چالشی بزرگ تبدیل می‌شوند.
اسماعیلی اضافه می‌کند: علاوه‌بر عوامل طبیعی، فعالیت‌های انسانی در طول چند دهه گذشته مانند سدسازی و احداث صنایع در نواحی تالابی یا در مسیر منابع آبی تغذیه‌کننده تالاب‌ها، سبب شده است تا حقابه تالاب‌ها آن طور که باید و شاید تامین نشود و این امر مرگ تالاب‌های گوناگون را رقم زده است؛ بنابراین در این شرایط که فشار بر اکوسیستم‌های تالابی افزایش یافته است، عدم اقناع افکار عمومی به‌ویژه کشاورزان مبنی بر لزوم تغییر الگوی کشت باعث می‌شود تا برداشت‌ها از منابع آبی موجود افزایش یابد و تغذیه تالاب‌ها با فشار بیشتری روبه‌رو شود.
او تاکید می‌کند: برای احیای تالاب‌ها باید وضعیت موجود این اکوسیستم‌ها بررسی شود و عواملی که در شکل‌گیری این شرایط نقش داشته است میزان تاثیر آنها مشخص شود و این امر تنها از طریق ارزیابی علمی و میدانی امکان‌پذیر است، بهترین اقدام برای احیای یک اکوسیستم تالابی، تامین حقابه تالاب است، چون با وجود آب و تغذیه تالاب حیات این اکوسیستم منحصربه‌فرد معنا
پیدا می‌کند.
تلاش‌های بی‌نتیجه برای تامین حقابه
این عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران می‌گوید: حقابه تالاب نیز بر مبنای برقراری شرایط طبیعی پایدار در این اکوسیستم تعریف می‌شود به‌نحوی‌که این حقابه باید به میزانی باشد که حیات گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری در اکوسیستم تالابی موردنظر برقرار شود، در این امر اجرای طرح‌های آبخیزداری می‌تواند کمک موثری به تامین حقابه موردنیاز تالاب‌ها کند، درباره مدیریت بهینه منابع آب که جلب مشارکت عمومی اقدامی حیاتی جهت تحقق آن است، متاسفانه تلاش‌های سازمان محیط‌زیست در این خصوص نتیجه‌بخش نبوده است.
آنطور که کارشناسان می‌گویند؛ قرار گرفتن تالاب‌های ایران در شرایط بحرانی عمدتا از ابتدای دهه80 به وقوع پیوسته است، زمانی که کشور با یک روند نزولی بارش و افزایش دما از یک‌سو و از سوی دیگر، نیازهای توسعه اقتصادی از طریق بارگذاری‌های جدید بر منابع آب مواجه بوده است؛ موضوعی که می‌تواند به‌عنوان تعدیل بخشی اثرات بر وضعیت تالاب‌ها راهگشا باشد، توقف توسعه ناپایدار و توجه به ظرفیت اجتماعی اعمال محدودیت بر مصارف فعلی جهت جبران بخشی از عدول مصارف حوضه‌های آبریز تالابی از حد تعادل می‌تواند راه‌حل مساله باشد.
نظر شما