به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد،فاطمه نوروزیان می‌گوید که به دنبال اولین مراجعات در روز 11 اردیبهشت، بنا به تجربه قبلی طغیان مسمومیت متانول در پاییز 1397 در این استان، احتمال شروع یک طغیان دوباره متصور بود که به همین سبب هم اطلاع‌رسانی سریع درباره خطرات احتمالی در خصوص مصرف مشروبات الکلی داده شد تا مردم و خانواده‌ها هوشیار باشند. روز 12 اردیبهشت، نیروی انتظامی شهرستان بندرعباس از دستگیری 8 عامل تولید و توزیع مشروبات الکلی خبر داد و اعلام کرد که دو نفر از دستگیرشدگان که خود نیز مصرف‌کننده بوده هم در بیمارستان بستری شده‌اند.
به دنبال این اخبار، یک منبع آگاه خبر داد که یکی از تولیدکنندگان که بر اثر مسمومیت ناشی از مصرف همین محصولات، به بیمارستان منتقل شده بود، فوت کرده و همچنین 4 نفر از مسمومان هم دچار مرگ مغزی شده‌اند که آنها را هم باید در فهرست فوت‌شدگان محسوب کرد. این منبع آگاه همچنین به گفت که ظاهرا تولیدکنندگان از ادغام متانول در تولیدات خود بی‌خبر بوده‌اند، چراکه در غیر این‌صورت برای اثبات کیفیت محصولات حاضر به نوشیدن آن نمی‌شدند.
به گفته این منبع آگاه، حجم تولیدات بسیار بالا و نزدیک به 10 هزار لیتر بوده که تولیدکنندگان، محصولات خود را با قیمت هر نیم لیتر 30 هزار تومان به مشتریان فروخته‌اند که با در نظر گرفتن قیمت امروز مشروبات الکلی دست‌ساز در شهر تهران که برای هر لیتر بالای 150 هزار تومان است، به نظر می‌رسد کیفیت نازل محصول در شهر بندرعباس، دلیل اصلی پایین بودن قیمت در این شهر بوده است.
در عین حال، یک تولیدکننده مشروبات الکلی هم به گفت که مشروبات الکلی دست‌ساز در سایر شهرهای غیر از تهران، چیزی جز آب و الکل نبوده و کیفیت آنها به هیچ‌وجه قابل مقایسه با محصولات عرضه‌شده در تهران نیست اما کیفیت نازل هم الزاما دلیل بر مرگ‌آوری نخواهد بود بلکه به نظر می‌رسد تولیدکنندگان، ناشیانه، مواد اولیه را از منابع نامعلوم تهیه کرده‌اند به این معنا که فروشنده الکل، الکل صنعتی را با رنگ‌بری به اسم الکل طبی به تولیدکننده فروخته و تولیدکننده هم با اطمینان از اینکه الکل طبی به دست آورده، حجم بالایی از این ماده اولیه را استفاده کرده که در نتیجه، محصول نهایی باعث مرگ‌آوری تعداد بالای مصرف‌کنندگان شده است.
سه روز قبل، مسوولان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان اعلام کردند که جلسه مدیریت بحران با موضوع مواجهه با مسمومیت الکل در Eoc اورژانس هرمزگان تشکیل شده علاوه بر اینکه ضمن آماده‌باش تمام پایگاه‌های اورژانس 115 در استان برای انتقال مسمومان به مراکز بیمارستانی، یک بخش ICU با ۱۸ تخت جهت درمان مسمومان الکلی در بیمارستان شهید محمدی‌شهر بندرعباس هم برای مراجعان مسمومیت با متانول آماده شده که در صورت تکمیل ظرفیت این بخش، مسمومان در سایر بیمارستان‌های دانشگاهی و غیردانشگاهی هم پذیرش خواهند شد.
موج‌های مهیب در 5 سال اخیر
طی 5 سال گذشته، دو موج نگران‌کننده مسمومیت و مرگ ناشی از نوشیدن مشروبات الکلی دست‌ساز تولید شده با متانول در کشور خبرساز شد.
اولین موج خبرساز، پاییز 1397 اتفاق افتاد که طبق اعلام سخنگوی وقت اورژانس کشور، در فاصله 15 شهریور تا 9 آبان آن سال، 974 نفر به دلیل مسمومیت با مشروبات الکلی دست‌ساز به مراکز درمانی استان‌های البرز، تهران، مرکزی، فارس، کردستان، کهگیلویه و بویر احمد، هرمزگان، خراسان شمالی و قزوین مراجعه کردند که بیشترین تعداد مسمومیت‌ها به ترتیب مربوط به استان‌های البرز، هرمزگان و خراسان شمالی بود.
33 درصد مسمومان، به دلیل شدت مسمومیت و آلودگی خونی، دیالیز شدند که بیشترین موارد دیالیز، در استان‌های هرمزگان، البرز و تهران انجام شد، 85 نفر از مسموم‌شدگان (9 درصد از کل 974 نفر) به دلیل شدت بالای مسمومیت جان خود را از دست دادند که طبق اعلام رسمی، 29 فوت در استان البرز، 26 فوت در استان هرمزگان، 11 فوت در استان تهران، 7 فوت در استان خراسان شمالی، 6 فوت در استان فارس، 3 فوت در استان مرکزی، 2 فوت در استان کهگیلویه و بویر احمد و یک فوت در استان قزوین ثبت شد.
در موج مسمومیت سال 1397، شهر بندرعباس 268 نفر مسموم و 22 فوت ناشی از مصرف مشروب الکلی ساخته شده با متانول داشت که 132 نفر از مسمومان هم دیالیز شدند. پس از آن، اسفند 1398 و فروردین 1399 (سه ماه بعد از انتشار اخبار رسمی درباره شیوع کرونا در کشور) موج دیگری از مسمومیت و مرگ ناشی از مصرف مشروبات الکلی دست‌ساز و تقلبی ساخته‌شده با متانول، کشور را فرا گرفت. مجموع مسمومیت‌ها در این بازه زمانی - اسفند 1398 تا پایان فروردین 1399- به 6736 نفر افزایش یافت که به استناد اعلام وزارت بهداشت، از این تعداد، ۹۸۷ نفر به دلیل اختلالات شدید خونی یا کلیوی دیالیز شدند، ۳۸۴ نفر بینایی خود را به‌طور کامل یا تا حد بسیار زیاد از دست داده و دچار نابینایی یا کم‌بینایی شدند.
در فاصله اول اسفند ۱۳۹۸ تا 6 اردیبهشت 1399، طبق گزارش رسمی سازمان پزشکی قانونی کشور، جسد 796 فوتی مصرف مشروبات تقلبی ساخته‌شده با متانول به این سازمان تحویل داده شد. در این موج، تهران با 205 فوتی در صدر جدول بود و بنا بر اعلام این نهاد قضایی، آمار فوتی‌های این بازه زمانی به عنوان بزرگ‌ترین حادثه مسمومیت جمعی بر اثر مصرف متانول در کشور در مقایسه با تلفات سال‌های اخیر ثبت شد در حالی که نظر جمعی کارشناسان بر این بود که برخی شایعات و انتشار اخبار غلط درباره خاصیت ضد عفونی‌کنندگی و ویروس‌کشی الکل خوراکی (کمتر از 5 درصد مسمومیت‌ها، مربوط به کسانی بود که با هدف مصونیت از کووید 19، مشروب یا الکل داخل مواد ضدعفونی را خورده بودند) تعطیلات دو هفته‌ای نوروز، خانه‌نشینی اجباری برای جلوگیری از شیوع کرونا در جامعه و همچنین مشکلات اقتصادی ناشی از بیکاری بسیار اقشار به دلیل تعطیلی ناشی از شیوع کرونا، دست به دست هم داده تا انگیزه قشر نوجوان و جوان و حتی میانسال برای سپری کردن ساعات فراغت با نوشیدن مشروبات الکلی افزایش یابد.
اما در این میان، گرانی قیمت اتانول که ماده اولیه تولید مواد ضدعفونی در کشور بود هم، سببی شد که سوءاستفاده‌کنندگان با ناآگاهی از تاثیرات مرگبار حتی مقادیر اندک الکل صنعتی در مشروبات الکلی، به خرید انبوه این ماده صنعتی روی آورده و تولیدات خود را همچون گذشته، با برچسب‌های تقلبی «اصل و با کیفیت»، به خریدارانی از اقصی‌نقاط کشور عرضه کردند که حاصل این تجارت سیاه، مرگ و مسمومیت شمار قابل توجهی از هموطنان بود.
نوشیدن متانول مرگ‌آور است
حسین حسنیان مقدم، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در گفت‌وگو با «اعتماد» و در توضیح علت مرگ‌آوری نوشیدن متانول می‌گوید: «الکل متیلیک (متانول) سمی است و نوشیدن کمترین مقدارش هم باعث کوری و مرگ می‌شود. مردم، الکل غیرسمی را به قصد سرخوشی می‌خورند که مستی، همان حال سرخوشی بعد از نوشیدن الکل اتیلیک است و ظرف دو یا سه ساعت اول بعد از نوشیدن، ایجاد می‌شود.
ولی سرخوشی ناشی از نوشیدن الکل سمی، بسیار کم است و خطر، بروز دیرهنگام علایم مسمومیت است چون با گذشت زمان، متابولیک بدن دچار مشکل می‌شود و عوامل سمی در بدن تولید می‌شود که این عوامل می‌تواند روی چشم، مغز و سایر ارگان‌ها تاثیر بگذارد و مرگ یا نارسایی چند ارگانی را رقم بزند.
تاخیر در بروز علایم مسمومیت با متانول، باعث می‌شود بیماران هم دیر به ما مراجعه کنند و این مراجعه دیر، آمار مرگ را بالا می‌برد..... معمولا افرادی که مشروب می‌خورند، در واقع، ترکیبی از الکل سمی و غیر سمی می‌نوشند اما الکل اتیلیک، پادزهر متانول است و اگر مقدار اتانول در مشروب، بیشتر از متانول باشد، سمیت مشروب را خنثی می‌کند اما اگر این نسبت، به نفع متانول باشد، بعد از اینکه اتانول از بدن دفع شد، مرحله تجزیه متانول در بدن شروع می‌شود. زمان بروز علایم مسمومیت هم، بسته به نسبت متانول، از دو ساعت تا 24 ساعت بعد از مصرف مشروب متفاوت است و تاخیر در بروز علایم، برای ما یک نشانه خیلی بد است.»
در نتایج ارزیابی سریع وضعیت اعتیاد RSA که سال 1386 با حجم نمونه 7 هزار و 769 نفر از مراجعان مراکز درمانی و زندانیان و معتادان خیابانی انجام شد، حسن رفیعی؛ مجری این طرح اعلام کرد: «از مجموع یک میلیون و 200 هزار معتاد در کشور، 8 هزار و 400 نفر دچار اعتیاد شدید به الکل هستند.»
سال 90 13 بنا بر نتیجه شیوع‌شناسی ملی اعتیاد که توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر و با حجم نمونه 15 هزار خانوار و جمعیت 15 تا 64 ساله کشور انجام شد، 22.6 درصد از مجموع یک میلیون و 325 هزار معتاد شناسایی‌شده، مصرف‌کننده الکل بودند.
اولین پایش سلامت روان، همان سال توسط وزارت بهداشت بر جمعیت نمونه 7886 نفری از گروه سنی 15 تا 64 ساله کشور انجام و در نتایج آن اعلام شد: «سوءمصرف الکل در کشور، 22.6 درصد و در رتبه سوم وابستگی به مواد اعتیادآور است. 85.7 درصد مصاحبه‌شوندگان پاسخ مثبت به مصرف الکل داشتند. 10.18 درصد مردان و 1.04 درصد زنان گفتند که در 12 ماه منتهی به انجام پایش مصرف الکل داشتند. 4.22 درصد مصاحبه‌شوندگان دچار سوءمصرف الکل (مصرف بیش از اندازه و یک قدم قبل از اعتیاد به الکل) بودند.
2.47 درصد مردان دچار وابستگی (اعتیاد) به الکل بودند. 72.8 درصد مردان و 55.8 درصد زنان، مشروبات الکلی قوی مصرف می‌کردند که این عدد در کل جهان 50درصد بود. در حالی که وزارت بهداشت، پیمانه استاندارد الکل را معادل 350 سی‌سی محتوی 12 الی 13 گرم الکل تعیین کرده، میزان مصرف کسانی که در یک سال منتهی به انجام پایش، الکل خورده و دچار سوءمصرف بودند، 1.42 لیتر (معادل 84 پیمانه – هر 4.5 روز یک پیمانه) بود که مصرف مردان 1.52 لیتر و مصرف زنان 0.42 لیتر گزارش شد. میزان مصرف کسانی که در هفته منتهی به انجام تحقیق، الکل خورده و دچار وابستگی بودند، 5.98 لیتر در سال (معادل روزانه یک پیمانه) بود که این عدد برای مردان 6.49 لیتر و برای زنان 1.74 لیتر گزارش شد.
بنا بر تخمین آماری، سرانه سالانه مصرف هر ایرانی بالغ (فارغ از اینکه مصرف الکل دارد یا ندارد) 108 سی‌سی (معادل 6 الی 7 پیمانه) برآورد شد که این عدد برای هر مرد 0.208 سی‌سی و برای هر زن 0.007 سی‌سی بود. بنا بر نتیجه این پایش کشوری، سوءمصرف سالانه الکل خالص در کشور 5 میلیون و 750 هزار و 438 لیتر برآورد شد که مجریان پایش با درنظر گرفتن ضریب خطا، دوبرابر این عدد را به واقعیت نزدیک می‌دانند. این مطالعه، تعداد مصرف‌کنندگان تفریحی الکل را 2800 نفر در 100 هزار نفر و تعداد مصرف‌کنندگان روزانه و دچار وابستگی الکل را 830 نفر در 100 هزار نفر (623 هزار نفر) تخمین می‌زند.»
سال 1393، سازمان بهزیستی کشور، تحقیق مشابهی برای تخمین تعداد مصرف‌کنندگان الکل انجام داد و 9300 پرسشنامه بین جمعیت 15 تا 64 ساله کشور پخش کرد که پاسخ به این پرسشنامه‌ها، شیب صعودی مصرف مشروبات الکلی را روایت می‌کرد چون 2.68 درصد پرسش‌شوندگان، گفتند که هفته گذشته مشروب خورده‌اند، 4.3 درصد گفتند در ماه گذشته و 9.7 گفتند در سال گذشته و 11.7درصد گفتند حداقل یک بار در طول عمرشان مشروب خورده‌اند و تعداد مصرف‌کنندگان الکل بین زنان به عدد 3.5 درصد و بین مردان به 19.6 درصد رسیده بود.
مجریان این طرح، در مقایسه نتایج به دست آمده با اعداد پیمایش سلامت روان، اعلام کردند: «تعداد زنان مصرف‌کننده الکل در سال 90، کمتر از 20 هزار نفر بوده و در سال 93 به کمتر از 50 هزار نفر رسیده، تعداد جمعیت کمتر از 18 سال مصرف‌کننده مشروبات الکلی، در سال 90 کمتر از 100 هزار نفر بوده و در سال 93 به بیش از 400 هزار نفر رسیده.» اداره پزشکی قانونی تهران، سال 95 در نتیجه آنالیز 100 نمونه مشروب الکلی دست‌ساز ارجاع شده به این نهاد قضایی اعلام کرد: «یک درصد نمونه‌ها حاوی متانول، 2درصد حاوی اکسازپام، یک درصد حاوی فلورازپام، یک درصد حاوی آلپرازولام، 7 درصد حاوی ترامادول، 2 درصد حاوی متادون و 3 درصد حاوی دیازپام بوده‌اند.»
طبق تاکیدات «شیوه‌نامه برخورد پزشکی با مسمومیت حاد متانول» که پاییز 1397 و توس جمعی از سم‌شناسان و متخصصان مسمومیت از وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران و شهید بهشتی تدوین شده «متانول که با نام‌های متیل الکل، الکل سمی، الکل متیلیک و الکل چوب هم شناخته می‌شود، سمیت بالا با قدرت کشندگی داشته چنانکه نوشیدن 5 الی 15 سی‌سی از متانول خالص یا 10 الی 30 سی‌سی از متانول با خلوص 40 درصد، در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به کوری و مرگ شود.»
در بخش دیگری از این شیوه‌نامه، هشدار داده شده که «مصارف مجاز و معمول متانول که در واقع یک مایع صنعتی و غیر قابل شرب محسوب می‌شود، در صنایع به عنوان ماده سردکننده - فریزکننده در یخچال‌ها - ضدیخ در مایع شیشه‌شوی اتومبیل، تهیه فرمالدئید، به عنوان سوخت موتورهای با احتراق داخلی و سوخت چراغ الکلی، به صورت قرص جامد الکلی برای کوهنوردان، به عنوان حلال در تولید رنگ، پلاستیک، محلول‌های چاپ، چسب، جلادهنده‌ها و مواد انفجاری کاربرد دارد.»
در این شیوه‌نامه همچنین هشدار داده شده که متابولیسم سمی این مایع صنعتی در کبد و شبکیه چشم خواهد بود اما مهم این است که متانول به تنهایی سمی نیست بلکه 4 الی 34 دقیقه بعد از بلع و از طریق جذب گوارشی، در بدن تبدیل به متابولیت ثانویه یعنی اسید فرمیک شده که همین فرآیند تبدیلی، متانول را به یک سم برای بینایی تبدیل کرده و همچنین به دلیل خاصیت جذب از طریق مخاط راه‌های هوایی، به سرعت جذب جریان خون می‌شود.
نظر شما